Morgen zou zomaar alweer een nieuw 'incidentje' op kunnen leveren. Klokkenluiders lijken daar garant voor te staan.

Met VION ging het al een paar jaar niet goed. Het bedrijf wilde de grootste varkensslachter van Europa worden. Met Duitsland naast je is dat een lastige, zoniet onmogelijke strategie. Toch ging al het boerengeld - vele honderden miljoenen - van ZLTO in die strategie zitten. Dat is inmiddels zover op dat het ooit rijke ZLTO moest bezuinigen en flink wat personeel moest ontslaan.

Niets menselijks is mensen vreemd
Het tafelzilver - de rendabele dochters van VION - werden verkocht. Uiteindelijk werd VION Ingredients verkocht aan het Amerikaanse Darling. Ingredients maakte prachtige zwarte cijfers die Vion als varkensslachter zwaar rood liet verkleuren. Ingredients is marktleider in de opwaardering van restproducten, zoals bloed, huid, haar en botten. Daar is veel geld in te verdienen. Dat bedrijf was en is een regelrecht succes. Helaas wordt het nu ook verkocht om de verkeerde strategie in slacht te kunnen goedmaken. Daar moeten immers honderden miljoenen achteraan worden gegooid. Het afgeslankte VION heeft een kans van slagen als het leert van zijn fouten.

Die zou het ook moeten krijgen, want niets is menselijker en leerzamer dan verkeerde inschattingen. En bovendien: wat is de Nederlandse varkenshouderij zonder zijn VION?

ZEMBLA, aandelen, ham & plastic
Toen kwam afgelopen zomer ZEMBLA. VION zou hebben gefraudeerd met Dierenbeschermingsvlees. Hans Alders moest er aan te pas komen om de naam weer schoon te poetsen. Dat lukte. Het leek goed te gaan. Tot vorige week Omroep Brabant 2 klokkenluiders liet vertellen dat er bij VION was gefraudeerd met biologische ham. Alders spoedde zich naar Brabant en noemde het voorval 'een incident'. Flauwekul, want dat kun je niet beweren. Dat schreef ik hier al. Weliswaar schuldbewust, maar zich schijnbaar nauwelijks bewust van de ernst van de situatie noemde ook Vion het een incident. Eigenlijk niets aan de hand, al kan het natuurlijk niet, straalde het bedrijf naar de pers uit.

Enkele dagen voor de hamaffaire kwam naar buiten dat het gehele Vion-bestuur zijn aandelen met winst door het bedrijf had laten inkopen, terwijl het wist dat die - zoals het in banktermen heet - zwaar onder water stonden. De aandelen waren lang niet waard wat de bestuurders ervoor gekregen lijken te hebben; de transactie berust dus op een vorm van oneigenlijke verrijking. Bestuurders en commissarissen die eraan mee hebben gewerkt, hebben zich daar mede schuldig aan gemaakt. VION en ZLTO zwijgen over het voorval en willen er het liefst ook niet meer naar omkijken, zo bleek gisteren.

Aandelen zijn ingewikkelde dingen. Daarom hebben het publiek en de boerenachterban nog niet helemaal meegekregen wat de transacties qua moraliteit betekenen. Maar dat duurt niet lang meer. Melkveehouder Hans Vermeulen, afdelingsvoorzitter voor ZLTO van de regio Mill-Grave, blijkt niet te zijn geïnformeerd over de aandelenkwestie. Tegen Boerderij zei hij: Ik wist niets van aandelen die zijn terugverkocht of eventuele winst daarop. Maar ik weet nog niet of ik er moeite mee moet hebben dat het zo is gegaan en dat er niet actief over gecommuniceerd richting leden. Ik zal me nu eerst goed laten informeren binnen de ZLTO en wil dan pas naar buiten communiceren.

Na het klokkenluidersnieuws van vorige week, was er deze week een nieuw schandaalgeluid. Klokkenluiders maakten maandag bekend dat er plastic en botsplinters in vleesleveringen van VION zaten. Ook dit nieuws wordt door het bedrijf afgedaan als 'een incidentje'. Dat was tegen het zere been van Kamerlid Sjoera Dikkers (PvdA) die tegen de Brabantse Omroep zei: Ik heb geen enkel bewijs dat het om een incident gaat. Vorige keer zeiden ze dat het niet gebeurd zou zijn, nu noemen ze het weer een incident. Op basis waarvan moet ik ze geloven? Ik word beduveld en ik wil zéker weten dat interne controles kloppen.

Ongepast en tweemaal teveel
Daarmee legt het Kamerlid onbewust de vinger op de zere plek. Je kunt niet bewijzen dat 99,9% goed gaat. Reputaties gaan finaal naar de knoppen als die 0,1% in de pers en politiek teveel opvallen; die 0,1 kan dan zomaar 10% lijken. En dat is echt teveel. Het duurt jaren voor je bewezen hebt dat dat niet zo is. Onderwijl gaat je bedrijf door wantrouwen naar de knoppen. Zeker als klokkenluiders een appeltje met je te schillen blijken te hebben. Hoeveel nieuws gaat er nog komen?

Het i-woord is ongepast en inmiddels al twee keer teveel gebruikt. Net zo ongepast als aandelentransacties die teveel doen denken aan graaiende bankiers waar pers en politiek ook al zo fel op zijn. Natuurlijk, het is verklaarbaar. Het is nog minder dan een incidentje. De inkoop van aandelen moest voorkomen dat de bestuurs- en directleden met schulden kwamen te zitten voor hun aandelen. Die waren immers met leningen gekocht en onder de tegenwaarde beland. Zoiets doe je toch voor je directie? Helaas, nee. Het kan niet voor bankiers en het kan al evenmin voor je directie en bestuur omdat het ongepast is naar een achterban van boeren die honderden miljoenen collectief geld in rook zagen opgegaan als gevolg van het handelen van diezelfde bonzen. Wie dat niet aanvoelt, is niet van deze tijd.

Het feit dat gisteren de hoogste boerenbestuurders zwegen is dan ook pijnlijk. Willen ze hun leden en lokale bestuurders zelf laten ontdekken hoe de wereld maar liever niet moet functioneren? Zo kweek je ook klokkenluiders die - zo durf ik te vermoeden - nog niet uitgesproken zijn omdat ze zich te lang niet serieus genomen hebben gevoeld en geweten.
Hopelijk was dit dan ook het laatste bestuurlijke incident.

Fotocredits: screenshot Omroep Brabant
Dit artikel afdrukken