Lees ook
'We zijn er bijna', concludeerde Ruud Zanders na afloop van Foodlogs Vleeskwestie afgelopen juni. De provincie Noord-Brabant had hetzelfde gevoel.

'Willen jullie dat mogelijk laatste hobbeltje proberen bij ons te slechten?' vroeg de provincie. Omdat ook wij dat gevoel hadden 'dichtbij te zijn', zeiden we ja. In overleg stelden we vast dat we het meteen moesten toespitsen op slechts één markt: varkens en alles wat je daar aan eetbaars van kunt maken.

Boerenwoede
Op dat moment konden we nog niet weten dat kort daarop de boerenwoede zou losbreken. Sinds juli verspreidde die zich vanuit Frankrijk met name naar België, Engeland, Duitsland en Nederland. Gisteren ontlaadde de woede zich in Brussel.
Melk- en varkensboeren trokken naar het bestuurlijk centrum van Europa om duidelijk te maken dat ze er genoeg van hebben om onder hun kostprijs te moeten leveren aan zuivelaars en slachterijen. Dat is niet vol te houden.
Toch ontvingen ze niet meer dan een doekje voor het bloeden. Dat was voorspelbaar, zei LTO-adviseur Wiebren van Stralen mij gisteravond na.

Verkrap het aanbod
In de aanloop naar 'Brussel' verdiepte Foodlog deze zomer de analyses die al in Wageningen gemaakt waren:
- de te lage prijzen zijn het gevolg van overproductie
- 'Rusland' en 'China' zijn niet de oorzaak, maar het gevolg van onze productiestrategie
- de productiestrategie maakt onze boeren gevoelig voor iedere verkoudheid op de wereldmarkt, terwijl een boerenbalans nog niet eens een schuchter eerste kuchje aan kan; een boer verdient immers in goede jaren te weinig om de klappen van slechte jaren op de wereldmarkt op te kunnen vangen

Het reguleren van de productie, zodat een verkrapte vraag de prijs omhoog trekt, zou een klassieke oplossing kunnen zijn. Varkensboeren vragen er niet om. Onder melkboeren wordt inmiddels weer met heimwee teruggekeken naar de periode van vóór 1 april. In minder dan een half jaar moet blijken dat de vrije markt ook melkboeren de varkenscyclus in heeft getrokken. Als gevolg van de openheid van de boereneconomie is de omvang en hevigheid daarvan in de 21e eeuw groter en problematischer dan ooit tevoren in de agrigeschiedenis. Maar het is geen optie. De Europese politiek wil er niet aan.

Robuuste keten
Er moet iets anders gebeuren, zei dit voorjaar een rapport van ABN Amro Bank. Boeren, verwerkers en retailers moeten waarde aan elkaar toevoegen door een aanbod te maken dat klanten trouw blijven kopen omdat ze het liever willen dan wat de concurrent te bieden heeft. Keuze en onderscheid moeten zorgen voor een robuuste voedselketen die niet naar de grillen van de grondstoffenmarkt hoeft te dansen en zo precies genoeg maakt tegen een toch concurrerende en volhoudbare prijs.

Maar hoe moet dat en hoe krijg je dat aan het lopen? De grootste uitdaging is de houding van de boer. Hij heeft geleerd veel voor weinig te produceren, in plaats van een varken te maken dat wij en inkopers van vleesverwerkers en detaillisten liever willen dan een ander.

Bank als laatste buffer
Daarom is de boer nog steeds 'prijsnemer'. Hij 'produceert', maar vergeet te verkopen. Om zijn productie kwijt te raken doet hij dat tegen de laagste prijs. Die realiseert hij door zoveel mogelijk te maken. Als je dat echter met z'n allen doet, daalt de marktprijs onder de kostprijs van de niet zo professionele boeren. Dat proces heeft er de afgelopen decennia voor gezorgd dat iedere tien jaar de helft van de boeren verdween. Hun productie werd overgenomen door de overblijvers. Inmiddels gaat dat proces sneller. Ook grote boeren vallen om, omdat alleen de allerprofessioneelste boeren die 'gewoon varkens' produceren, kunnen overleven. Het spel luistert nauw en is risicovol omdat ze investeringen doen met veel vreemd kapitaal die slechts minimale marges opbrengen. Een foutje of tegenvaller en het boerenbedrijf wankelt. Omdat hun geld afkomstig is van banken die niet graag hun kredietportefeuille zien omvallen, dienen bankiers de facto als belangrijkste financiële buffer tegen boerenfoutjes en de grillen van de wereldmarkt. Zij houden in tijden van nood de boer met extra leningen of uitstel van terugbetalingen in de benen. De rek die daarin zit, is uiteraard eindig. Dat is de kern van de varkensboerencrisis die we op dit moment meemaken.

'Omfietsvarken'
Op 8 oktober gaan we het hebben over boeren die willen werken in de zogenaamde gesloten ketens waar sinds dit voorjaar niet alleen ABN Amro Bank maar ook de Franse en Belgische overheid over zijn gaan praten: hoe zorg je ervoor dat consumenten - en dus verwerkers en detaillisten - alleen nog maar het varken van specifieke boeren willen?

Zo'n dier concurreert niet meer met die hele massa roze beesten die inkopers overal kunnen kopen en zorgt voor een argument voor de consument om bijvoorbeeld naar Lidl te gaan in plaats van naar de Jumbo of juist de slager.

Tot op heden zijn initiatieven om tot een 'omfietsvarken voor iedere super en slagersketen' te komen, moeizaam gebleken. Hoe kan het beter en voor hoeveel boeren biedt dat toekomst? Die bijvraag is even relevant als de hoofdvraag. Nederland exporteert immers zo'n 80% van de kilo's varkensvlees die het produceert.

Datum: donderdag 8 oktober aanstaande
Plaats: HAS, Onderwijsboulevard 221, 5223 DE 's-Hertogenbosch (op loopafstand van NS)
Zaal open 19:30 uur
Aanvang: 20:00 uur
Einde: 22.00 uur
Borrel na

Aanmelden kun je via deze link. Print de bevestiging die je krijgt toegestuurd meteen. Het is tevens je toegangsbewijs.

Wacht niet met aanmelden: wie het eerst komt, die het eerst maalt.

Fotocredits: reclame van Carrefour Market voor het echte Franse varken, Foodlog Media
Dit artikel afdrukken