1 min
Voedselfabrikanten en supermarkten houden met hun kunstmatige systeem van houdbaarheidsdata voedselverspilling in stand, stellen Joanna Blythman en levensmiddelentechnoloog David Mills.
Joanna Blythman, bekend van haar boek Slik je dat, neemt in The Guardian houdbaarheidsdata op de korrel. Volgens haar zijn houdbaarheidsdata een uitwas van het supermarktsysteem en leiden ze tot voedselverspilling en bergen afval.
Voldoende afzet
De Britse retailer Marks & Spencer introduceerde de houdbaarheidsaanduiding sell by date in 1970 als een instrument voor voorraadbeheer. In de loop der jaren kreeg de aanduiding haast ongemerkt de rol van voedselveiligheidsaanduider. Twintig jaar later wist bijna niemand meer hoe lang voedsel in natuurlijke omstandigheden goed blijft.
De gepensioneerde levensmiddelentechnoloog David Mills stelt in The Guardian dan ook dat de houdbaarheidsdata in veel gevallen kunstmatig zijn. Denk aan kaas: Cheddar kaas wordt alleen maar beter naarmate hij ouder wordt, maar moet nu eenmaal een houdbaarheidsdatum hebben. Zo is yoghurt door zijn zuurgraad ook een veilig product, maar “iemand heeft na een risicoanalyse besloten dat het mogelijk is dat schimmels op yoghurt groeien en sommige schimmels produceren toxinen, dus heeft het nu een use by date”.
Negeer datum op eigen risico
De sell by date is inmiddels vervangen door de use by date en de best before date. Die eerste is de strengste van de twee en code voor ‘negeer deze datum op eigen risico’, schrijft Blythman. In Nederland kennen we daar de 'te gebruiken tot' datum voor. Volgens Blythman bepalen de voedselfabrikanten deze data en liggen er geen wetten of onafhankelijke criteria aan ten grondslag.
Stoomcursus
Een stoomcursus 'huishoudkunde' zou veel consumenten inzicht kunnen geven in welke producten tot wanneer te gebruiken zijn. Daarmee houden we het heft in eigen handen en laten we niet langer de supermarkten bepalen wanneer iets in de voedselketen tot afval bestempeld moet worden. Over het algemeen is alles dat heel zout is, vol suiker zit, gefermenteerd of azijnachtig is, goed houdbaar zonder chemische conserveringsmiddelen. Onbehandelde producten die niet goed meer zijn, stinken. Verhitten tot hoge temperatuur doodt dubieuze bacteriën. Ook groenten en fruit 'met een vlekje' zijn prima eetbaar. Het allerbelangrijkste criterium is volgens Blythman de herkomst van het voedsel: “Integriteit is een kwaliteit die je niet met een datum kunt bestempelen”. Hoe dat uitpakt voor weinig gezouten vleeswaren zonder nitriet en E-nummers die gemaakt zijn van varkens van een met naam en toenaam vermelde boer, vermeldt zij niet.
Fotocredits: 'Tesco Farmhouse West Country Cheddar packet', Nick Saltmarsh
Dit artikel afdrukken
Voldoende afzet
De Britse retailer Marks & Spencer introduceerde de houdbaarheidsaanduiding sell by date in 1970 als een instrument voor voorraadbeheer. In de loop der jaren kreeg de aanduiding haast ongemerkt de rol van voedselveiligheidsaanduider. Twintig jaar later wist bijna niemand meer hoe lang voedsel in natuurlijke omstandigheden goed blijft.
Paranoïde gemaakt door de datumstempel op de verpakking, denken we niet aan het afsnijden van wat schimmel van verder een prima cheddar of aan het bakken met oude eieren
De gepensioneerde levensmiddelentechnoloog David Mills stelt in The Guardian dan ook dat de houdbaarheidsdata in veel gevallen kunstmatig zijn. Denk aan kaas: Cheddar kaas wordt alleen maar beter naarmate hij ouder wordt, maar moet nu eenmaal een houdbaarheidsdatum hebben. Zo is yoghurt door zijn zuurgraad ook een veilig product, maar “iemand heeft na een risicoanalyse besloten dat het mogelijk is dat schimmels op yoghurt groeien en sommige schimmels produceren toxinen, dus heeft het nu een use by date”.
Negeer datum op eigen risico
De sell by date is inmiddels vervangen door de use by date en de best before date. Die eerste is de strengste van de twee en code voor ‘negeer deze datum op eigen risico’, schrijft Blythman. In Nederland kennen we daar de 'te gebruiken tot' datum voor. Volgens Blythman bepalen de voedselfabrikanten deze data en liggen er geen wetten of onafhankelijke criteria aan ten grondslag.
Houdbaarheidsdata hebben een autoriteit die ze niet verdienen
Stoomcursus
Een stoomcursus 'huishoudkunde' zou veel consumenten inzicht kunnen geven in welke producten tot wanneer te gebruiken zijn. Daarmee houden we het heft in eigen handen en laten we niet langer de supermarkten bepalen wanneer iets in de voedselketen tot afval bestempeld moet worden. Over het algemeen is alles dat heel zout is, vol suiker zit, gefermenteerd of azijnachtig is, goed houdbaar zonder chemische conserveringsmiddelen. Onbehandelde producten die niet goed meer zijn, stinken. Verhitten tot hoge temperatuur doodt dubieuze bacteriën. Ook groenten en fruit 'met een vlekje' zijn prima eetbaar. Het allerbelangrijkste criterium is volgens Blythman de herkomst van het voedsel: “Integriteit is een kwaliteit die je niet met een datum kunt bestempelen”. Hoe dat uitpakt voor weinig gezouten vleeswaren zonder nitriet en E-nummers die gemaakt zijn van varkens van een met naam en toenaam vermelde boer, vermeldt zij niet.
Fotocredits: 'Tesco Farmhouse West Country Cheddar packet', Nick Saltmarsh
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
In de Washington Post benadrukt hoogleraar Robert Gravani van de Cornell Universiteit dat houdbaarheidsdata in de meeste gevallen draaien om voedselkwaliteit en niet om voedselveiligheid. Een product is misschien niet op zijn top na de datum op de verpakking, maar zaken als kleurverandering zijn kwaliteitsproblemen. Een bedorven product oogt, ruikt en proeft meestal smerig voordat het onveilig wordt.
De bacteriën en schimmels die ziektes veroorzaken, veroorzaken geen bederf. Als ze in een product aanwezig zijn, zijn ze dat zelfs wanneer ze vers zijn en je ruikt of ziet ze niet.
De 'Sell by' datum moet kwaliteit van een product verzekeren voor een bepaalde tijd, nadat een consument het koopt, aldus de krant. De 'best by' en de 'use by' datum vertellen een consument wanneer ze een product moeten eten voor de beste kwaliteit. In de meeste gevallen bepalen fabrikanten deze data zelf op basis van eigen testen. De data zijn vaak conservatief en je zal het kwaliteitsverschil niet snel merken, zeker niet als de datum nog maar net verstreken is.
@3 Joep je moet even doorgraven. De buitenkorst is sinds 50 jaar van ademend mijt en schimmelwerend plastic. Ik heb er in de schoolvakanties indertijd heel wat ingesponsd met het witte houtlijmachtige goedje dat doorschijnend opdroogt.
Trek plastic er af en de ouderwetse korst lacht je reeds toe. De ene kaas is de andere niet, dan is het plastic weerbarstiger dan gedacht en krijg je het er niet of alleen maar gefragmenteerd af. Dan gaat je feestje niet door.
Van Blythman hadden we toch mogen verwachten dat ze iets meer huiswerk zou doen. Ze is tenslotte onderzoeksjournalist. THT en TGT zijn verplicht door de wetgever en geen uitvinding van de industrie of supermarkten. Het is van belang om onderscheid te maken tussen THT en TGT. THT wordt op voorverpakte producten vermeld waar geen TGT op vermeld hoeft te worden. TGT is wettelijk verplicht op producten die snel kunnen bederven. De TGT datum duidt aan dat het product niet meer veilig geconsumeerd kan worden. Het basisprincipe van de Europese Voedingswetgeving is dat de producent verantwoordelijk is voor voedselveiligheid, dus ook voor de TGT datum. Als de overheid dat wil vaststellen gaat ook de verantwoordelijkheid voor de voedselveiligheid over naar de overheid.
De THT datum duidt aan wanneer een product niet meer aan de eigen kwaliteitseisen ten aanzien van bijvoorbeeld smaak, kleur of textuur, van de fabrikant voldoet. Geen fabrikant zal beweren dat het product na de THT datum niet meer veilig geconsumeerd kan worden. Ook deze datumaanduiding is verplicht, en moet dus vastgesteld worden op het moment dat er door bewaring veranderingen optreden in, aan of op het product. Het is belangrijk dat fabrikanten en retailers verantwoordelijk omgaan met deze verplichting en dat de houdbaarheidsdatum niet als commercieel instrument gebruikt wordt.
De huidige wet schrijft dus voor dat een datum vermeld moet worden. Er zijn weliswaar uitzonderingen in de wet opgenomen, zoals voor azijnzuur, keukenzout of sterke drank. De Alliantie Verduurzaming Voedsel, waarin de FNLI partner is, heeft al geruime tijd geleden met het ministerie van EZ afgesproken dat ingezet zou moeten worden op uitbreiding van de uitzonderingenlijst, zodat producten waarop dat veilig kan ook zonder houdbaarheidsdatum verkocht kunnen worden. Het ministerie van EZ wil dit graag voor elkaar krijgen in Brussel, maar krijgt hiervoor nog niet overal de handen op elkaar, in de eerste plaats niet zomaar van de collega’s van VWS. Belangrijk bij een evt uitbreiding van de uitzonderinglijst, is dat hiervoor goede (veiligheids)criteria worden opgesteld. Daaraan ontbreekt het tot nog toe.
Het is daarnaast echter voor de industrie en voor het bestrijden van verspilling van veel groter belang dat consumenten (bijvoorbeeld via het Voedingscentrum) geïnformeerd (blijven) worden over verschil tussen de twee soorten data of het ontbreken van data en hoe zij hiermee om kunnen gaan, ook na openen van een product. Ook bedrijven zelf nemen hiertoe initiatieven, zie bijv. de zuivelsector.
Dat de kwaliteit achteruit gaat lijkt me duidelijk, beetje oxidatie maakt het niet meteen oneetbaar. Ik had het over voedselveiligheid.
Tomatenpuree is vochtig en wat zurig. Als het in contact komt met metaal, gaat het onherroepelijk reageren met elkaar, hoe traag die reactie ook gaat.
Ook watervrije producten kunnen bederven. Meel - met name volkorenmeel - bevat vet. Dat kan gaan oxideren (ranzig worden). Datzelfde geldt ook voor rijst, en dan met name zilvervliesrijst.
Kunststof is een klein beetje lucht- en soms ook vochtdoorlatend. Ook zaken die in kunststof verpakt zijn, kunnen daardoor door lucht aangetast worden. Een metaallaagje op de kunststof houdt de lucht tegen.