Er is een groot verschil tussen enerzijds de beschikbaarheid van voedsel en anderzijds de toegang ertoe. Veel voedselonzekerheid is immers niet het gevolg van een tekort aan voedsel, maar van het feit dat men er geen toegang toe heeft. Armoede is de belangrijkste oorzaak daarvoor. Wie het geld niet heeft om voedsel te kopen, lijdt honger terwijl rijkere mensen wel van het beschikbare voedsel kunnen eten.
De oorlogssituatie in Oekraïne veroorzaakt vooralsnog geen tekort aan voedsel. Er is nog voldoende voorraad, zegt het jongste WASDE rapport van de USDA. Wel problematisch is de toegang tot voedsel. Het wordt duur. Bakkers en een bank roepen al dat een brood wel 5 euro kan gaan kosten. Dat is vooral een gevolg van de stijgende prijzen voor de grondstoffen: energie, kunstmest en tarwe.
De prijsbelemmering van de toegang tot voedsel treft vooral mensen in armere landen, die ook onder stabiele omstandigheden soms meer dan de helft van hun inkomen uitgeven aan voedsel. Maar ook mensen in Europa en zelfs in Nederland die het niet zo breed hebben kunnen daarom in de knel komen. Dat is de reden dat bijvoorbeeld voedselverwerker Zwanenberg een fabriek heeft stilgelegd. De inkoopkosten staan niet meer in verhouding tot wat het bedrijf kan rekenen voor zijn eindproduct omdat consumenten de totale kosten niet willen of kunnen betalen. Terwijl aan de pomp inmiddels de eerste automobilisten besloten niet meer te tanken vanwege de hoge prijzen van benzine en diesel, laat Zwanenberg een deel van zijn productie van de markt verdwijnen. Terwijl Shell en BP de pompen nog vullen, kan gebrek aan toegang dus ook leiden tot tekorten.
Granen en zonnebloemolie
Oekraïne is een grote exporteur van granen en zonnebloemolie. Hoewel het land een groot aandeel heeft in de mondiale handel in tarwe, beloopt de graanproductie van tarwe en mais een bescheiden 3% in de totale wereldwijde productie. Jaarlijkse schommelingen in de mondiale graanproductie zijn al gauw 1%, zodat de klap in beginsel geen acuut probleem kan zijn. Het aandeel voor zonnebloemen is wel groot, ruim 27%. Als de productie van Oekraïne helemaal wegvalt, dan leidt dit niet direct tot een grote voedselcrisis. Waarmee niet is gezegd dat bedrijven en ketens niet in de problemen kunnen komen omdat ze niet meer aan de grondstoffen kunnen komen. Zo is Oekraïne een grote leverancier van GMO-vrije en biologische producten.
De grootste gevolgen van de oorlog zoals ik die zie zijn vooral de stijgende prijzen van energie en kunstmeststoffen. Die leiden tot (veel) extra kosten in de keten, en consumenten gaan dat merkenDe EU-27 is voor veel producten zelfvoorzienend, waaronder granen. Niet voor producten als koffie, thee, tropisch fruit. Ook niet voor oliehoudende zaden (soja!) en natuurlijke vetten en oliën (zoals zonnebloemolie).
Oekraïne en Rusland zijn ook belangrijke exporteurs van kunstmeststoffen. Beperkte beschikbaarheid leidt tot hoge prijzen voor deze producten en kan zo ook leiden tot lagere opbrengsten in tonnen/ha als het gebruik afneemt.
Honger door hoge prijzen
De grootste gevolgen van de oorlog zoals ik die zie zijn vooral de stijgende prijzen van energie en kunstmeststoffen. Die leiden tot (veel) extra kosten in de keten, en consumenten gaan dat merken. Mijn zorg is ook dat we in de EU de voorziening op peil kunnen houden door uit andere landen dan Oekraïne en Rusland grondstoffen te halen, waardoor de druk op de prijzen in minder rijke en lagelonenlanden nog groter wordt. De armste landen zullen het nakijken hebben: voedsel wordt er zo duur dat handelaren het naar elders verkopen. Honger is het gevolg, ook al is er nog genoeg voedsel.
De prijsvorming is dus reden tot zorg en tot nadenken over wat verstandig is om te doen, nu en op de middellange termijn. Maar vooralsnog is het eerder een sociale kwestie dan een kwestie van fysieke voedseltekorten. Vooral landen in Afrika dreigen de dupe te worden.
Dit artikel is de bewerkte en uitgebreide versie van een serie tweets van Petra Berkhout.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Henric, je hebt helemaal gelijk wat betreft de naam, het is natuurlijk Oserian, waar mijn Engelstalige browser direct Obsidian van maakte en ik daarop door klikte. Ik ontken ook jouw ervaringen op dit gebied niet, waarom zou ik? Maar klopt het verhaal van Trouw dus niet en kun jij aangeven waar dan niet?
Volgens mij staat Kenia er volgens de Global Hunger Index nog steeds niet goed voor, maar toegegeven, het gaat ieder jaar beter.
Erik, ik ben zelf een bedrijf in Kenia gestart tien jaar geleden. Ik weet hoe streng de certificering is, hoe vaak en hoe nauwgezet de audits zijn. En hoe makkelijk het is om je exportpermit kwijt te raken. Ook weet ik hoe sterk de vakbonden zijn, en hoe georganiseerd de overheid. Ik heb heel veel bedrijven daar bezocht, en gezien hoe snel het bergafwaarts kan gaan als er gesjoemeld wordt.
Daarnaast verwerk ik in Nederland bloemen van bedrijven uit Afrika, Zuid-Amerika en Zuid-Europa. Onder andere een deel van de bloemen van Oserian. Het grootste deel van de kostprijs bestaat uit transport, de productiekosten lokaal zijn erg laag. Rommelen met de regels om arbeid te besparen is de snelste weg naar chaos. Ook de Nederlandse bedrijven die leveren aan de retail willen geen gedoe, want er staan zo tien anderen klaar die het wel geregeld hebben.
O ja, wat betreft de vindbaarheid online, het helpt als je op de juiste naam zoekt. Oserian ipv Obsidian.
#29 Meer dan 35% van de Kenianen lijden onder slechte of te weinig voeding, ieder jaar. Obsedian verkoopt hoofdzakelijk aan Nederlandse bedrijven, die vervolgens aan retailers leveren. En vind jij het niet bijzonder dat Obsidian vrijwel onmogelijk te vinden is op internet als veruit de grootste rozenkweker in Kenia?
Certificatie is vaak niet meer dan een papieren tijger in iedere branche. Ik wil niets tekort doen aan jouw vriend in Kenia, maar je hoeft niet op de maan geweest te zijn om daar iets over te weten.
Je bedoelt eigenlijk dat certificering niet werkt? Of heb je gewoon vanuit Nederland, niet gehinderd door al teveel kennis of ervaring, een mening gevormd over de gang van zaken in een ander land?
#27 Dat ik als kleine klant heel erg betrokken kan zijn bij een bedrijf en dat grote bedrijven, zoals Obsidian, dat helemaal niet zijn.