Je gunt iedereen een wijze moeder aan het kinderbed: “Meestal gaat het vanzelf over.” Zolang er geen vaccin is, moeten we naar onze moeders luisteren en het inderdaad van onszelf hebben in de strijd tegen Covid-19. Voor 83% van de coronapatiënten valt het gelukkig wel mee en gaat het na enige tijd van grieperigheid vanzelf over. Net zoals destijds bij SARS en MERS, die andere coronavirussen die voor veel, maar toch aanzienlijk minder onheil hebben gezorgd. Ook tegen die minder vehemente broertjes was geen vaccin beschikbaar, maar toch zijn ze vrijwel geheel bedwongen. Dat geeft hoop.

Wel heel naar voor die 15% die erg ziek worden en vreselijk voor die 2% die overlijden. Die cijfers komen van een van de vele gealarmeerde websites, evenals de andere feiten en suggesties in dit stuk. Er is geen ander onderwerp voor de media dezer dagen en zelfs de rebellen en dwarsdenkers wagen zich niet aan het bagatelliseren van de ernst. Maar ook past hier geen stelligheid over omvang en duur van de pandemie. Moeders hebben niet altijd gelijk, daar moet de hele wereld rekening mee houden.

Celvraat
De natuurlijke afweer tegen ziekmakende indringers is bij het merendeel van de mensheid goed geregeld. Het immuunsysteem, dat bestaat uit een passief schild (de huid) en twee actieve componenten, de één aangeboren en de ander bijlerend, staat paraat om infecties aan te vallen, in te kapselen en onschadelijk te maken. Daar bestaat zelfs het woord ‘celvraat’ voor. Het immuunsysteem is als het ware een virtueel orgaan, een fascinerend samenspel van beenmerg, witte bloedlichaampjes, zenuwstelsel, lymfestelsel, darmmicrobioom en ander weefsel en organen. Een ‘stil wonder’ wordt het wel genoemd, dat voortdurend actief is om ziekmakende deeltjes en wezentjes in de gaten te houden en te killen indien nodig.

Je ontkomt er bijna niet aan in metaforen en kinderlijke vergelijkingen te praten over het immuunsysteem. Het is ongrijpbaar, onzichtbaar, maar geïntegreerd aanwezig door het hele lichaam en het is in feite de basis van de gezondheid. Verzwakte afweersystemen en (aangeboren) auto-immuunziektes, waarbij het systeem ontspoort en precies het verkeerde doet, zijn heel moeilijk te bestrijden. Een veel geslikt medicijn als methotrexaat (tegen reuma, Crohn, MS en andere auto-immuunziekten) verlaagt de activiteit van het immuunsysteem. Dat werkt vaak heel goed tegen de kwaal, maar het maakt de patiënt wel bevattelijker voor infecties.

Boost
Kan andersom een op zich goed functionerend immuunsysteem verbeterd worden? Op internet zijn de woorden ‘immuunsysteem’ en ‘boost’ onafscheidelijk. De belofte van een versterking van het immuunsysteem door preparaten, voeding of therapie is een profijtelijk lokkertje naar de drogist.

Maar er bestaat onder deskundigen geen twijfel over dat er geen middeltje is waarmee de werking van het immuunsysteem te beïnvloeden is, zodanig dat de prestaties ervan verbeteren en het risico op besmetting verlaagt. Het is een gebalanceerd systeem, niet een apart orgaan of lichaamsfunctie. Onderdrukken kan wel, maar aanjagen niet. Wie vreest dat zijn of haar immuunsysteem niet optimaal werkt, en dat even snel wil verbeteren, is te laat.

Optimaal
Het immuunsysteem gaat gelijk op met de algehele lichamelijke en geestelijke fitheid en is daar een functie van. Wie fit is, of wie fitter wordt door zijn leefstijl te verbeteren, mag hopen op een optimaal immuunsysteem. De Harvard Medical School zette op een rijtje wat je kan doen en laten om je immuunsysteem optimaal te laten werken:
- Niet roken
- Eet een dieet met veel groenten en fruit
- Regelmatig lichamelijk oefenen
- Behoud een gezond gewicht
- Als je alcohol drinkt, drink dan met mate
- Zorg voor voldoende slaap
- Handen wassen
- Probeer stress te minimaliseren

Elders valt dit nog te lezen:
- Douche met koud water
- Eet biologisch
- Ga wandelen in de natuur

En dit:
- Was je handen heel vaak
- Raak je gezicht niet aan
- Maak geen ruzie met je echtgenoot
- Controleer je vitamine D niveau
- Slik geen supplementen die niet goedgekeurd zijn
- (Extra) zink, kippensoep, vitamine C, curcumine, oregano olie: allemaal niet nodig

Wisselbaden
Het immuunsysteem kan wel enigszins getraind worden en dat gaat ook weer gelijk op met de verbetering van de gezondheid. Matig intensief sporten, maar ook warme en koude wisselbaden (zoals in de sauna) hebben een zogeheten hormetisch effect. Door de korte en zwakke overprikkeling, feitelijk beschadiging, van het lichaam regeert het immuunsysteem heftig, met een blijvend positief effect. In deze fysiologische context is de betekenis van het gezegde ‘what doesn’t kill you makes you stronger’ duidelijk. Dat effect wordt toegeschreven aan het tijdelijk en regelmatig verhogen van de oxidatieve stress.

Ook vaccinatie werkt ongeveer zo: het vaccin bevat een milde vorm van het ziekmakende stofje, dat veroorzaakt lichte ziekteverschijnselen in het lichaam, waarop het immuunsysteem in actie komt en antistoffen aanmaakt. Door die antistoffen, die onderdeel van het adaptieve (lerende) immuunsysteem worden, zal bij een volgende serieuze besmetting het immuunsysteem adequaat kunnen optreden. Maar zover is het dus niet, want het Covid-19-vaccin kan nog jaren op zich laten wachten.

Kinderen
Een van de raadselen van Covid-19 is waarom zo weinig kinderen er ziek van worden. En als ze ziek worden, zijn de verschijnselen mild en is er geen levensgevaar. Dat heeft tot het misverstand geleid, dat kinderen het virus ook niet kunnen overbrengen. Dat kunnen ze wèl volgens deskundigen en daarom werd besloten om ook in Nederland de scholen ook te sluiten.

Waarom kinderen niet ziek worden, is een van de geheimen van Covid-19. Een mogelijke verklaring is dat kinderen al een goed ontwikkeld aangeboren immuunsysteem hebben, dat Covid-19 met volle kracht aanvalt en zelfs geen koorts nodig heeft om het te onderdrukken. Ouderen, die een ontwikkeld adaptief immuunsysteem hebben, hebben daar misschien meer nadeel van dan voordeel in dit geval. In de eerste plaats omdat Covid-19 niet bekend is in het geheugen van het immuunsysteem en er dus geen antistof is aangemaakt en in de tweede plaats omdat het systeem waarschijnlijk overreageert.

Ademhaling
Het immuunsysteem weet zich geen raad. Bij personen met zwakke longen (of zelfs maar geringe aandoeningen aan de luchtwegen) kan die ongewenste overreactie leiden tot het Acute Respiratory Stress Syndrome (ARDS), een heftige ontstekingsreactie in de longen waarbij veel vocht vrijkomt, wat de ademhaling ernstig belemmert en tot de verstikkingsdood kan leiden.

Een andere theorie wil dat bij ouderen, en dan vooral bij hoogbejaarden, het immuunsysteem niet meer zoveel ondersteuning krijgt vanuit het darmmicrobioom. De connectie van beide systemen is onderwerp van veel studie tegenwoordig. Het is vast komen te staan dat de diversiteit van het microbioom en de gezondheid van de darmen cruciaal zijn voor een goed immuunsysteem. In de darmen bevindt zich over de hele lengte van het spijsverteringskanaal veel weefsel met receptoren die de darmfunctie monitoren. Vanuit de darmen komen immers alle voedingsstoffen en ook mogelijke pathogenen het lichaam binnen.

Boswandeling
Veel is onbekend, hetgeen veel ruimte voor speculatie overlaat. In dat kader nog een tip: ga wandelen in het bos en snuif de fytonciden op. Japanners noemen het baden in het bos. Onderzoek heeft aangetoond dat fytoncyden, die bomen uitscheiden, de aanmaak van natural killer-cellen verbeteren. Deze NK-cellen zijn lymfocyten en spelen een actieve rol in het bestrijden van infecties en aanvallen van virussen. En al klopt er niets van, je maakt tenminste een rustige boswandeling, wat dezer dagen geen geringe luxe is.
Dit artikel afdrukken