In Trouw en het februarinummer van National Geographic, laten journalist Klaas van Dijken en fotografe Adriane Ohanesian zien onder welke omstandigheden telers van basmatirijst in Punjab (India) hun productie hebben kunnen vergroten.

Inmiddels heeft Gurbhej, een man, borstkanker
Succesvol exportproduct
De basmatiteelt is in India geconcentreerd in het noordwesten, aan de voet van de Himalaya. Basmati is een 'sjieke' rijstsoort, die de lokale bevolking liefkozend 'koninginnenrijst' noemt. Zelf eten ze liever Indiase broodsoorten, naan en chapati. Tachtig procent van hun productie wordt voor goede prijzen verkocht naar West-Europa, het Midden-Oosten en andere delen van India. In de jaren '60 van de vorige eeuw is de basmatirijstteelt als intensieve teelt geïntroduceerd, als onderdeel van de zogeheten Groene Revolutie, een ander woord voor de op opbrengstmaximalisatie per hectare gerichte landbouw die na WO II op gang kwam. De grootschaligheid van die teeltwijze brengt het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen mee, maar redde India van de nodige hongerslachtoffers en zorgde tevens voor een een succesvol exportproduct.

Gezondheidsproblemen
Van Dijken en Ohanesiano spraken met de 50-jarige basmatiboer Gurbhej Singh. Hij teelt al ruim 30 jaar rijst. Hij weet nog dat de bemestings- en bestrijdingsmiddelen werden geïntroduceerd. De oogsten namen 30 tot 40% toe. Om die groei vol te houden, moest hij ieder jaar méér kunstmest en bestrijdingsmiddelen toepassen. "Zonder de giftige chemicaliën wil de rijst niet voldoende groeien of gaan de aren ten onder aan plagen en ziektes." Vijf jaar geleden ging hij over op de teelt van basmatirijst. Die vereist niet alleen meer water, maar ook meer middelen. "We konden de etiketten niet lezen en wisten niet hoeveel we overal van moesten gebruikten", zegt Gurbhej. Dat bleek funest voor zijn gezondheid. "Sommige middelen veroorzaken huiduitslag, zere knieën of jeukende ogen, andere ademhalingsproblemen en flauwtes", schrijven de journalisten. Inmiddels heeft Gurbhej, een man, borstkanker.

Kanker
De laatste jaren zijn er steeds meer kankergevallen in Punjab, Gurbhej is niet de enige. Uit een overheidsonderzoek (2015) blijkt dat in Punjab negentig op de honderdduizend mensen kanker hebben, terwijl dat er in heel India tachtig per honderdduizend zijn. De boeren zien de oorzaak in het door alle middelen vervuilde grondwater, dat zij ook als drinkbron en waswater gebruiken.
Experts wijzen er op dat er niet direct een link te leggen is tussen de gebruikte middelen en kanker. Daarvoor zou kostbaar onderzoek nodig zijn. Maar de vermoedens lijken gerechtvaardigd, omdat nergens in India het aantal kankergevallen hoger ligt en nergens zoveel pesticiden worden gebruikt als in Punjab.



Dat wakkert opportunisme en onoordeelkundig gebruik aan
'Middelenverkoop'
In de reportage wijzen Van Dijken en Ohanesian op de manier waarop landbouwgif aan de man wordt gebracht. In ieder boerendorp zijn winkeltjes waar het in plastic flessen met kleurige etiketten volop verkrijgbaar is. Een fundamenteel probleem zijn de gebruiksaanwijzingen met hun kleine lettertjes of in de verkeerde taal (hindi, terwijl de gebruikers punjabi spreken). Gebruikers lezen ze niet en vertrouwen op de verkopers om ze uit te leggen hoe en in welke dosering de middelen te gebruiken zijn. Dat wakkert opportunisme en onoordeelkundig gebruik aan. De verkopers laten hun klanten graag ruim doseren uit zorg om hun omzet; de gebruikers slaan het advies in de wind en gebruiken nog wat meer om er zeker van te zijn dat de middelen werken.
Over beschermende kleding of maskers lijkt niemand zich druk te maken (te warm, niet praktisch, te duur, 'is er gewoon niet').

Geen residuen in rijst
Ondanks de sombere schets van de situatie hoeven wij ons geen zorgen te maken over gifstoffen in de basmatirijst zelf. "De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit testte vorig jaar 63 monsters basmatirijst en in geen werd een te hoge hoeveelheid bemestings- en bestrijdingsmiddel aangetroffen. Voordat het in de winkels komt, testen producenten zelf of er geen overblijfselen in de korrels zitten, geeft Chris Brown van een belangenorganisatie van rijstproducenten in Europa (FERM) aan", aldus Trouw.
Dit artikel afdrukken