Vanaf half februari kan elke Nederlander tussen 30 en 70 jaar zijn cholesterol laten meten. Gratis. Een nieuw dieptepunt in de ‘cholesterolgekte’, die epidemische vormen heeft aangenomen.

Cholesterolgekte
Een ieder die denkt dat het cholesterolgehalte veel zegt over de gezondheid van hart- en bloedvaten, lijdt in meer of mindere mate aan de ‘cholesterolgekte’. Daarom biedt het tijdschrift Fit met Voeding in haar nieuwste nummer een korte therapie tegen deze vorm van (zelf)bedrog. Spekkoper zijn tot nu toe zowel de farmaceutische als de voedingsindustrie. Cholesterolverlagers (‘statines’) behoren tot de populairste medicijnen ter wereld. Het gebruik van cholesterolverlagende voedingsmiddelen met plantensterolen zoals bepaalde margarines is eveneens wijdverbreid.

Twijfels aan onafhankelijkheid
Dat de cholesterolgekte zó om zich heen heeft kunnen grijpen, komt vooral doordat maar weinigen de gekte durven aan te pakken. Bij de Nederlandse Hartstichting weet men echt wel dat meerdere risicofactoren in het geding zijn bij hart- en vaatziekten en dat cholesterol alleen maar zoveel aandacht krijgt omdat het een kaskraker is. Van een ‘onafhankelijke’ stichting zou je een kritische houding verwachten, maar helaas. De Hartstichting schaarde zich bijvoorbeeld al snel achter de sterolenmargarine van Unilever, een van haar sponsoren, en beveelt Becel pro.activ van harte aan voor mensen met een verhoogd cholesterolgehalte. Het is geen verrassing dat beide organisatie betrokken zijn bij de gratis ‘Nationale Cholesterol Test’.

Advertentiebelangen media
Ook de media durven de gekte niet of nauwelijks aan te pakken. Samen met journalist Toine de Graaf ondervond ik in 2005 dat redacties van tv-programma’s en landelijke kranten niet bereid waren om de mogelijke risico’s van Becel pro.activ onder de aandacht van het Nederlandse publiek te brengen. Misschien ook niet zo vreemd: Unilever is immers de grootste adverteerder van Nederland. Grappig was dat toen Foodwatch in 2012 onze boodschap herhaalde, de grootste nieuwssite van Nederland (nu.nl) dit volledig negeerde. Maar ja, nu.nl is onderdeel van de grootste tijdschriftenuitgever van Nederland, die voor haar advertentie-inkomsten voor een belangrijk deel afhankelijk is van Unilever.

Risico
Wie gegrepen is door de cholesterolgekte wil zijn cholesterol omlaag hebben. Begrijpelijk. Toch kan dit gepaard gaan met een zeker risico. De bijsluiters van de statines vermelden heel wat mogelijke bijwerkingen, zoals spierpijn. Die pijn ontstaat doordat deze medicijnen niet alleen het enzym HMG CoA-reductase remmen, maar ook de aanmaak van de lichaamseigen stof coënzym Q10 die belangrijk is voor de energievoorziening in de spieren. Uit een recent onderzoek gepubliceerd in JAMA ophthalmology bleek verder de kans op cataract bij statinegebruikers verhoogd.

Ook arts slachtoffer
Ook de voedingsmiddelen met plantensterolen lijken niet voor iedereen even gezond. Bovendien: het is nooit vastgesteld dat plantensterolen werkelijk het risico van hart- en vaatziekten verlagen. Dit wordt slechts verondersteld aan de hand van theoretische berekeningen op basis van het cholesterolverlagend effect. Wie zijn cholesterol heeft weten te verlagen, wordt gefeliciteerd door de huisarts. Maar de arts is zelf ook slachtoffer van de cholesterolgekte en daardoor blind voor de eventuele risico’s van een laag cholesterol. Zo hebben Japanse onderzoekers kortgeleden geconcludeerd dat er een verband is tussen een lage cholesterolconcentratie in het bloed en een toename van oxidatieve DNA-schade. Dit verklaart volgens de onderzoekers mogelijk de relatie tussen een lage cholesterolspiegel en een verhoogd risico van kanker zoals in eerdere studies is gevonden. Ik voorzie dat men in afzienbare tijd terug zal komen op de extreem lage cholesterolwaarden die nu uit preventief oogpunt worden omarmd.

Let maar liever op oxycholesterol
Cholesterol is op zichzelf geen stofje om bang voor te zijn. Waar we wel voor moeten oppassen, is het ‘oxycholesterol’. Oxycholesterol is één van de schadelijke factoren bij het dichtslibben van bloedvaten. Dit geoxideerde cholesterol komt niet alleen voor in onze voeding, maar ook in ons bloed. Oxycholesterol zit vooral in eipoeder. Voor de voedingsindustrie is eipoeder een uitkomst en te prefereren boven de moeilijk hanteerbare eieren. Eipoeder wordt gemaakt door in grote ketels eieren in een hete luchtstroom en onder hoge druk te verstuiven. Hierdoor wordt het cholesterol in de eieren geoxideerd en ontstaat het oxycholesterol. Wie hart- en vaatziekten wil voorkomen, dient producten waarin eipoeder is verwerkt zoveel mogelijk te vermijden. Hierbij gaat het vooral om koekjes en andere bakkerswaren, naast allerlei (zoete) snacks. Hoogbewerkte leverproducten, zoals leverworst, zijn ook rijke bronnen.

Oxycholesterol ontstaat ook in ons bloed. Net als ijzer kan ook cholesterol ‘roesten’, wanneer er onvoldoende bescherming is tegen oxidatie. Vooral het ‘slechte’ LDL-cholesterol blijkt de vorming van het oxycholesterol in de hand te werken. Dit relativeert de betekenis van een verhoogd cholesterol. Cholesterol is namelijk – indien niet gedegradeerd tot oxycholesterol – een uiterst nuttig stofje. Het lichaam maakt hieruit vitamine D, geslachtshormonen en stresshormonen zoals het cortisol. Aan cholesterol zelf worden antioxidatieve eigenschappen toegekend. Cholesterolrijke eieren vormen ook geen bedreiging voor ons hart zoals ons jaren is voorgehouden. Niet het zuivere cholesterol is een risicofactor, óók niet direct het LDL-cholesterol, maar het oxycholesterol in het lichaam.

De kunst is om cholesterol weer in perspectief te gaan zien. Er is méér op de wereld dan cholesterol, zoals in Fit met Voeding wordt onderbouwd.

Fotocredits: Nationale Cholesteroltest.
Dit artikel afdrukken