4 min
Jora Steennis, voedingswetenschapper, weet hoe makkelijk mensen verdwalen in weetjes over de gezonde eigenschappen van voedingsmiddelen. Ze ontdekte Snake Oil Superfoods, een visualisatie van informatie. Vond ze de draad in de doolhof?
We zien door de bomen het voedingsbos niet meer. We willen best luisteren naar de wijze lessen van de wetenschap en volgen zo af en toe ook een advies op. De adviezen van de Gezondheidsraad kennen we nu onderhand wel en dus lezen we over de nieuwste studies in kranten en op Foodlog. Wie weet, misschien staat er wel welk voedingsmiddel jou helpt tegen die onrustige buik of kriebelende tenen. Maar de moed zakt ons weer in de schoenen als nieuwe experimenten iets anders aantonen. Teruggefloten worden frustreert, zodat je maar op je oude eetgewoonten terugvalt.
Daarom is het fijn dat er ook onderzoekers zijn die wel begrijpen wat de geïnteresseerde consument wil: duidelijkheid. Miriam Quick en David McCandless maakten op ’Information is Beautiful’, een visueel overzicht van alle (on)waarheden over voeding(ssupplementen). Beeldschermen en digitale techniek maken het mogelijk om dat niet in woorden maar in beeld te doen. En dat zou weleens prima kunnen werken.
Het best mogelijke
Het visuele overzicht, of infographic, heet Snake Oil Superfoods, wat zoiets als 'frauduleuze superfoods' betekent. Dat is een beetje pesterige naam, want de infographic gaat niet alleen over superfoods en de geboden informatie is juist zo waarheidsgetrouw als het beschikbare onderzoek toelaat.
De makers gingen zo wetenschappelijk mogelijk te werk. Ze verzamelden alle tot nu toe gepubliceerde RCTs (randomized controlled trials), oftewel placebo gecontroleerde dubbelblinde studies. Beter kun je volgens geleerden niet krijgen. RCTs zeggen iets over oorzaak-gevolg relaties en positief resultaat is daarom een aanwijzing voor ‘scientific evidence’.
Uiteraard waren de makers grondig en kritisch en namen ze meerdere studies mee, de goede én slechte kanten van het onderzoek. Alleen als het echt niet anders kon gebruikten ze een minder betrouwbaar onderzoek. Quick en McCandless maakten voornamelijk gebruik van zogenaamde ‘Cochrane reviews’, analyses die alle RCTs over één onderwerp samenvatten. Deze extra grote samenvattingen, of reviews, noem je meta-analyses.
De makers hadden een grote kluif aan het project: "We hebben maanden naar bewijs gezocht: individuele wetenschappelijke studies, reviews en meta-analyses, om voedingsmiddelen te vinden die daadwerkelijk een aantoonbaar ‘super’ effect hebben op een aandoening of de gezondheid in het algemeen. In tegenstelling tot medicijnen en supplementen, is voedingsonderzoek moeilijk te blinderen: een overtuigend placebo van een voedingsmiddel creëren is lastig en daarom zijn dit soort RCTs schaars", aldus Quick en McCandless. De makers lijken erg tevreden met het resultaat: "Wat we vonden was een soep van gemengde resultaten (een lekkere met hennep zaadjes erin)." Nu de tevredenheid bij de gebruiker nog.
Simpel én uitgebreid
Iedere geïnteresseerde leek kan zo in het visuele schema duiken. Op het eerste gezicht staat er overdonderend veel informatie bij elkaar. Maar wie er twee minuten in ronddoolt en doorklikt op bijvoorbeeld visolie en waar dat allemaal goed voor zou zijn, ziet onmiddellijk wat een simpele en tegelijk enorm uitgebreide wereld er achter de te activeren visuals schuilgaat. Het enige dat je hoeft te doen is een vraag bedenken.
Is er bijvoorbeeld bewijs voor dat walnoten goed zijn voor je gezondheid? Zoek even in het overzicht en je vindt meteen het antwoord. Al is er nog maar weinig bewijs, walnoten zijn veelbelovend als het gaat om de relatie tot gezondheid. Wil je echter zekerder zijn van je zaak dan kun je beter amandelen eten, want er zijn duidelijke aanwijzingen dat die je cholesterol verlagen. Hoe hoger in het schema, hoe beter het wetenschappelijk bewijs: ‘evidence’. Ook kun je een aantal schakelaars in het schema bedienen: sorteer de voeding bijvoorbeeld op gezondheidseffect, type of op alfabet (horizontaal). Tenslotte kun je nog de olie-bubbels aanpassen, de grootte daarvan geeft namelijk aan hoe populair het voedsel is (‘popularity’ is de maat voor het aantal Google-hits) of hoe interessant wetenschappers het vinden (‘scientific interest’, de maat voor het aantal hits op het wetenschappelijke Google-Scholar). De nog weinig onderzochte voeding die wel positieve resultaten lieten zien, merkten de makers met ‘One to watch’.
De ‘highlights’
Het schema zit heel logisch en intuitief in elkaar. Daardoor verbergt het ook informatie: de weetjes die misschien wel echt nieuws zijn. De makers zelf viel op dat:
- Pruimen echt goed zijn voor de stoelgang en haver verlaagt je cholesterol
- Visolie omstreden blijft: het is goed voor patiënten met kanker en beschermt waarschijnlijk ook tegen cardiovasculaire ziekten. Het bewijs voor cognitieve voordelen is echter minder sterk
- Eieren je eetlust tot 36 uur kunnen verminderen; misschien zijn ze dus wel handig als je gewicht wil verliezen
- Groente & fruit een rol vervullen bij kankerpreventie, maar welke precies is onduidelijk. Bepaalde soorten groenten (kool, broccoli, rauwe groenten) lijken wel te beschermen tegen bepaalde vormen van kanker.
En passant ontzenuwen de auteurs ook nog wat mythes:
Cranberrysap beschermt niet tegen urineweg infecties. Bovendien is het onzeker of het kan helpen bij de behandeling ervan. Bij diabetes lijkt geen enkel voedingsmiddelen (consequent) te helpen.
Nu het waterbedeffect nog
Zakt de moed je nu niet meer in de schoenen als we de infographic er bij pakken? Een duidelijker beeld van zo ongeveer alle hypes is nauwelijks denkbaar. Maar ook dit overzicht zal volgens de makers zelf steeds ‘up-to-date’ moeten worden gehouden met de laatste inzichten die steeds weer nieuw zullen zijn.
En dan is er nog iets dat nu nog een beetje ingewikkeld is. Voeding bevat stofje a t/m z; als één daarvan ‘echt’ lijkt te helpen tegen ziekte 1, dan zegt dat nog niets over ziekte 2 t/m x en ook niet over de eventuele 'bijwerkingen' die optreden als je het gaat gebruiken als een overgedoseerd medicinaal voedingsmiddel.
Als voedingsdeskundige begrijp ik dat ons lichaam en voeding een systeem vol waterbedden is. Als je hier drukt, komt ergens anders omhoog. En dat in ontelbare variaties. Het zou mooi zijn als er een visual zou kunnen toegevoegd die zulke waterbedeffecten op een even simpele manier inzichtelijk maakt.
Fotocredits:Information is Beautiful
Dit artikel afdrukken
Daarom is het fijn dat er ook onderzoekers zijn die wel begrijpen wat de geïnteresseerde consument wil: duidelijkheid. Miriam Quick en David McCandless maakten op ’Information is Beautiful’, een visueel overzicht van alle (on)waarheden over voeding(ssupplementen). Beeldschermen en digitale techniek maken het mogelijk om dat niet in woorden maar in beeld te doen. En dat zou weleens prima kunnen werken.
Het best mogelijke
Het visuele overzicht, of infographic, heet Snake Oil Superfoods, wat zoiets als 'frauduleuze superfoods' betekent. Dat is een beetje pesterige naam, want de infographic gaat niet alleen over superfoods en de geboden informatie is juist zo waarheidsgetrouw als het beschikbare onderzoek toelaat.
De makers gingen zo wetenschappelijk mogelijk te werk. Ze verzamelden alle tot nu toe gepubliceerde RCTs (randomized controlled trials), oftewel placebo gecontroleerde dubbelblinde studies. Beter kun je volgens geleerden niet krijgen. RCTs zeggen iets over oorzaak-gevolg relaties en positief resultaat is daarom een aanwijzing voor ‘scientific evidence’.
Uiteraard waren de makers grondig en kritisch en namen ze meerdere studies mee, de goede én slechte kanten van het onderzoek. Alleen als het echt niet anders kon gebruikten ze een minder betrouwbaar onderzoek. Quick en McCandless maakten voornamelijk gebruik van zogenaamde ‘Cochrane reviews’, analyses die alle RCTs over één onderwerp samenvatten. Deze extra grote samenvattingen, of reviews, noem je meta-analyses.
De makers hadden een grote kluif aan het project: "We hebben maanden naar bewijs gezocht: individuele wetenschappelijke studies, reviews en meta-analyses, om voedingsmiddelen te vinden die daadwerkelijk een aantoonbaar ‘super’ effect hebben op een aandoening of de gezondheid in het algemeen. In tegenstelling tot medicijnen en supplementen, is voedingsonderzoek moeilijk te blinderen: een overtuigend placebo van een voedingsmiddel creëren is lastig en daarom zijn dit soort RCTs schaars", aldus Quick en McCandless. De makers lijken erg tevreden met het resultaat: "Wat we vonden was een soep van gemengde resultaten (een lekkere met hennep zaadjes erin)." Nu de tevredenheid bij de gebruiker nog.
Simpel én uitgebreid
Iedere geïnteresseerde leek kan zo in het visuele schema duiken. Op het eerste gezicht staat er overdonderend veel informatie bij elkaar. Maar wie er twee minuten in ronddoolt en doorklikt op bijvoorbeeld visolie en waar dat allemaal goed voor zou zijn, ziet onmiddellijk wat een simpele en tegelijk enorm uitgebreide wereld er achter de te activeren visuals schuilgaat. Het enige dat je hoeft te doen is een vraag bedenken.
Is er bijvoorbeeld bewijs voor dat walnoten goed zijn voor je gezondheid? Zoek even in het overzicht en je vindt meteen het antwoord. Al is er nog maar weinig bewijs, walnoten zijn veelbelovend als het gaat om de relatie tot gezondheid. Wil je echter zekerder zijn van je zaak dan kun je beter amandelen eten, want er zijn duidelijke aanwijzingen dat die je cholesterol verlagen. Hoe hoger in het schema, hoe beter het wetenschappelijk bewijs: ‘evidence’. Ook kun je een aantal schakelaars in het schema bedienen: sorteer de voeding bijvoorbeeld op gezondheidseffect, type of op alfabet (horizontaal). Tenslotte kun je nog de olie-bubbels aanpassen, de grootte daarvan geeft namelijk aan hoe populair het voedsel is (‘popularity’ is de maat voor het aantal Google-hits) of hoe interessant wetenschappers het vinden (‘scientific interest’, de maat voor het aantal hits op het wetenschappelijke Google-Scholar). De nog weinig onderzochte voeding die wel positieve resultaten lieten zien, merkten de makers met ‘One to watch’.
De ‘highlights’
Het schema zit heel logisch en intuitief in elkaar. Daardoor verbergt het ook informatie: de weetjes die misschien wel echt nieuws zijn. De makers zelf viel op dat:
- Pruimen echt goed zijn voor de stoelgang en haver verlaagt je cholesterol
- Visolie omstreden blijft: het is goed voor patiënten met kanker en beschermt waarschijnlijk ook tegen cardiovasculaire ziekten. Het bewijs voor cognitieve voordelen is echter minder sterk
- Eieren je eetlust tot 36 uur kunnen verminderen; misschien zijn ze dus wel handig als je gewicht wil verliezen
- Groente & fruit een rol vervullen bij kankerpreventie, maar welke precies is onduidelijk. Bepaalde soorten groenten (kool, broccoli, rauwe groenten) lijken wel te beschermen tegen bepaalde vormen van kanker.
En passant ontzenuwen de auteurs ook nog wat mythes:
Cranberrysap beschermt niet tegen urineweg infecties. Bovendien is het onzeker of het kan helpen bij de behandeling ervan. Bij diabetes lijkt geen enkel voedingsmiddelen (consequent) te helpen.
Nu het waterbedeffect nog
Zakt de moed je nu niet meer in de schoenen als we de infographic er bij pakken? Een duidelijker beeld van zo ongeveer alle hypes is nauwelijks denkbaar. Maar ook dit overzicht zal volgens de makers zelf steeds ‘up-to-date’ moeten worden gehouden met de laatste inzichten die steeds weer nieuw zullen zijn.
En dan is er nog iets dat nu nog een beetje ingewikkeld is. Voeding bevat stofje a t/m z; als één daarvan ‘echt’ lijkt te helpen tegen ziekte 1, dan zegt dat nog niets over ziekte 2 t/m x en ook niet over de eventuele 'bijwerkingen' die optreden als je het gaat gebruiken als een overgedoseerd medicinaal voedingsmiddel.
Als voedingsdeskundige begrijp ik dat ons lichaam en voeding een systeem vol waterbedden is. Als je hier drukt, komt ergens anders omhoog. En dat in ontelbare variaties. Het zou mooi zijn als er een visual zou kunnen toegevoegd die zulke waterbedeffecten op een even simpele manier inzichtelijk maakt.
Fotocredits:Information is Beautiful
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Voeding is complex voor de consument, die vaart vooral op berichten in de media bij het maken van gezonde keuzes. Geholpen/verleid door de de marketing. Gezondheid kopen met superfoods, dat is makkelijk! Superfoods is de markt van de tijdelijkheid'. Alleen nu 3 microgrammen extra flavonoiden voor de prijs van 3 euro, die morgen weer weg is...
Wie met hoofd en hart gezonde keuzes maakt een levenlang werkt echt aan zijn gezondheid.
Het overzicht laat zien dat voor veel superfoods er geen of zwakke bewijzen zijn voor de algemene gezondheid.
Misschien heb ik er over heen gelezen, of het is geen scherpe blik van mij, maar dit roept voor mij de nieuwe vraag op:
Hoe komen superfoods-producten als goijibessen, chiazaad en tarwegras bv. dan aan hun claims voor gezondheid?
De EFSA toetst toch aan wetenschappelijke onderzoek?
Bas, dat lijkt me een lastig te beantwoorden vraag. In het geval van Oscillococcinum is dat advies voor verder onderzoek afkomstig van de Cochrane Collaboration (zie laatste linkje in #17), ook niet de minsten zou ik denken. Misschien zegt de naam van de organisatie toch niet alles.
Maar stel dat Dick doorzet, welk criterium zou jij dan voorstellen?
Dennis, er is niks tegen een open mind maar het gaat inderdaad allemaal om balans. Een té open mind kun je goedgelovig noemen.
In het geval van Oscillococcinum ben ik van mening dat de achterliggende theorie zo vergezocht is dat het 'verdere onderzoek' wat volgens de schrijvers nodig zou zijn, een verspilling van tijd, geld en moeite zou zijn.
Dan komen we meteen uit bij de tabel waar Dick voor zou willen moorden. Je hebt dan toch iets van een consensus nodig. Er zijn ongeveer net zoveel vage overtuigingen in dit land als dat er Nederlanders zijn. Wat wordt het criterium?
Graag gedaan Bas. Ik ben nog wel benieuwd naar je Salomonsoordeel op basis van je eigen geselecteerde voorbeeld.
Je antwoord over de achtergrond van reviewers vind ik interessant. Eigenlijk zeg je dat het je vooral gaat om de claims de iemand maakt. Dat is toch wat anders dan achtergrond, en met die stelling ben ik het wel eens. Daarbij ben ik groot voorstander van een open mind benadering (niet bij voorbaat afschieten), en tegelijkertijd grote terughoudendheid met het maken van claims (niet snel overtuigd zijn).
Dick, hoe zou je omgaan met de verschillende houdingen van mensen als je zo'n tabel zou willen opzetten en onderhouden?
Het intrigeert me Dennis. Nogmaals als het toegangskaartje niet zo duur was ging ik er met alle liefde zelf even door deze database heenbladeren. In ieder geval bedankt voor je medewerking.
Als antwoord op je vraag kan ik zeggen dat ik de achtergrond van reviewers best belangrijk vind, ja. Dat wil niet zeggen dat jij of ik niet kritisch kunnen oordelen maar het ligt er totaal aan wat voor claims iemand maakt.
Homeopaten staan er nou niet echt bekend om dat ze hun eigen methodes kritisch onderzoeken. Behalve Edzard Ernst misschien, en die was dan ook vrijwel meteen homeopaat af.