Het is mondiaal gezien misschien niet de beste tijd om weer de aandacht te vragen, maar daar trekt het microbiële leven op aarde zich niets van aan. Bij het woord ‘uitroeiing’ denk je dezer dagen niet meteen aan wat er gaande is in je eigen buikholte. Een titel als The Invisible Extinction krijgt onbedoeld een hardere bijklank.

In de documentaire met die titel geven twee Amerikaanse vooraanstaande microbioomonderzoekers, Martin Blaser en (echtgenoot) Gloria Dominguez-Bello, een niet mis te verstane waarschuwing af: het menselijk microbioom wordt met uitroeiing bedreigd. De film is online te huren.

Martin Blaser is de auteur van de bestseller Missing Microbes uit 2014. Toen het verscheen in Nederlandse vertaling was de urgentie van het boek misschien nog niet helemaal tot de uitgever en de vertaler doorgedrongen, want hier verscheen het lieflijk als De beestjes in ons – het belang van bacteriën. Niettemin is de uitgave zeer aanbevolen.

Kruistocht
Blaser begon in 2002 met wat hij noemt zijn ‘kruistocht’ tegen het verslechteren van ons (darm)microbioom, de afname van de diversiteit aan functioneel microbieel leven. De parallel met wat er op aarde gebeurt is niet willekeurig gekozen. “Het is als het zien gebeuren van de klimaatverandering vijftig jaar geleden,” zegt Blaser in een zoominterview naar aanleiding van de documentaire. “Toen riep een enkeling dat er zich een ‘broeikaseffect’ voordeed, maar het duurde veel te lang voordat er serieuze actie werd ondernomen”. Blaser vreest hetzelfde voor het microbioom, al is er in de afgelopen twintig jaar wel veel onderzoek op gang gekomen.

“Er zijn twee dingen duidelijk geworden. Het eerste is dat we veel van de diversiteit zijn kwijtgeraakt en het tweede is dat er daardoor ziekten ontstaan.” Astma, hart- en vaatziekten, obesitas, kanker, auto-immuunziektes zoals diabetes type 1 worden alle in verband gebracht met verlies aan functie van het microbioom. Het cynische is dat de kennis daarover gelijk opgaat met de geconstateerde verslechtering in die twintig jaar.

Maar er is hoop, zegt Blaser. Er wordt veel onderzoek gedaan dat tot doel heeft het microbioom te beschermen, onder meer in het kankeronderzoek. Maar ook in de dagelijkse praktijk is er meer aandacht voor voeding (probiotica, vezels, onbewerkte voeding) en andere leefstijlinterventies (minder antibiotica) die het bacteriebestand op peil moeten houden.

Wie veilig wil leven, doet er goed aan zich te abonneren op de berichtendienst van voedselwaakhond NVWA
Boerderij-crèches
De alarmistische toon van Blaser en collega-wetenschappers is kortom niet onopgemerkt gebleven. Maar het imagoprobleem is dat de uitroeiing ‘onzichtbaar’ is. Onze omgang met de microbiologische wereld is op zijn zachtst gezegd onprettig. Als je achterom kijkt in de wc-pot geeft wat wel zichtbaar is geworden niet veel aanleiding om enthousiast te zijn voor het behoud van de biodiversiteit in de buik. Datzelfde geldt voor de microbiologische bedreigingen van buitenaf. Door de verzwakking van het microbioom, met de effecten daarvan op het immuunsysteem, zijn de kansen op infecties door alle mogelijke pathogenen (in theorie) alleen maar toegenomen.

Maar gelukkig leven we in de Nederlandse westerse wereld in een hygiënische omgeving. Met stromend water, koelkasten, regels voor voedselveiligheid, controle op streetfood op Koningsdag en natuurlijk het NVWA.

Wie veilig wil leven, doet er goed aan zich te abonneren op de berichtendienst van die voedselwaakhond. Zodat je op tijd te horen krijgt dat er stukjes hard plastic in de glutenvrije koek van Peijnenburg met streepjescode 8710397281556 zitten.

Doen zich in Nederland eigenlijk veel gevallen voor van ernstige voedselvergiftiging door bedorven etenswaren? De laatste cijfers: “In 2020 zijn 559 uitbraken met 1907 zieken gemeld,” aldus het RIVM op basis van meldingen van het NVWA. Arme mensen, de hele dag op de plee. Maar natuurlijk statistisch verwaarloosbaar.

Een tè hygiënische omgeving is ook weer niet goed, want viezigheid helpt de opbouw van een goed afweersysteem van kinderen. Daarom zijn op straat spelen, huisdieren hebben, en boerderij-crèches een heel goed idee.

De Washington Post schrijft over een culinair fenomeen met nare bijwerkingen: TikTok recepten. Daarin wordt vanwege de korte lengte van de tekstjes meestal verzuimd te melden hoe met rauwe producten om te gaan. Dat gebeurt overigens ook vaak niet in kookprogramma’s en in kookboeken
Hardnekkig
Het blijft oppassen geblazen, want het gevaar loert waar je het niet verwacht. Fameus is het Wageningse onderzoek uit 2003 en het proefschrift dat dat opleverde van Harsi Dewantari Kusumaningrum, Behaviour and cross-contamination of pathogenic bacteria in household kitchens – relevance to exposure assessment. De (Indonesische) promovenda rekende precies voor welke ziekmakende bacteriën en hoeveel daarvan op keukendoekjes zitten en hoe lang ze blijven leven. Ook op gladde RVS-werkbladen waarvan je denkt ze goed te hebben schoongemaakt. Kruisbesmetting is onzichtbaar, maar hardnekkig.

De drie belangrijkste ziekteverwekkers, campylobacter, salmonella en staphylococcus, groeien goed in vochtige keukendoekjes, die wij rustig twee weken gebruiken zonder ze grondig te wassen. Je kan beter uit de wc-pot eten dan van je aanrecht, was de teneur van de commotie destijds.

We zijn hardleers, de waarschuwende woorden keren telkens terug. Van achter naar voren: was je handen en het keukengerei goed na gebruik; bak vlees, vis en kip rondom goed heet en bak gemalen vlees door en door gaar; snij vlees op een aparte plank; was kip niet, je verspreidt de bacteriën alleen maar; hou alles onder zeven graden gekoeld; gebruik schone doekjes of keukenpapier; was doekjes heet, alleen schoonspoelen onder de kraan helpt niet.

Kruidenpotjes
Maar daar zijn we er nog niet mee. De Washington Post schrijft over een culinair fenomeen met nare bijwerkingen: TikTok recepten. Veel jongeren halen hun inspiratie voor (soms heel rare) gerechten van TikTok of andere short platform social media. Maar daarin wordt vanwege de korte lengte van de tekstjes meestal verzuimd te melden hoe met rauwe producten om te gaan. Dat gebeurt overigens ook vaak niet in kookprogramma’s en in kookboeken.

De online-nieuwsdienst Food Safety News bericht over een verontrustend onderzoek onder studenten uit het Verenigd Koninkrijk. Die maken er echt een zooitje van. Eten niet in de koelkast of vriezer bewaren, maar soms in de slaapkamer. Wat er in de koelkast zit is vaak (driekwart!) over datum. De helft spoelt nog steeds de kip af. Meer dan de helft wast de handen niet na contact met vlees ed. Gemeenschappelijke keukens zijn notoire besmettingshaarden, dat zal iedereen die in een studentenhuis heeft gewoond kunnen bevestigen.

Dan nog een laatste tip: maak geregeld uw kruidenpotjes, zoutvaatjes en pepermolens schoon. Kruisbesmetting!
Dit artikel afdrukken