5 min
Anti-kartelwaakhond ACM (de Autoriteit Consument & Markt) acht de afspraken die ten grondslag liggen aan de verbetering van dierwelzijn in Nederland illegaal. Toch wil de overheid ze juist wel.
Ook al is het rapport van de ACM nog niet openbaar, door een lek van Boerderij is duidelijk geworden dat de Autoriteit de vrijwillige afspraken afwijst die supermarkten, maatschappelijk organisaties en de overheid maakten om de ondergrens voor het welzijn van kippen en varkens die in Nederland worden verkocht bovenwettelijk te verbeteren.
Bescherming tegen handigerds
Die afwijzing komt voort uit de gedachte die de wetgever hanteert rond vrije mededinging. Als aanbieders samenwerken en alleen nog maar een duurder product maken dan de wet goed genoeg acht, dan wordt de consument haar recht op een prima, maar goedkoper product ontnomen. De wet is immers van kracht en de duurdere kip is niet noodzakelijk de wens van de consument. Ergo: de afspraken gaan in tegen de gedachte die de wetgever hanteert om de consument te beschermen tegen handigerds die haar een financiële poot willen uitdraaien.
De ACM doet 'krom'
Persdienst-journalist Annemieke van Dongen verzamelde gisteren meningen over het oordeel van de ACM. Daarvoor sprak ze met de Utrechtse hoogleraar mededingingsrecht Anna Gerbrandy en campagneleider Sijas Akkerman van Natuur & Milieu (N&M). N&M is één van de maatschappelijke organisaties die meewerkten aan de 'illegale' constructie om dierwelzijn bovenwettelijk verplicht te stellen. De organisatie acht het oordeel van de ACM onjuist. Volgens Akkerman zou er helemaal geen sprake zijn van financiële benadeling van de consument. De supers zouden geen onderlinge prijsafspraken hebben gemaakt en dus onderling net zoals altijd op de prijs concurreren. Daarmee geeft hij toe wat de kippen- en varkensboeren willen voorkomen; zij eisen prijsafspraken om te voorkomen dat ze straks tegen hogere kosten moeten produceren, maar daar niet voor beloond gaan worden.
Gerbrandy vindt dat de ACM tekort door de bocht gaat. De autoriteit zou teveel naar de euro's kijken en te weinig naar de doelstellingen die de overheid heeft op het gebied van duurzaamheid. Die zijn niet te realiseren zonder de wil om samen iets voor elkaar te krijgen, zegt ze. Omdat de overheid in de vorm van de regering dat wil, zijn de afspraken gelegitimeerd volgens Gerbrandy. Als ze dan door een handhavend deel van de overheid, de ACM die is ingesteld om concurrentieverhoudingen te toetsten aan de wet, "worden teruggefloten", dan is dat "krom", zegt ze onomwonden. Ze voegt toe: "Binnen het mededingingsrecht is er ruimte om dat te veranderen."
Onhelder
Wie is de weg kwijt? Dat is een lastige vraag.
De autoriteit heeft strikt genomen gelijk. Wie toestaat dat dergelijke afspraken worden gemaakt in een land dat geen aanleiding ziet om zijn wettelijke normen voor dierwelzijn aan te passen, erkent die daarmee. Niet alleen juridisch, maar ook moreel.
Akkerman kan beweren dat hij erbij was toen de supers geen prijsafspraken maakten, maar het staat vast dat wie deze afspraken toestaat er nog meer moet toestaan. De facto wordt daarmee de wetgeving buiten spel gezet. Dat kan nooit de bedoeling zijn. Dus zelfs als we Akkerman geloven als getuige, dan is zijn oordeel irrelevant. Daarbij komt dat er wellicht mensen zijn die graag een plofkip willen. Niet eens alleen maar omdat die goedkoper is in productie, maar ook omdat ze vinden dat die duurzamer is. Dat zegt immers het WNF.
Toch is de Kip van Morgen voor de ACM volstrekt acceptabel als de normen voor het beest maar in de wet zouden worden verankerd. Sommige dingen zijn nu eenmaal arbitrair en een kwestie van keuzen maken. In Engeland moet je bijvoorbeeld verplicht links rijden, terwijl rechts ook best zou kunnen als iedereen dat zou doen. Nederland rijdt rechts en houdt de plofkip en het varken in de wet. Maar daarmee doet de regering dus niet, wat ze zegt te willen. Zo erkent ze op een onheldere manier de moraliteit van de huidige wet. Anders zou ze die immers wel aanpassen.
Om die reden redeneert de ACM rechtlijnig zoals de Autoriteit dat ook moet, anders kan hij net zo goed worden opgeheven.
"Politieke wil nodig'
Gerbrandy spreekt van "politieke wil" die nodig is om de impasse op te lossen. Ook staatssecretaris Dijksma gelooft daarin en heeft die politieke wil al getoond door al te zeggen dat ze als regering het oordeel van de Autoriteit min of meer tussen haakjes gaat plaatsen. De regering en het parlement willen namelijk die afspraken rond de Kip en het Varken van Morgen wel. Ook de Nederlandse samenleving zou die willen. Zo ontstaat dus een rechtsfilosofische redenering die zegt dat we de wet ouderwets vinden maar niet willen veranderen omdat we het veel belangrijker vinden om samen afspraken te maken die ook kracht van wet hebben. Dat zou de huidige regering op basis van een parlementaire meerderheid als een addendum ergens in de wet- en regelgeving op kunnen nemen onder vermelding van een aantal voorwaarden.
Op die manier kun je de rechtlijnigheid van de ACM rechtsfilosofisch krom praten om vervolgens kracht van recht toe te kennen aan de morele standpunten van alle betrokken maatschappelijke partners. Die betrokkenheid zou zelfs een voorwaarde moeten zijn.
Daar gaat het helaas meteen ook weer mis. Het is immers niet waar dat een beeldbepalende partij als Wakker Dier de Kip van Morgen accepteert. Wakker Dier is er zelfs fel tegen. Afspraakpartner en supermarkt Jumbo nam er de facto ook afstand van door te kiezen voor een kip die Wakker Dier wél OK vindt. Aan de andere kant van het spectrum beweegt zich een wereldwijd grote NGO als het WNF die zich bij herhaling nadrukkelijk pro-plofkip heeft getoond. Daarbij komt dat de overheid een reden heeft om de wet niet aan te passen. Het feit dat we een belangrijk deel van de Nederlandse varkens en kippen exporteren, maar in het buitenland niet kwijt komen als ze moeten voldoen aan de standaards van Morgen, maakt dat onze overheid de bestaande normen graag vast wil houden.
Gevangen tussen legaliteit en legitimiteit
In zo'n situatie is er dus - strikt redenerend - maar één partij die het hoofd koel houdt. Als alle doelen voortdurend verschuiven, heb je maar één houvast en dat is de wet zoals die is. Die is er immers voor gemaakt om ons niet over te leveren aan de waan van de dag.
Gerbandy's rechtsfilosofische standpunt is daarmee toch wat minder 'recht' en misschien juist wel meer 'krom' dan mensen die sympathiseren met dierwelzijn wellicht voelen.
Vraag aan de lezers: wie is de weg kwijt? De hele kwestie draait om het verschil tussen ons gevoel voor wat juist is (legitimiteit) en wat conform de wet is (legaliteit). Kennelijk achten sommigen wat legaal is, niet meer legitiem. Wie dat laatste doet, moet zich echter rekenschap geven van het feit dat wetten en de toepassing daarvan nou juist bedoeld zijn om ons te beschermen tegen de waan van de dag. Net zo goed als legitimiteit is ook legaliteit een groot goed. Legaliteit beschermt zowel Wakker Dier als het WNF tegen niet in de democratische wil verankerde gevoelens die toch kracht van wet dreigen te krijgen als we besluiten de houding van de ACM 'krom' te vinden.
Dat leidt tot twee mogelijke antwoorden op de gestelde vraag:
1. de overheid is de weg kwijt. De oplossing is immers een eventuele aanpassing van dierwelzijn op een hoger plan in de wet te verankeren. Op dat moment zal de ACM zijn bezwaren opgeven.
2. de ACM is de weg kwijt. Die zou immers de nieuwe moraal moeten aanvoelen en van daaruit zijn taak verstandig vormgeven.
Stem niet alleen, maar vertel ons vooral wat je ervaart als je nadenkt over de alternatieven.
Fotocredits: Themis, Wikimedia
--- POLL ---
Dit artikel afdrukken
Bescherming tegen handigerds
Die afwijzing komt voort uit de gedachte die de wetgever hanteert rond vrije mededinging. Als aanbieders samenwerken en alleen nog maar een duurder product maken dan de wet goed genoeg acht, dan wordt de consument haar recht op een prima, maar goedkoper product ontnomen. De wet is immers van kracht en de duurdere kip is niet noodzakelijk de wens van de consument. Ergo: de afspraken gaan in tegen de gedachte die de wetgever hanteert om de consument te beschermen tegen handigerds die haar een financiële poot willen uitdraaien.
De ACM doet 'krom'
Persdienst-journalist Annemieke van Dongen verzamelde gisteren meningen over het oordeel van de ACM. Daarvoor sprak ze met de Utrechtse hoogleraar mededingingsrecht Anna Gerbrandy en campagneleider Sijas Akkerman van Natuur & Milieu (N&M). N&M is één van de maatschappelijke organisaties die meewerkten aan de 'illegale' constructie om dierwelzijn bovenwettelijk verplicht te stellen. De organisatie acht het oordeel van de ACM onjuist. Volgens Akkerman zou er helemaal geen sprake zijn van financiële benadeling van de consument. De supers zouden geen onderlinge prijsafspraken hebben gemaakt en dus onderling net zoals altijd op de prijs concurreren. Daarmee geeft hij toe wat de kippen- en varkensboeren willen voorkomen; zij eisen prijsafspraken om te voorkomen dat ze straks tegen hogere kosten moeten produceren, maar daar niet voor beloond gaan worden.
Gerbrandy vindt dat de ACM tekort door de bocht gaat. De autoriteit zou teveel naar de euro's kijken en te weinig naar de doelstellingen die de overheid heeft op het gebied van duurzaamheid. Die zijn niet te realiseren zonder de wil om samen iets voor elkaar te krijgen, zegt ze. Omdat de overheid in de vorm van de regering dat wil, zijn de afspraken gelegitimeerd volgens Gerbrandy. Als ze dan door een handhavend deel van de overheid, de ACM die is ingesteld om concurrentieverhoudingen te toetsten aan de wet, "worden teruggefloten", dan is dat "krom", zegt ze onomwonden. Ze voegt toe: "Binnen het mededingingsrecht is er ruimte om dat te veranderen."
Onhelder
Wie is de weg kwijt? Dat is een lastige vraag.
De autoriteit heeft strikt genomen gelijk. Wie toestaat dat dergelijke afspraken worden gemaakt in een land dat geen aanleiding ziet om zijn wettelijke normen voor dierwelzijn aan te passen, erkent die daarmee. Niet alleen juridisch, maar ook moreel.
Akkerman kan beweren dat hij erbij was toen de supers geen prijsafspraken maakten, maar het staat vast dat wie deze afspraken toestaat er nog meer moet toestaan. De facto wordt daarmee de wetgeving buiten spel gezet. Dat kan nooit de bedoeling zijn. Dus zelfs als we Akkerman geloven als getuige, dan is zijn oordeel irrelevant. Daarbij komt dat er wellicht mensen zijn die graag een plofkip willen. Niet eens alleen maar omdat die goedkoper is in productie, maar ook omdat ze vinden dat die duurzamer is. Dat zegt immers het WNF.
Toch is de Kip van Morgen voor de ACM volstrekt acceptabel als de normen voor het beest maar in de wet zouden worden verankerd. Sommige dingen zijn nu eenmaal arbitrair en een kwestie van keuzen maken. In Engeland moet je bijvoorbeeld verplicht links rijden, terwijl rechts ook best zou kunnen als iedereen dat zou doen. Nederland rijdt rechts en houdt de plofkip en het varken in de wet. Maar daarmee doet de regering dus niet, wat ze zegt te willen. Zo erkent ze op een onheldere manier de moraliteit van de huidige wet. Anders zou ze die immers wel aanpassen.
Om die reden redeneert de ACM rechtlijnig zoals de Autoriteit dat ook moet, anders kan hij net zo goed worden opgeheven.
"Politieke wil nodig'
Gerbrandy spreekt van "politieke wil" die nodig is om de impasse op te lossen. Ook staatssecretaris Dijksma gelooft daarin en heeft die politieke wil al getoond door al te zeggen dat ze als regering het oordeel van de Autoriteit min of meer tussen haakjes gaat plaatsen. De regering en het parlement willen namelijk die afspraken rond de Kip en het Varken van Morgen wel. Ook de Nederlandse samenleving zou die willen. Zo ontstaat dus een rechtsfilosofische redenering die zegt dat we de wet ouderwets vinden maar niet willen veranderen omdat we het veel belangrijker vinden om samen afspraken te maken die ook kracht van wet hebben. Dat zou de huidige regering op basis van een parlementaire meerderheid als een addendum ergens in de wet- en regelgeving op kunnen nemen onder vermelding van een aantal voorwaarden.
Op die manier kun je de rechtlijnigheid van de ACM rechtsfilosofisch krom praten om vervolgens kracht van recht toe te kennen aan de morele standpunten van alle betrokken maatschappelijke partners. Die betrokkenheid zou zelfs een voorwaarde moeten zijn.
Daar gaat het helaas meteen ook weer mis. Het is immers niet waar dat een beeldbepalende partij als Wakker Dier de Kip van Morgen accepteert. Wakker Dier is er zelfs fel tegen. Afspraakpartner en supermarkt Jumbo nam er de facto ook afstand van door te kiezen voor een kip die Wakker Dier wél OK vindt. Aan de andere kant van het spectrum beweegt zich een wereldwijd grote NGO als het WNF die zich bij herhaling nadrukkelijk pro-plofkip heeft getoond. Daarbij komt dat de overheid een reden heeft om de wet niet aan te passen. Het feit dat we een belangrijk deel van de Nederlandse varkens en kippen exporteren, maar in het buitenland niet kwijt komen als ze moeten voldoen aan de standaards van Morgen, maakt dat onze overheid de bestaande normen graag vast wil houden.
Gevangen tussen legaliteit en legitimiteit
In zo'n situatie is er dus - strikt redenerend - maar één partij die het hoofd koel houdt. Als alle doelen voortdurend verschuiven, heb je maar één houvast en dat is de wet zoals die is. Die is er immers voor gemaakt om ons niet over te leveren aan de waan van de dag.
Gerbandy's rechtsfilosofische standpunt is daarmee toch wat minder 'recht' en misschien juist wel meer 'krom' dan mensen die sympathiseren met dierwelzijn wellicht voelen.
Vraag aan de lezers: wie is de weg kwijt? De hele kwestie draait om het verschil tussen ons gevoel voor wat juist is (legitimiteit) en wat conform de wet is (legaliteit). Kennelijk achten sommigen wat legaal is, niet meer legitiem. Wie dat laatste doet, moet zich echter rekenschap geven van het feit dat wetten en de toepassing daarvan nou juist bedoeld zijn om ons te beschermen tegen de waan van de dag. Net zo goed als legitimiteit is ook legaliteit een groot goed. Legaliteit beschermt zowel Wakker Dier als het WNF tegen niet in de democratische wil verankerde gevoelens die toch kracht van wet dreigen te krijgen als we besluiten de houding van de ACM 'krom' te vinden.
Dat leidt tot twee mogelijke antwoorden op de gestelde vraag:
1. de overheid is de weg kwijt. De oplossing is immers een eventuele aanpassing van dierwelzijn op een hoger plan in de wet te verankeren. Op dat moment zal de ACM zijn bezwaren opgeven.
2. de ACM is de weg kwijt. Die zou immers de nieuwe moraal moeten aanvoelen en van daaruit zijn taak verstandig vormgeven.
Stem niet alleen, maar vertel ons vooral wat je ervaart als je nadenkt over de alternatieven.
Fotocredits: Themis, Wikimedia
Nog 5
Je hebt 0 van de 5 kado-artikelen gelezen.
Op 11 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 11 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
_480_289_84_s_c1.JPEG)
Punt is Peter, dat beweiding en bemesting volgens deze uitspraak moeten worden meegenomen in een Nb-vergunning. Komt daarmee de PAS op losse schroeven te staan? Dat is de vraag. Zo ja, dan ben ik nog veel te langzaam door de bocht gegaan.
Herman, ik denk dat het in die uitspraak meer ging over een College van Gedeputeerde Staten dat niet eerst haar zaak goed had voorbereid door bijvoorbeeld metingen te doen; ze ging iets te snel door de bocht. En jij ook.
Een nieuwe aflevering in deze soap: rechter vindt koeien in de wei een belasting voor de natuur.
Dank, Peter! Ik denk dat heel wat mensen daar zomaar overheen hadden kunnen lezen.
Hoi Dick. Ik refereer naar de vraag in het artikel, "Wie is de weg kwijt?". Als je niet weet waar je naar toe wil, KUN je de weg niet kwijt zijn.
Het gaat bij dit geschil over verduurzaming, dierenwelzijn, over mededingingsrecht, en over een heleboel verschillende echt hele lastige wetsontstaanszaken, in Nederland. Maar het gaat NIET over welke weg wij met zijn allen op willen. Nou ja, "iets met duurzaamheid", een ongedefinieerd begrip.
De ACM geeft in haar rapport ook een Europese dimensie aan de kwestie, zij verwijst naar het EU mededingingsrecht. Laten we dan eerst eens naar "de wegen' in de EU kijken.
Als we vinden dat iemand (voor het gemak "we") de weg kwijt is, wat is dan precies die weg die we kwijt zijn? Je zou kunnen zeggen dat de hoogste Europese wet, het verdrag van Lissabon, de weg schetst. Met artikel 13 daaruit in de hand durf ik te stellen dat dierwelzijnswetgeving "an sich" net zo belangrijk is als een gezonde commerciele mededinging. Artikel 1.3 Intrinsieke waarde- van de nieuwe Nederlandse Wet Dieren geeft aan dat het verdrag ingedaald is in Nederlandse wetgeving. Een mededingingsissue is niet automatisch belangrijker is dan dierenwelzijnsissues.
De verzinners van de Kip van Morgen zouden in hun discussies met de ACM kunnen inbrengen dat ze uitvoering geven aan steeds beter dierenwelzijn, maar hadden het beter niet kunnen hebben over "verduurzaming". Verbetering van dierenwelzijn kan door goede advokaten mijns inziens WEL aangevoerd worden door de ACM om kartelvorming toe te laten:
De ACM alinea "Consumenten kunnen als gevolg van de afspraken vanaf 2020 geen regulier geproduceerde kip meer kopen in Nederlandse supermarkten. De keuzevrijheid van de consument wordt dus ingeperkt. <De >afspraken over ‘De Kip van Morgen’ hebben volgens ACM daarom ook een groot (potentieel) effect op de markt voor verkoop van kippenvlees aan consumenten." is eigenlijk PRECIES wat we, het publiek- volgens het Verdrag van Lissabon willen, namelijk alleen nog vlees van gehouden dieren die behandeld zijn indachtig haar artikel 13 en in Nederland van dieren -die in toenemende mate- zijn gevrijwaard van:
a. dorst, honger en onjuiste voeding;
b. fysiek en fysiologisch ongerief;
c. pijn, verwonding en ziektes;
d. angst en chronische stress;
e. beperking van hun natuurlijk gedrag;
Met andere woorden, de verzinners van de Kip van Morgen geven juist verdere richting aan wat we in Europa als "de weg" vinden, zolang ze zich met hun afspraken beperken tot de aantoonbare verbetering van dierenwelzijnsaspecten binnen a/e.
Maar zolang ze inzetten op "verduurzaming" zullen de de slag niet winnen. Da's een moeras. maar dat weten we op foodlog inmiddels wel.
Artikel 13: “Bij het formuleren en uitvoeren van het beleid van de Unie op het gebied van landbouw, visserij, vervoer, interne markt en onderzoek, technologische ontwikkeling en de ruimte, houden de Unie en de lidstaten ten volle rekening met hetgeen vereist is voor het welzijn van dieren als wezens met gevoel, <sentient beings> onder eerbiediging van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen en gebruiken van de lidstaten met betrekking tot met name godsdienstige riten, culturele tradities en regionaal erfgoed.”