Lees ook
Met de uitspraak dat Oatly een 'opgeblazen zeepbelaandeel' is, duwde de activistische investeerder Ben Axler de beurskoers van havermelkmaker Oatly donderdag zo'n 3% in de min, schrijft CNBC. Axler's bedrijf, Spruce Point Capital Management, nam in een 124 pagina's tellend rapport Oatly's financiën onder de loep. Volgens Axler is Oatly zwaar overgewaardeerd en zit het er niet in dat de havermelkmaker ooit winstgevend gaat worden, alleen al doordat talloze concurrenten in dezelfde markt van zuivelvervangers actief zijn. Oatly weerlegt in alle toonaarden de 'valse en misleidende claims' en wijst erop dat Spruce Point een 'shortpositie' heeft in Oatly. Dat houdt in dat Axler geld verdient als de beurskoers van Oatly daalt. De ophef tekent de gespannen en misschien wel overspannen markt van de alternatieve zuivel.

Alternatieve zuivel is 'hot'
De verschuiving van dierlijke naar plantaardige producten is geen kortstondige trend, maar een blijvende verandering, ingegeven door op breed verspreide gedachten gebaseerde maatschappelijke en gezondheidstrends. Voor de productie van plantaardige melk zijn geen dieren nodig en - zo het heet - er worden beduidend minder broeikasgassen bij uitgestoten. Consumenten beschouwen plantaardige zuivel daarom als een duurzaam alternatief.

Plantaardige producten worden daarnaast gezien als gezonder, omdat ze minder verzadigde vetten en cholesterol bevatten. Ze bevatten ook minder eiwit en zijn daarom nauwelijks vergelijkbaar. 100 ml Oatly bevat 1 gram eiwit versus 3 gram per 100 ml koemelk. Tevens is plantaardige zuivel een stuk meer bewerkt dan koemelk. Dat heet dan weer niet zo gezond.

Identiteit
Plantaardige zuivelproducten slagen er sinds enige jaren in een breder publiek te trekken doordat zuivelalternatieven ook lekker worden. Bovendien ziet de consument de producten als een manier om uit te drukken dat je aan de goede kant van de streep staat. "Je specifieke soort plantaardige melk kiezen in Starbucks lijkt nu een manier om te laten zien wie je bent," aldus een analist in de Financial Times.

In de afgelopen 10 jaar is de verkoop van melk gemaakt van haver, cashew, kokos, hennep, noten, gerst, rijst en chiazaad in westerse markten bijna 9 keer over de kop gegaan. De relatief nieuwe markt is al zo'n $17 miljard per jaar waard. Maar het blijft dringen want met $650 miljard is en blijft de totale koemelkmarkt veel groter
De koe-loze markt wist durfinvesteerders te trekken (zie Oatly) en grote foodmultinationals als Nestlé (met Wunda), Danone (met Alpro) en Unilever hebben zich op de markt begeven zodat consumenten de eiwitalternatieven vaker in de supermarkt en in het buitenshuiskanaal tegenkomen. In de afgelopen 10 jaar is de verkoop van melk gemaakt van haver, cashew, kokos, hennep, noten, gerst, rijst en chiazaad in westerse markten bijna 9 keer over de kop gegaan. Volgens onderzoeksgroep Euromonitor is de relatief nieuwe markt al zo'n $17 miljard per jaar waard. Voor producenten is het dan ook dringen geblazen op de markt voor plantaardige zuivel. Maar het blijft dringen in een nauw perspectief: de totale koemelkmarkt is en blijft veel groter met $650 miljard per jaar.

Blijvende niche
Analisten van Rabobank noemen de markt voor alternatieve eiwitten 'slechts' een nichemarkt, in een onlangs verschenen rapport. Ondanks dat de markt van plantaardige drinkmelk, yoghurt, ijs, kaas en zuivelvervangers onstuimig groeit (met 7 tot 8% per jaar), verwacht de bank dat in 2035 het consumptieaandeel van vlees- en zuivelvervangers respectievelijk 4% en 9% zal zijn. In 2020 was dat respectievelijk 2,5% en 4%. Dat zet geen zoden aan de dijk voor een daadwerkelijke krimp van de dierlijke eiwitmarkt zoals beleidsmakers die voorstaan in de eiwittransitie.

Er is bovendien nog een ander beperkend aspect aan de groei van de zuivelalternatieven: een mogelijk grondstoffentekort. Om de verwachte groei van 3 miljoen ton aan zuivelalternatieven in Europa te realiseren, schrijft de bank, is er in 2035 "ruwweg 500 kiloton aan extra granen, oliezaden en peulvruchten nodig. Voor soja en haver kan de wereldhandel deze extra volumes prima opvangen. Maar op de korte termijn kan er schaarste ontstaan in specifieke ingrediënten zoals amandelnoten."

Wat nou als er in 2035 vlees- en zuivelvervangers 25% van de eiwitbehoefte zouden dekken? Dan krijgen met name akkerbouwers een probleem
25%-scenario
De bank rekende nog even verder door. Wat nou als er in 2035 vlees- en zuivelvervangers 25% van de eiwitbehoefte zouden dekken? Dan krijgen met name akkerbouwers een probleem, omdat tegenover die groeiende vraag naar grondstoffen een sterke daling van de vraag naar veevoer staat door vermindering van het aantal dieren. Van de 60 miljoen hectares aan graan- en oliezadenareaal in Europa zou 7,6 miljoen hectare vrijkomen. Dat zal een negatieve impact hebben op de plattelandseconomie, maar boeren zullen dat niet laten gebeuren. De analisten verwachten dan ook dat alternatieve eiwitten in 2035 "een mooie nichepositie in de eiwitmarkt" zullen innemen, maar niet meer dan dat.

Zolang de overheid niet ingrijpt om het consumentengedrag te veranderen door de dierlijk eiwitinname gedwongen te verminderen of de consumentenprijzen van eiwitalternatieven te verlagen, hebben de dierlijke eiwitketens weinig te vrezen van de opmars van de vlees- en zuivelvervangers. En dus zal het aanbieden van plantaardige melkvarianten in hippe koffietentjes vooralsnog dé manier blijven om zuivelvervangers onder de mensen te krijgen. "Koffie is de belangrijkste ingang voor de overstap naar plantaardige dranken", zegt Daniel Ordóñez, chief growth officer voor zuivel en plantaardige producten bij Danone.

In de liberale markt is havermelkcappuccino een booming lifestyle ding, maar geen ecologische of klimaatgamechanger.
Dit artikel afdrukken