Het post-carbon landschap komt eraan

De urgentie van de klimaatcrisis is groot. Dat illustreert Stremke met confronterende cijfers. In Nederland ligt de uitstoot per persoon rond de 10 ton CO₂ per jaar, terwijl we wereldwijd moeten streven naar 1,5 ton om de doelstellingen van het Parijs Akkoord te halen. “Veel mensen in het mondiale zuiden leven al binnen dit individuele koolstofbudget, maar in Nederland overschrijden we dit met een factor zes,” aldus Stremke. Omdat het verschil gebaseerd is op een achterstand in welvaart, is de vraag hoe wij naar 1,5 ton kunnen komen. Het geheim zit in de inrichting van het landschap.

“We staan voor een transitie naar duurzame energie, en dat gaat onze landschappen sneller veranderen dan ooit tevoren,” denkt Stremke. De energietransitie gaat niet alleen over techniek, maar ook over hoe we onze omgeving inrichten en beleven. “De manier waarop we onze leefomgeving organiseren, zal direct invloed hebben op de uitstoot van sectoren zoals landbouw, mobiliteit en energieproductie.”

De cruciale rol van landschapsarchitecten
Stremke is ervan overtuigd dat landschapsarchitecten de unieke mogelijkheid hebben om ruimtelijke planning, biodiversiteit, waterbeheer en energieoplossingen met elkaar te verbinden. In zijn onderzoek kijkt Stremke bijvoorbeeld naar hoe zonneparken, windmolens en andere vormen van duurzame energie kunnen worden geïntegreerd in het landschap zonder de esthetiek en de leefbaarheid te schaden. Nieuwe ontwerpen moeten zowel aantrekkelijk als functioneel zijn, zodat ze door de samenleving geaccepteerd worden.

Lessen uit het verleden
“Elke energieovergang heeft zijn sporen nagelaten in het landschap, en veel van die landschappen zijn nu onderdeel van ons cultureel erfgoed,” vervolgt Stremke zijn verhaal. Denk bijvoorbeeld aan de bouw van Nederlandse molens en de ontwikkeling van turfwinning. Deze overgangen hebben het Nederlandse landschap sterk beïnvloed. Die historische ontwikkelingen brachten daarnaast sociale en culturele veranderingen met zich mee.

Uit die geschiedenis kunnen we belangrijke lessen trekken voor de huidige transitie. Volgens Stremke kwamen eerdere veranderingen tot stand door samenwerking op verschillende niveaus, van nationale overheden tot lokale gemeenschappen. Dit zou volgens Stremke ook moeten gelden voor de huidige transitie naar duurzame energie.

Er zijn 10 miljard landschapsgebruikers op deze planeet, en we moeten samenwerken om een post-carbon toekomst te realiseren

Samenwerking en participatie
Landschapsarchitecten kunnen niet alleen opereren, maar moeten samenwerken met beleidsmakers, wetenschappers, lokale gemeenschappen en het bedrijfsleven om succesvolle en duurzame oplossingen te ontwikkelen. “Er zijn 10 miljard landschapsgebruikers op deze planeet, en we moeten samenwerken om een post-carbon toekomst te realiseren,” zegt Stremke.

Als voorbeeld noemde hij zijn werk met agrivoltaïsche systemen. Bij zo’n systeem wordt landbouw en zonne-energie gecombineerd in eenzelfde landschap. Bij een project in Gelderland werkten lokale boeren samen met landschapsarchitecten om zonnepanelen boven hun akkers te plaatsen. Samen ontwierpen de landschapsarchitecten en boeren een systeem waarbij er genoeg schaduw was zodat de gewassen konden groeien én er voldoende energie kon worden opgewekt.

Landschappen als koolstofopslag
Naast het reduceren van uitstoot kunnen landschappen ook een actieve rol spelen in het opnemen van CO₂. Stremke geeft voorbeelden van projecten waarin hij met collega’s werkte aan het vergroten van de koolstofopslagcapaciteit van landschappen, door bijvoorbeeld veengebieden te herstellen en bossen aan te planten.

Wij zijn de ontwerpers van de toekomst, maar we kunnen het niet alleen

Toekomstvisie
Stremke sluit zijn rede af met een blik op de toekomst. Hij ziet de opkomst van wat hij post-carbon landschappen noemt als een van de belangrijkste opgaven voor de komende decennia. In deze landschappen komen duurzame energieproductie, natuurbehoud en ruimtelijke kwaliteit samen. “Post-carbon landschappen zijn niet alleen gericht op het verminderen van uitstoot, maar ook op het actief opnemen van CO₂ uit de atmosfeer,” zei hij.

We staan voor een collectieve uitdaging: “Wij zijn de ontwerpers van de toekomst, maar we kunnen het niet alleen. We hebben iedereen nodig, want we staan voor een collectieve uitdaging die de grenzen van disciplines en landen overschrijdt.”

De gehele inauguratierede van Sven Stremke kun je hier terugkijken.