Lees ook
Het opstootje barstte los toen afgelopen week oud-Elsevierman Simon Rozendaal Baudets opmerking van 3 januari over de Gore-film 'grotendeels waar' noemde in de Volkskrant. Twitter ging los. Op De Correspondent wond Jelmer Mommers zich op. In de Volkskrant van gisteren verdedigde hoofdredacteur Philippe Remarque van de krant zich: "wat wij deden, was kritiek op onze eigen artikelen afdrukken. We willen geen opiniepagina van nepnieuws en desinformatie worden. Maar ook niet de kerk die de waarheid bewaakt en dicteert hoe je moet denken." Op twitter toonde wetenschapsjournalist Maarten Keulemans van diezelfde krant zich 'trots op zijn krantje'. Op het doorgaans prima geïnformeerde Nemo-Kennislink maakte wetenschapsjournalist Marlies ter Voort afgelopen vrijdag al duidelijk waarom Rozendaals stuk 'grotendeels onwaar' moet heten. Het publiek moet het allemaal zelf maar uitzoeken want God en de Kerk zijn dood, vindt de Volkskrant.

In de NRC klaarde Paul Luttikhuis gisteren de mist door een paar simpele feiten eenvoudig op een rij te zetten; koel en zonder opwinding. In een langer stuk legde hij - ook gisteren - uit wat ik hieronder op mijn manier zal uitleggen.

Carboon loslaten in het Holoceen
Wat je moet onthouden: er zijn goede redenen om klimaatverandering serieus te nemen. Waarom? Vooral de basale logica is sterk: wie systematisch meer en meer fossiele uitstoot in omloop brengt dan het systeem dat we natuur noemen weer kan opnemen, drijft het uit de balans waar het van afhankelijk is. Dat is natuurkundige en biochemische logica op basis van eenvoudige mechanismen die we uit en te na kennen en toepassen in het dagelijks leven.

Luttikhuis' kop zegt "het klimaat trekt zich niets aan van wat wij vinden." Dat is een dooddoener en niet zo'n boeiende waarheid. Waar het om gaat is dat de biologische omstandigheden van ons geologische tijdperk - het Holoceen - uit hun evenwicht worden gedrukt door de energierijke plantaardige en dierlijke resten van een ander geologisch tijdperk - het Carboon - los te laten in het onze. In die tijd werden het gas, de olie en de kolen gevormd waarmee wij zo lekker veel apparaten voor ons het werk kunnen laten doen. De C van CO2 is niet voor niets dezelfde als van Carboon.

Dat is - om woorden te gebruiken die Rozendaal schreef ter verdediging van Baudet - 'middelbare schoolkennis'. Wie inziet wat het betekent dat we in circa 250-300 jaar de fossiele voorraad koolstof opstoken die in de aarde is verborgen in de vorm van kolen, olie en gas, kan zich moeilijk permitteren om zich niet achter de oren te krabben. Die voorraad heeft zich in 60-80 miljoen jaar Carboon opgebouwd. Wie die energiereserve in zo'n korte tijd toevoegt aan de koolstofkringloop van het Holoceen, snapt dát het een fors effect moet hebben, ook al is niet te bepalen hóe precies.
Ons energiegebruik verandert de manier waarop de natuur - een ander woord voor geologische tijdschaal -zich gedraagt.

Waar het debat de hele week om draaide zonder dat iemand het zei, was precies wat Mazzucato over Silicon Valley zei: bedrijven verdienen zich scheel aan investeringen die de overheid met burgergeld in de oorlogsindustrie deed. Daar mag best wat van terug. Wie goed door zijn oogharen kijkt, ziet dat hier precies diezelfde vraag speelt: wie verdient er aan "de oorlog" tegen het wegglijden van het Holoceen?
Metastabiliteit
Geologische tijdperken lopen geleidelijk in elkaar over en geologen zijn het er al heel lang over eens: het holoceen is hoogstwaarschijnlijk een interglaciaal tijdperk. Met andere woorden: we zitten al in een opgewarmd tijdperk en de aarde zal weer sterk afkoelen en sowieso unheimisch worden voor mensen als gevolg van grote verbruiken van natuurlijke energie en de daarop volgende chaos als gevolg van wat natuurkundigen entropie noemen.

Dat zou iedereen met een middelbare schoolopleiding moeten weten. Op twitter maken Rozendaal en Baudet duidelijk dat te snappen.

De natuur kent geen stabiliteit en ontwikkelt zich geleidelijk naar steeds weer een nieuwe fase die een tijdje als een systeem functioneert. Dat fenomeen heet metastabiliteit: een systeem verwordt als de balans van krachten die het laten bestaan, wordt aangetast. Dan kan het zich niet in stand houden en glijdt het over in een nieuw spel van krachten dat zich kan ontwikkelen tot een systeem waarin weer nieuwe bepalende factoren ontstaan die een nieuw spel in balans houden.

Het lot tarten
Dat alles is geen reden om het lot te tarten; zeker niet omdat we als mensen afhankelijk zijn van de metastabiele balans van krachten waarop het Holoceen, het tijdperk waardoor mensen kunnen bestaan en zich konden ontwikkelen, is gebaseerd. Toch doen we dat al sinds de ontdekking van de verbrandingsmotor.

Als we net doen of iedereen voldoende natuurkundige en biochemische middelbare schoolkennis heeft, dan valt te constateren dat we het bewust doen. Het toevoegen van CO2 in grote hoeveelheden is een zonde die de metastabiliteit van het Holoceen bedreigt. Dat we er meer plantengroei van krijgen, zoals Baudet als positief aspect noemt, raadt je de koekoek. CO2 is een eenzijdige meststof; tot een bepaald niveau zal het daarom voor groei zorgen, maar te veel eenzijdige mest trekt ook het plantje niet, beginnen we inmiddels te snappen.
Tot zover over natuurkunde en biologie. Dát we het Holoceen uit zijn voor mensen aangename metastabiele fase duwen, mogen we aannemen als feit. Hoe dat uit zal werken, weten we niet. Maar is dat interessant, gegeven het risico voor onze aanwezigheid op aarde? Wie niet snapt dat je de uitstoot van bergen toegevoegde CO2 moet beperken, is net zo'n domoor als degene die denkt dat 1+1=3.

Nu verder: wat missen de opgewonden debaters?

Een 'ongrijpbare internationale elite'
Dit weekend werd in een klein, bijna terloops zinnetje duidelijk hoe de tijd en opwinding die Baudets handjevol tweets kosten, nuttiger kunnen worden besteed. Klimaatverandering voorkomen is business. Big business zelfs. Bedrijven moeten oplossingen verzinnen en de kosten daarvan komen voor rekening van burgers die die oplossingen moeten kopen. De vraag is dus: aan welke remedies valt te verdienen en wie strijkt het geld op? Een tweet van Marcel Crok, de man die Baudet zijn deskundige noemt, zei het zo:



Crok is geassocieerd met De Groene Rekenkamer die deze week een KNMI-sceptisch rapport van zijn hand uitbracht. Vandaag liet ook Rozendaal nog even weten dat over de details van de gevolgen van het uit balans raken van het Holocene systeem nog wat onenigheid is. Met andere woorden, wie mag bepalen waar de centen om klimaatverandering tegen te gaan aan besteed moeten worden en hoe snel dat moet gebeuren?



In Vrij Nederland gaf in 2014 Gore-volger Jan Paul van Soest een analyse van het zand dat klimaatsceptici in de motor van de klimaatredders strooien. Wat keer op keer in zulke analyses ontbreekt, is die andere analyse: wie zijn de mensen die aan het tegengaan van klimaatverandering gaan verdienen en hoe krijgen ze de mogelijkheden daartoe in handen gespeeld?

Mij doet het denken aan het verrassende slot van die mooie TED-speech van businessprofessor Mariana Mazzucato uit 2013. Daarin zegt ze dat de overheid (veel) te veel in de zak van bedrijven laat vloeien, terwijl ze die juist in het zadel helpt. Mag er wat meer geld terug naar de doodgewone mensen die door hun belastingafdracht maken dat overheden bedrijven kunnen helpen om risico's te nemen en echt innovatief te zijn?



Mag er wat terug naar 'gewone mensen'?
Lieve voor- en tegenstanders van klimaatsceptici, waar het debat de hele week om draaide zonder dat iemand het zei, was precies wat Mazzucato over Silicon Valley zei: bedrijven als Apple, Microsoft, Facebook en Google verdienen zich scheel aan investeringen die de overheid met burgergeld in de oorlogsindustrie deed. Daar mag best wat van terug. Wie goed door zijn oogharen kijkt, ziet dat hier precies diezelfde vraag speelt: wie verdient er aan "de oorlog" tegen het wegglijden van het Holoceen?

Dat de geologische schaal ons op de ene of andere manier de oorlog verklaart, is namelijk wel duidelijk. Wat te weinigen duidelijk is, is dat de intelligente populist Baudet ziet hoe 'gewone mensen' - en dat zijn er bergen - zien dat aanschaf- en gebruikssubsidies vloeien naar rijke mensen die in elektrische Tesla's en 4X4's willen rijden. Auto's die zijn kiezers niet kunnen betalen. Ze wonen in huurcomplexen op de 3e verdieping en hebben er nog 7 boven zich voor ze op het dak zijn. Ze hebben er geen belang bij en kunnen niets met gesubsidieerde zonnepanelen voor huiseigenaren. Ze betalen er wel belastingen voor. En die vloeien in de zakken van bedrijven die niet eens in Nederland gevestigd zijn, amper belasting betalen en van rijke burgers die de nationale pot voor hun consumptieve plezier gebruiken. Want laten we wel wezen: als we dan toch elektrisch willen gaan rijden doe het dan in een verderlicht Renaultje ZOE en niet in een zo'n loeizware Tesla of 4x4. Die laatste twee krengen zijn je reinste verspilling omdat we de energie uit windmolens en zonnepanelen heel hard nodig hebben en niet nutteloos moeten willen verstoken.

Als we gaan begrijpen dat zulke dingen kiezers een bedenkelijke kant op trekken, hoeven we ons niet meer op te winden over hoe de gevolgen van klimaatverandering zich precies gaan voltrekken. Wat krijgen gewone belastingbetalers terug voor hun geld? Wie daar een antwoord op heeft, neemt Baudet de wind uit de zeilen
Neoliberaal het klimaat redden: de sociale consequenties
Redden we met zo'n neoliberale aanpak van het klimaat de mensheid of spekken we iemands portemonnee? Nog wat onbeschaamder gevraagd: of moeten we maar accepteren dat ons lot sowieso eindig is als het aan de Natuur ligt en mogen we op weg daarheen misschien allemaal profiteren van het genot dat rest?

Reken maar dat onder het mom van 'goed voor het klimaat' nog bergen nieuwe techniek ontwikkeld gaan worden waar een kleine groep met subsidies om de markt te starten veel geld aan gaat verdienen. De oorlog tegen klimaatverandering zorgt voor een geweldige boost van de economie. Klimaatverandering is de grootste creator van nieuwe economische waarde sinds decennia. Mag er wat meer geld terug naar de mensen die dat allemaal financieren met hun belastinggelden? - vroeg Mazzucato bijna achteloos hard.

Als we die vraag eindelijk hardop kunnen stellen, kunnen we verder.

Zullen we het daarom nu eindelijk ook eens over de sociale consequenties van klimaatverandering gaan hebben? Die gaan veel 'gewone' mensen aanzienlijk beperken in hun verworven vrijheden en leiden tot de overdracht van vrij besteedbare inkomensdelen naar de rijkere delen van de samenleving. De grote massa moet namelijk betalen voor allemaal nieuwe spullen waarmee we op een economisch rendabele manier het einde van het Holoceen nog een tijdje hopen uit te stellen. Dat gebeurt eerst in de vorm van ontwikkelingssubsidies en vervolgens in de vorm van gedwongen nieuwe en duurdere consumptieve bestedingen. Wat die precies gaan uithalen is niet helemaal zeker, maar dat ze rendabel zijn wel.

Volgens onze eigentijdse, neoliberale ('supranationalistische' volgens Baudet) marktopvatting moeten de inkomens van de massa via subsidies (die bekostigd worden door belastingen) en later consumptie in de zak van bedrijven stromen die er goed - wel zeer riant, volgens Mazzucato - aan mogen verdienen. Als we gaan begrijpen dat zulke dingen kiezers een bedenkelijke kant op trekken, hoeven we ons niet meer op te winden over hoe de gevolgen van klimaatverandering zich precies gaan voltrekken. Wat krijgen gewone belastingbetalers terug voor hun belastinggeld en hoe laat je ze meedoen in het beslisproces over wat er en in welk tempo met hun centen gebeurt? Wie daar een antwoord op heeft, neemt Baudet de wind uit de zeilen. Samen risico nemen en er de vruchten van plukken, daar kan niemand tegen zijn.
Dit artikel afdrukken