Het aantal aanwijzingen dat erfelijke eigenschappen niet vaststaan, groeit. Wat we eten, doen en meemaken, beïnvloedt de genetische eigenschappen die we aan onze kinderen doorgeven. De wetenschap die zich daarmee bezighoudt, is de epigenetica.

Romain Barrès, hoogleraar epigenetica aan de Universiteit van Kopenhagen, werd kort geleden voor het eerst vader. In een artikel dat verscheen in The Conversation beschrijft hij dat zijn nieuwgeboren zoon de gevolgen gaat ondervinden van het gedrag van zijn voorouders.

Hij baseert zijn inzicht op een aantal recente onderzoeken. Barrès legt uit dat we steeds meer te weten komen over de doorwerking van lichamelijke en psychologische 'omgevingsfactoren' op de epigenetische informatie in onze geslachtscellen. Dat betekent dat we beginnen te begrijpen hoe we kunnen ingrijpen in onze leefstijl zodat we kunnen voorkomen dat we ons nageslacht opschepen met ongewenste eigenschappen.

Metabolisme en gedrag
In het sperma van obese mannen bleken, een jaar nadat zij een maagverkleiningsoperatie ondergaan hebben, ingrijpende veranderingen op te treden. De mannen vielen gemiddeld zo'n 30 kilo af en hun metabolisme verbeterde drastisch. Hun sperma kreeg een compleet andere epigenetische signatuur, schrijft Barrès.

Kinderen van obese vaders blijken 73% meer risico te lopen op autistische stoornissen. In het sperma van vaders met een of meer autistische kinderen zijn vrijwel dezelfde epigenetische kenmerken aangetroffen als bij obese mannen
Die epigenetische veranderingen concentreren zich op specifieke plaatsen in het DNA. Bij de ontwikkeling van geslachtscellen, de zogeheten gametogenese, blijken genen die verband houden met het metabolisme en gedrag bijzonder gevoelig om nieuwe epigenetische kenmerken te ontwikkelen. Dat betekent dat de afgevallen mannen met hun zaadcellen epigenetische kenmerken doorgeven die het gedrag van hun kinderen kunnen beïnvloeden en hun metabolisme kunnen verbeteren.

Epigenetische kenmerken veranderen niet alleen als gevolg van lichamelijke veranderingen, maar ook als gevolg van psychologische ervaringen. Het nageslacht van muizen die aan psychologische stress waren blootgesteld bleek een afwijkend glucosemetabolisme én gedragsproblemen te vertonen. Uit recent onderzoek blijkt bovendien dat kinderen van obese vaders 73% meer risico lopen op autistische stoornissen. In het sperma van vaders met een of meer autistische kinderen zijn vrijwel dezelfde epigenetische kenmerken aangetroffen als bij obese mannen.

Biologisch bepaalde erfenis
Al deze ontdekkingen zetten de perceptie ten aanzien van wat erfelijk of aangeboren is of het gevolg van een eigen keuze behoorlijk op zijn kop. Met het oog op het half miljard mensen dat in 2030 obees zal zijn, moeten we heel anders gaan denken over wat onze biologische erfenis eigenlijk inhoudt, zegt Barrès.

Toch staan we ook aan het begin van de bevrijding van de dwingende invloed van de erfelijkheid op ons nageslacht
Hij beziet zijn nieuwgeboren zoon in dat licht. Zoals miljoenen andere Europeanen is Barrès een nakomeling van een soldaat die WO I overleefde. Zijn genen zijn epigenetisch beïnvloed door de trauma's van de loopgraven en door de enorme welvaartsontwikkeling met veranderende eetgewoonten van de afgelopen 60 jaar. Hij draagt genetisch een deel van het leven van zijn voorouders in zich mee.

Enerzijds klinkt dat angstaanjagend; mensen zijn het product van de leefstijl en ervaringen van hun directe voorouders. Anderzijds is het een bevrijding; mensen die nu geboren worden, behoren tot de eerste generatie mensen die zich er van bewust is dat je zelf een hand kunt hebben in de biologische en gedragskenmerken die je doorgeeft aan je kinderen. En dat, besluit Barrès, markeert het begin van de bevrijding van de dwingende invloed van de erfelijkheid op ons nageslacht.

Fotocredits: 'a DNA molecule that is methylated on both strands on the center cytosine. DNA methylation plays an important role for epigenetic gene regulation', Christoph Bock (Max Planck Institute for Informatics), via Wikimedia
Dit artikel afdrukken