Column ‘Is het diploma van een diëtist nog wat waard?’

De voedingsadviezen van voedingsdeskundigen rijzen de pan uit. Je kan niet meer om ze heen. Op de sociale media, Internet, in de krant, in de boekenwinkel en op tv. Je komt ze overal tegen. Veel mensen kennen het verschil tussen een voedingsdeskundige en een diëtist niet. Vaak denken ze zelfs dat een voedingsdeskundige hoger is opgeleid, terwijl het een onbeschermde titel is. Vandaar mijn vraag: wat is het diploma van een diëtist nog waard?

Diploma
13 juli 2013, de datum waarop ik mijn diploma in ontvangst mocht nemen. In 2009 begon ik aan de opleiding Voeding en Diëtetiek aan de Hanze Hogeschool in Groningen. Op dat moment was voeding nog niet zo hot als nu. Een diëtist was iemand waar je naar toe ging als je ziek was, moest aankomen of afvallen en was dé deskundige op dit gebied. Ik kwam zelf pas in 2007 in contact met het beroep toen ik naar de diëtist moest vanwege de diagnose 'diabetes mellitus type 1'. Alle vragen die op zo’n moment bij je op komen, moest ik bewaren voor de diëtist. Zij was namelijk de deskundige op het gebied van voeding en diabetes.

Een diëtist was iemand waar je naar toe ging als je ziek was, moest aankomen of afvallen en was dé deskundige op dit gebied

Hoe anders is dit tegenwoordig. Iedereen is met voeding bezig, iedereen wil gezond zijn en iedereen heeft zijn mening over wat 'gezond' is. Je wordt zo ongeveer doodgegooid met tegenstrijdigheden: je moet voldoende brood eten, je moet geen gluten binnen krijgen, aspartaam is dodelijk voor je, je moet meer light-producten nemen want deze bevatten minder calorieën – ga zo maar door. Ik snap goed dat mensen door alle verschillende berichten in de war raken.

Dankzij mijn opleiding kan ik terugvallen op wat er bekend is in de huidige literatuur en de kennis van collega-diëtisten. Velen hebben deze mogelijkheid of kennis niet, of geloven niet zo in de adviezen van het Voedingscentrum en wetenschappelijk onderzoek. Er leven veel vragen ten aanzien van de 'waarheid' over wat nu gezond is en wat niet of wat de beste of snelste manier is om af te vallen.

Goeroes spelen hier slim op in
De ene na de andere voedingsdeskundige voorziet je van advies en belooft je dat je kilo’s af gaat vallen. Mensen die zelf veel zijn afgevallen, gaan als ervaringsdeskundige andere mensen begeleiden. Bekende Nederlanders kiezen voor een spontane carrièreswitch naar ‘voedingscoach’, ‘afvaldeskundige’ of ‘gewichtsconsultant’. Vaak zonder diploma en met beperkte kennis – met alle gevolgen van dien.

Het zal je vast niet ontgaan zijn hoeveel aandacht deze mensen krijgen in de media. Rens Kroes die oproept om te detoxen met klei in de morgen (juist hartstikke gevaarlijk), Vivian Reijs die mensen onnodig suikervrij, koemelkvrij, tarwevrij, en e-nummervrij wil laten eten (onnodig vermijden van voedingsmiddelen), Fajah Lourens die aanspoort om te leren houden van het gevoel van honger (hallo eetstoornis) zijn maar een paar voorbeelden.

Inmiddels is de 'voedingsdeskundige' dé persoon om dieetbegeleiding van te krijgen, een boek van te kopen of alles van over over te nemen wat hij of zij op hun social media met hun volgers delen. Deze 'deskundigen' staan voortdurend in de spotlights in de media. Hoe vaak krijgen de dieetgoeroes wel niet de ruimte om hun praatje te doen? Diëtisten en voedingswetenschappers zie je zelden in een talkshow of de krant.

Beschermde titel
De titel ‘voedingsdeskundige’ betekent niets. Het is GEEN beschermde titel. Iedereen mag zichzelf voedingsdeskundige noemen. Je moeder, je buurjongen, die personal trainer in de sportschool. Ook titels als ‘coach’, ‘afvaldeskundige’ en ‘gewichtsconsulent’ (met uitzondering van BGN) zijn niet wettelijk beschermd en staan dus niet garant voor kwaliteit.

Daar staat tegenover dat een diëtist vier jaar lang een hbo-opleiding volgt die niet alleen aandacht besteedt aan voeding maar ook aan fysiologie, pathologie, psychologie, chemie, biologie, gespreksvaardigheden en evidence based practice – om wat punten te benoemen. Een diëtist leert hoe het lichaam werkt, wat het effect hierop is van voeding en hoe je mensen kan begeleiden en motiveren. Een diëtist kan een advies aanpassen naar de persoon en weet onderscheid te maken tussen goed wetenschappelijk onderzoek en de zoveelste dieethype. Na de diploma-uitreiking moet een diëtist zich blijven bijscholen en ontwikkelen om geregistreerd te blijven in het kwaliteitsregister.

Een dieet wat iets uitsluit en aanstipt als oorzaak van het kwaad scoort bij de massa

'Echt advies is niet sexy'
Wat betekent deze waarborging voor mij? Vooral dat ik klanten zo goed mogelijk advies geef, gebaseerd op de laatste wetenschappelijke consensus en passend bij de persoon die ik begeleid. En helaas is dit advies (meestal “meer bewegen, gezonder eten”) niet bepaald sexy. Mensen willen een oorzaak hebben voor hun overgewicht en diegene die roept dat koolhydraten de boosdoener zijn, krijgt direct veel meer aandacht. Een dieet wat iets uitsluit en aanstipt als oorzaak van het kwaad scoort bij de massa. Mensen willen een oorzaak hebben en goeroes spelen hier slim op in.

Helaas kennen deze zelfbenoemde experts hun eigen grenzen niet. Voor erkende gewichtsconsulenten ligt de grens van behandeling bij gezonde mensen. Dit betekent geen mensen behandelen met ziekten; zelfs niet met een te hoge bloeddruk en een gezond gewicht. Diëtetiek is een paramedisch vak. Je gaat toch ook niet naar de plaatselijke kleibakker om gips om je gebroken arm te laten zetten, of laat je huis bouwen door een kind dat goed is met LEGO?

Diëtist is dé deskundige
Voor mij is en blijft de diëtist dé deskundige om heen te gaan voor advies over voeding. Het zou een goede zaak zijn als alle zelfbenoemde voedingsdeskundigen een erkende cursus/opleiding zouden moeten volgen. Gelukkig is er steeds meer aanbod van cursussen en opleidingen die je leren op een verantwoorde manier mensen te begeleiden.

Ik vind het geweldig om te zien hoe steeds meer mensen bezig zijn om gezonder te worden. Ik vind het vooral zo ontzettend jammer dat er mensen zijn die, misschien onbedoeld, misbruik hiervan maken en anderen voorzien van onvolledige of onjuiste informatie. Dat leidt tot gevaarlijke situaties, voedingstekorten en het vermijden van gezonde producten zoals brood en melk.

Deze column van Neeke Smit verscheen op 12 september op Fit.nl