Is dit een effect van de kredietcrisis?
Hoe word jij geraakt door de crisis? - is eigenlijk de vraag, maar ik wilde even stilstaan bij het boerenaspect van de crisis. Daarom schreef ik een commentaar bij het artikel van Koelewijn waarin ik stel dat de kredietcrisis een fundamenteler probleem blootlegt. Er is iets nogal misgegaan in het systeem tussen de boer en de winkel waar we uiteindelijk kopen wat hij verbouwt of teelt.
Is de geschiedenis van Reitsma extreem? In zijn megabedrijf, gingen megasommen om. Dat laat het extremer klinken dan in het kleinschaliger Nederland. De zakelijk bepaalde persoonlijke problemen zijn er in Nederland niet minder om. Ook in ons land komen boeren in deze ‘verleiding’. Als de krant de verhalen wil horen, help ik daar graag aan mee.
De analyse mag nog een slag dieper worden gemaakt. Boeren zijn de eerste stap in de voedselketen die leidt tot de supermarkt. Daartussen zitten verschillende andere stappen. Handel en slachterijen (die de aardappels, de koeien en het graan van boeren op- en doorverkopen), verwerkers (die er iets van maken, als brood, vleeswaar en pakken soep), tussenhandel en grote merken en tot slot winkeliers. Van de laatste groep zijn de supermarkten dominant.
In Nederland gaan de producten van 75.000 boeren via 6 inkooporganisaties naar 16 miljoen consumenten. In die verhouding zit iets fundamenteel scheef. Het is geen oorzaak van de kredietcrisis, maar van al veel eerder totaal uit verhouding geraakte onderhandelingsposities tussen producenten en eindverkopers. De kredietcrisis legt dat fenomeen bloot. Het was er allang.
Boeren en verwerkers hebben zeer kapitaalintensieve bedrijven, maar zijn winstarm.
Boeren en verwerkers kunnen dat niet. Door hun slechte onderhandelingspositie verdienen ze net genoeg om te kunnen overleven. Daar zorgen hun afnemers uiteraard graag voor, omdat ze anders het risico voor hun kapitaalintense bedrijven zelf zouden moeten nemen.
Dit wordt bepaald door de te grote inkoopmacht van supers. Het gevolg is dat banken die dit onevenwichtige systeem mede - net als overheden, belangenorganisaties van boeren, supers en de (merk)producenten, landbouwuniversiteiten en economische denktanks - hebben laten ontstaan reeds ’schuldig’ waren; ‘kortzichtig’ is een beter woord, dat laat zien dat we allemaal ook maar mensen zijn. De functie van een bank is maatschappelijk en kan niet gericht zijn op het maken van winst alleen. Daar zijn ze te dominant voor in de samenleving; failleren zij dan ontwrichten ze daarmee immers het financiële systeem dat het economische chassis van onze samenleving vormt.
Aanmerkelijk meer dan andere bedrijven, hebben banken de plicht om te zorgen voor duurzame waardecreatie. Duurzaam is hier heel letterlijk te nemen: gericht op het vermijden van mogelijke ontwrichtingen van het systeem.
De crisis legt in het voedselsysteem een fundamentele en zelfs heel risicovolle onbalans bloot die er al was. De crisis laat zien hoe onhoudbaar die is. Dat is hopelijk de winst.
Ik hou tenslotte van marketing en zie altijd graag het halfvolle in het half lege glas.
Op 30 november krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Geloven in maakbaarheid van de samenleving, geloof in maximaliseren van winst maar vooral ongeloof in een God/Opperwezen/Natuur (ik wil niet nominaliseren) heeft geleid tot een vrije val in waarden en normen waarin voedsel geproduceerd mag worden.
Respect voor mens, dier en omgeving wordt in veel eetsystemen geen recht gedaan, wanneer een boer wordt neergezet als te leven in een comfortzone met een inkomen van € 50.000,--. Zijn enige manier om iets van dit inkomen overeind te houden is nog groter te groeien. Tegen heug en meug in. Vaak daarmee zich vervreemdend van nabije buren en vrienden. Vaak daarmee het pad van semigratie en emigratie inslaan, vaak het pad van Europa-Mexicanen inslaan. Sociale verbanden zijn ver te zoeken, asociaal gedrag ligt op de loer.
Respect voor het dier wordt in veel eetsystemen geen recht gedaan wanneer snavels gebekt, staarten gecoupeerd en grazers opgestald worden.
Respect voor de omgeving wordt in veel eetsystemen geen recht gedaan wanneer we met z'n allen steeds op zoek zijn naar het goedkoopste plekje op aarde om te produceren (dit heet vrijhandel). Plotseling (maar dan vaak wel met een cruciale vertraging) blijkt er opeens een kink in de kabel te komen (vb. 1,5 miljoen runderen door verhongering gestorven in Argentinië).
Respect voor een Schepper/God/Opperwezen die alles op deze aarde heeft geschapen is ver weg wanneer we onbeperkt genetisch manipuleren en daar zelfs soort-grenzen doorbreken.
RESPECT !!!
"In Europa hebben we net wat meer aanpassingsmogelijkheden weten te behouden. Een groot goed!" Dat denk ik dus ook. Hier gaat het erom die niet kwijt te raken, waar ze dat in de VS al wel zijn.
Wouter, ceteris paribus heb je waarschijnlijk gelijk, ik denk echter dat de omstandigheden NIET gelijk blijven. Als voorbeeld denk ik dat er zodanige wijzigingen in ons financiele systeem KUNNEN ontstaan dat winst (nu al een opvatting en geen keiharde economische parameter) anders geinterpreteerd wordt, of dat de kosten van financiering anders komen te liggen, of dat de externalisatie van kosten met een screeching sound tot halt komen. Of dat de consument haar weg steeds beter weet te vinden naar de boer op de hoek, hoe romantisch dat ook mag klinken...
Ik weet niet wat de toekomst brengen moge (ach ja het is zondag) maar ik denk dat het goed is de ogen open te houden voor de mogelijkheid DAT zaken grondig veranderen. In de tussentijd heb je gelijk waarbij ik toch hoop dat de boeren er in slagen zodanig unieke verkoopargumenten te ontwikkelen waarmee ze zelf meerwaarde kunnen toucheren.
@Dick: Pollan/Roberts: Jazeker schrijven zij vanuit een US perspectief, maar wel over een gelijkaardig systeem. Ik denk dat er wel verschillen liggen in het soort oplossingen en het aantal oplossingsmogelijkheden dat we in EU hebben ten opzichte van diegenen die in de US. In Europa hebben we net wat meer aanpassingsmogelijkheden weten te behouden. Een groot goed!
Wouter, ik had je reactie nog niet gezien. Vlgs mij moeten boeren en versverwerkers (producenten noem jij ze), wat nadrukkelijker gemene zaak maken om samen een onderscheidend product te maken en van daaruit een positie op te bouwen. Misschien horen daar wel eigen verkooppunten bij. Het vestigingsbeleid voor verkopers van eten houdt dat alleen tegen.
We hadden het daar hier al eens eerder over: liberaliseer dat beleid voor partijen met wie je als overheid de nu dominante trend kunt bijsturen.
En dan, Peter, te bedenken dat de commentator die de stoelen op de Titanic wil verplaatsen zich 'de nuchtere' noemt ;-)
Roberts, Pollan. Ik stelde onlangs de vraag in een illuster gezelschap waarvan een deel Nederland bestuurt en een ander nadenkt over hoe dat zou moeten: waarom is Pollan een Amerikaan? Ik bedoelde uiteraard: waarom wordt zijn denken hier als pertinent gezien maar komen we niet tot 'vertalingen' naar onze eigen context?
Pollan heeft een US-blik. Roberts idem. Wij hebben een traditie van nog steeds kwalitatief goede versverwerkers. Ze zijn er nog en nog lang niet dood, al kan het snel gaan - juist ook weer door die kredietcrisis en uit balans geraakte winstverdeling in de keten. Onze verhalen en contexten zijn anders dan die van Pollan en Roberts; naar mijn bescheiden mening moeten de accenten in de oplossingsrichtingen hier anders liggen.
Bovenstaand stukje schoot er gisterochtend per ongeluk en heel snel uit toen ik Koelewijn's stuk las. Ik poogde er een Europese en zelfs specifiek Nederlandse vertaling aan te plakken van de context waarin Reitsma terecht is gekomen. Waar in de VS m.n. de grote verwerkers en zaadindustrie zeer bepalend zijn voor de mogelijke toekomstscenario's, zijn dat hier de supermarkten.
Ik moet overigens de illusie - die ik misschien creeer - wegnemen dat de supermarkten in Nederland het enige probleem zijn. Het overgrote deel van de Ndl. agriproductie wordt geexporteerd.