6 min
In het tweede deel van het #foodfriend-debat over de toekomst van landbouw en voeding gaat een ‘panel van vier’ dieper in op de observaties van Herman Wijffels, die op 12 mei op Foodlog verscheen. Boer, wetenschapper, journalist en een jongerenvertegenwoordiger plaatsen hun observaties bij ‘gezondheid’ als landbouwparadigma van de toekomst. Waar zit de speelruimte voor verandering? Gaat het om landbouw of om ruimtelijke ordening? Hoe gaan we de schuldenlast van de landbouw oplossen? Hebben we niet een heel andere grondpolitiek nodig?
Deelnemers aan het tweede #foodfriend-gesprek zijn Alex Datema, voorzitter van BoerenNatuur en melkveehouder in Beerta; wetenschapper Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut; Lianne de Bie, directeur van Slow Food Youth Network NL (SFYN); Dick Veerman, filosoof en hoofdredacteur van Foodlog; en Herman Wijffels, o.a. emeritus hoogleraar Duurzaamheid en Maatschappelijke Verandering aan de UU. Het gesprek wordt als vanouds geleid door Felix Rottenberg met bijdragen van organisatoren Wouter van der Weijden en Bert van Ruitenbeek.
Gezonde leefstijl en Green Deal
Felix Rottenberg opent het gesprek met enkele belangrijke nieuwtjes. Ten eerste hebben 1.600 Nederlandse artsen en zorgmedewerkers opgeroepen om meer werk te maken van een gezonde levensstijl, omdat juist mensen met leefstijlziekten zoals diabetes-II een sterk verhoogd risico lopen in de coronacrisis. De werking van het menselijk immuunsysteem is nauw verbonden met voeding, stellen de briefschrijvers. Microbiologie en de bodem spelen daarbij een cruciale rol, kwam al eens naar voren in een #foodfriend-debat.
Ten tweede is er het voorstel van EU-Commissaris Frans Timmermans om de Green Deal aan te scherpen en het areaal biologische landbouw in tien jaar tijd naar 25% te brengen. Nederland zit nu op 4,1% en flink onder het Europees gemiddelde, net als in andere duurzaamheidslijstjes. In de Green Deal wil Timmermans ook de btw op gezonde en duurzame producten (zoals groente en fruit) verlagen.
Herman Wijffels ziet een duidelijke bevestiging in deze ontwikkelingen: “Gezondheid moet het ordenend principe worden in het landbouw- en voedselsysteem. Gezondheid van de bodem, van de productiemethode en van de voeding zelf. Maar dat kan alleen slagen als we bereid zijn boeren te belonen voor hun inspanningen.”
Alex Datema, voorzitter van BoerenNatuur en gangbaar melkveehouder, wil dat als boer maar al te graag: “We moeten af van het idee dat ik alleen vlees en melk produceer. Ik produceer ook landschap, biodiversiteit en kan zelfs een bijdrage leven aan het klimaat. Maar wij proberen nu alles te vergoeden via de melkprijs. Dat werkt niet op de wereldmarkt.”
Schijntegenstelling
Als het landbouwsysteem moet veranderen, is de eerste vraag: hoe krijg je boeren mee? Volgens Datema spelen de media nu een grote rol in het creëren van tegenstellingen. Dat is het best op te lossen met meer dialoog, ook tussen boeren onderling. Datema is zelf bij een stikstof-actieclub langs geweest om zijn groene beeld van de landbouw van de toekomst neer te zetten. “Dan ontstaat er een boeiend gesprek. De toenadering zit in de gedeelde passie voor het boer zijn.”
Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut, denkt dat de strijd over de stikstofcijfers tussen boeren en RIVM de echte achterliggende discussie maskeert. Om daar voorbij te komen hebben we een groter plaatje nodig over de toekomst van onze landbouw in Nederland. En daarin is het volgens Peters ook heel belangrijk om vanuit de geopolitieke verhoudingen te kijken hoe we Europees onze voedselzekerheid organiseren.
Boeren onder druk
Lianne de Bie, directeur van Slow Food Youth Network NL (SFYN), vertelt dat de jonge boeren in dit netwerk allemaal de noodzaak van stikstofbeleid en klimaatbeleid inzien. Maar een fundamentele verandering, die boeren de mogelijkheid zou geven om hierin mee te gaan, ontbreekt. “Een gezonde prijs voor de boer, voor wat hij produceert, is er niet. Er komen alleen regels en bureaucratie bij. De macht van geld daarin is frustrerend.”
De noodzaak van meer dialoog
Organisator Bert van Ruitenbeek vat het nog eens samen: boeren en burgers kunnen elkaar prima vinden als ze met elkaar aan tafel gaan zitten en praten over waarden. Maar de systemen en de daaraan gekoppelde lobbykracht zitten in de weg.
Herman Wijffels ziet wel mogelijkheden in de G1000-formule: “De wensen van burgers en boeren overlappen elkaar in belangrijke mate. Het zou nuttig zijn als er een gestructureerde dialoog tot stand komt, waardoor de boer ook de maatschappelijke waardering gaat ervaren waar hij behoefte aan heeft.” Hij meldt dat er op dit moment een Nederlands initiatief is een G1000 op te zetten volgens het format van denker en schrijver David Van Reybrouck. Op enkele plekken in Europa levert deze aanpak, die ingelote burgers laat meedenken en -praten over besluitvorming, goede resultaten, maar Nederland loopt ermee achter. Van Reybrouck vertelde recent op tv dat Macron er in Frankrijk serieus mee aan de slag is.
Dialoog kan stuklopen op financiële belangen
Veerman wijst erop dat zo’n dialoog weliswaar mensen kan verbinden op waarden, maar al snel kan stuklopen op gevestigde financiële belangen. “In de afgelopen decennia zijn grote investeringen in de landbouw gedaan, die niet meer terugverdiend kunnen worden. Wie gaat dat verlies nemen?” De Raiffeisen-Boerenleenbank misschien? Met name de hoge grondprijzen geven een enorme schuldenlast en zetten boeren vast, beaamt Alex Datema. “Dan kun je niet extensiveren of inzetten op gezondheid voor burger en boer.”
Herman Wijffels stelt dat Gerrit Zalm flink aan het probleem heeft bijgedragen door eind jaren ’90 de pachtwetgeving te liberaliseren. Hij wijst hoopvol op kleinschalige initiatieven zoals Herenboeren of Stichting BD Grondbeheer, die grond uit de markt halen om haar aan boeren beschikbaar te stellen.
EU moet tegenkracht bieden in geopolitiek spel
Peters komt terug op de geopolitieke belangen: “Nu denken Nederlandse boeren dat ze spekkoper zijn omdat er veel vraag uit China is naar varkensvlees. Maar over drie jaar hebben de Chinezen alles weer opgebouwd, stort de markt hier in en komen de Chinezen de boel opkopen.”
Van de EU en de Green Deal moet volgens haar de tegenkracht komen. Het hands-off beleid van de Nederlandse overheid moet afgelopen zijn, want grond en landbouw is de basis van onze samenleving. Van grote bedrijven als Shell, waar Peters voor heeft gewerkt, kunnen we niet veel verwachten. “De organiserende kracht van bedrijven is enorm, veel groter dan die van overheden. Maar aandeelhouders hoeven zich nooit publiek te verantwoorden en hebben een ander belang.”
Wijffels zegt het niet hardop, maar suggereert wel dat Rabobank een deel van het verlies moet nemen: “Bepaalde posities die in afgelopen decennia zijn ontstaan, zijn onhoudbaar. Partijen moeten concessies doen om dat op te lossen.”
Het grote gesprek
Veerman dringt aan op een grote herbezinning. De landbouwcrisis is al decennia gaande en als je het serieus wil aanpakken, moet je breder kijken dan landbouw. “Het is een vraagstuk van ruimtelijke ordening. Dan moet je alle stakeholders bij elkaar halen en de vraag stellen: hoe wil je de Nederlandse samenleving inrichten. Maar nu gebeurt dat grote gesprek niet. Dus het blijft rommelen.”
Datema valt Veerman bij: “Je moet niet naar landbouw kijken, maar naar gebieden, met alles wat daarin gebeurt. Daar moet het gesprek plaatsvinden. De landbouw wordt dan ingebed in het overige dat er plaatsvindt. Nu wordt nooit de fundamentele vraag gesteld hoeveel landbouwgrond en natuur we willen hebben. Door een nieuwe subsidieregeling worden landbouwgronden nu ineens opgekocht om er zonneweiden van te maken. Maar de vraag of burgers dat willen, wordt niet gesteld.”
Organisator Wouter van der Weijden stelt dat we back to basics moeten: naar de relatie mens-mens en de relatie mens-natuur. Bij de eerste gaat het onder meer om de dialoog tussen boeren en burgers, bijvoorbeeld in een G1000 over ruimtelijke ordening. Bij de tweede relatie gaat het om het besef dat 7,7 miljard mensen ieder door een navelstreng zijn verbonden met de natuur. Zo krijgen we voedsel binnen, maar soms ook een levensgevaarlijk virus. “De les van Corona is dat de natuur niet met zich laat spotten. Als we de natuur niet meenemen in onze plannen, komen we niet verder.” Lianne de Bie is het er helemaal mee eens: “Het gaat niet alleen over ruimtelijke ordening, het gaat om waarden.”
Wijffels sluit welluidend af: “We zijn aardlingen en we moeten weer conform dat feit leren leven. De boer is de eerste bemiddelaar tussen de aarde en de natuur en de gezondheid van mensen. Mijn droom voor de toekomst van de landbouw is dat die plek in ons maatschappelijk bestel weer nadrukkelijk gevuld gaat worden door boeren die de toekomst willen vormgeven.”
Klik op het 4-hoekje rechtsonder om het gesprek Full Screen te bekijken
Dit artikel afdrukken
Gezonde leefstijl en Green Deal
Felix Rottenberg opent het gesprek met enkele belangrijke nieuwtjes. Ten eerste hebben 1.600 Nederlandse artsen en zorgmedewerkers opgeroepen om meer werk te maken van een gezonde levensstijl, omdat juist mensen met leefstijlziekten zoals diabetes-II een sterk verhoogd risico lopen in de coronacrisis. De werking van het menselijk immuunsysteem is nauw verbonden met voeding, stellen de briefschrijvers. Microbiologie en de bodem spelen daarbij een cruciale rol, kwam al eens naar voren in een #foodfriend-debat.
Ten tweede is er het voorstel van EU-Commissaris Frans Timmermans om de Green Deal aan te scherpen en het areaal biologische landbouw in tien jaar tijd naar 25% te brengen. Nederland zit nu op 4,1% en flink onder het Europees gemiddelde, net als in andere duurzaamheidslijstjes. In de Green Deal wil Timmermans ook de btw op gezonde en duurzame producten (zoals groente en fruit) verlagen.
Herman Wijffels ziet een duidelijke bevestiging in deze ontwikkelingen: “Gezondheid moet het ordenend principe worden in het landbouw- en voedselsysteem. Gezondheid van de bodem, van de productiemethode en van de voeding zelf. Maar dat kan alleen slagen als we bereid zijn boeren te belonen voor hun inspanningen.”
Alex Datema, voorzitter van BoerenNatuur en gangbaar melkveehouder, wil dat als boer maar al te graag: “We moeten af van het idee dat ik alleen vlees en melk produceer. Ik produceer ook landschap, biodiversiteit en kan zelfs een bijdrage leven aan het klimaat. Maar wij proberen nu alles te vergoeden via de melkprijs. Dat werkt niet op de wereldmarkt.”
Schijntegenstelling
Als het landbouwsysteem moet veranderen, is de eerste vraag: hoe krijg je boeren mee? Volgens Datema spelen de media nu een grote rol in het creëren van tegenstellingen. Dat is het best op te lossen met meer dialoog, ook tussen boeren onderling. Datema is zelf bij een stikstof-actieclub langs geweest om zijn groene beeld van de landbouw van de toekomst neer te zetten. “Dan ontstaat er een boeiend gesprek. De toenadering zit in de gedeelde passie voor het boer zijn.”
Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut, denkt dat de strijd over de stikstofcijfers tussen boeren en RIVM de echte achterliggende discussie maskeert. Om daar voorbij te komen hebben we een groter plaatje nodig over de toekomst van onze landbouw in Nederland. En daarin is het volgens Peters ook heel belangrijk om vanuit de geopolitieke verhoudingen te kijken hoe we Europees onze voedselzekerheid organiseren.
Boeren onder druk
Lianne de Bie, directeur van Slow Food Youth Network NL (SFYN), vertelt dat de jonge boeren in dit netwerk allemaal de noodzaak van stikstofbeleid en klimaatbeleid inzien. Maar een fundamentele verandering, die boeren de mogelijkheid zou geven om hierin mee te gaan, ontbreekt. “Een gezonde prijs voor de boer, voor wat hij produceert, is er niet. Er komen alleen regels en bureaucratie bij. De macht van geld daarin is frustrerend.”
De oplossing zie ik eerder uit Brussel komen dan uit Den HaagDick Veerman, hoofdredacteur Foodlog, sluit aan. Hij vertelt hoe Nederlandse boeren van oudsher uitblonken in hoge productie. In de jaren ’80 werd de keerzijde duidelijk: overproductie en vervuiling. Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw is de overheid de boeren meer en meer gaan “pesten met regels”, met het idee: dan lost de markt het wel op. “Maar de markt heeft het niet opgelost en nu zitten we nog steeds in de fase van rommelen. De oplossing zie ik eerder uit Brussel komen dan uit Den Haag.”
De noodzaak van meer dialoog
Organisator Bert van Ruitenbeek vat het nog eens samen: boeren en burgers kunnen elkaar prima vinden als ze met elkaar aan tafel gaan zitten en praten over waarden. Maar de systemen en de daaraan gekoppelde lobbykracht zitten in de weg.
Herman Wijffels ziet wel mogelijkheden in de G1000-formule: “De wensen van burgers en boeren overlappen elkaar in belangrijke mate. Het zou nuttig zijn als er een gestructureerde dialoog tot stand komt, waardoor de boer ook de maatschappelijke waardering gaat ervaren waar hij behoefte aan heeft.” Hij meldt dat er op dit moment een Nederlands initiatief is een G1000 op te zetten volgens het format van denker en schrijver David Van Reybrouck. Op enkele plekken in Europa levert deze aanpak, die ingelote burgers laat meedenken en -praten over besluitvorming, goede resultaten, maar Nederland loopt ermee achter. Van Reybrouck vertelde recent op tv dat Macron er in Frankrijk serieus mee aan de slag is.
Dialoog kan stuklopen op financiële belangen
Veerman wijst erop dat zo’n dialoog weliswaar mensen kan verbinden op waarden, maar al snel kan stuklopen op gevestigde financiële belangen. “In de afgelopen decennia zijn grote investeringen in de landbouw gedaan, die niet meer terugverdiend kunnen worden. Wie gaat dat verlies nemen?” De Raiffeisen-Boerenleenbank misschien? Met name de hoge grondprijzen geven een enorme schuldenlast en zetten boeren vast, beaamt Alex Datema. “Dan kun je niet extensiveren of inzetten op gezondheid voor burger en boer.”
Herman Wijffels stelt dat Gerrit Zalm flink aan het probleem heeft bijgedragen door eind jaren ’90 de pachtwetgeving te liberaliseren. Hij wijst hoopvol op kleinschalige initiatieven zoals Herenboeren of Stichting BD Grondbeheer, die grond uit de markt halen om haar aan boeren beschikbaar te stellen.
EU moet tegenkracht bieden in geopolitiek spel
Peters komt terug op de geopolitieke belangen: “Nu denken Nederlandse boeren dat ze spekkoper zijn omdat er veel vraag uit China is naar varkensvlees. Maar over drie jaar hebben de Chinezen alles weer opgebouwd, stort de markt hier in en komen de Chinezen de boel opkopen.”
Van de EU en de Green Deal moet volgens haar de tegenkracht komen. Het hands-off beleid van de Nederlandse overheid moet afgelopen zijn, want grond en landbouw is de basis van onze samenleving. Van grote bedrijven als Shell, waar Peters voor heeft gewerkt, kunnen we niet veel verwachten. “De organiserende kracht van bedrijven is enorm, veel groter dan die van overheden. Maar aandeelhouders hoeven zich nooit publiek te verantwoorden en hebben een ander belang.”
Wijffels zegt het niet hardop, maar suggereert wel dat Rabobank een deel van het verlies moet nemenRottenberg doet een voorzichtige poging om Wijffels aan de tand te voelen over zijn rol in het beleid van Rabobank en de opgebouwde schuldenlast van boeren. Hij is er immers jarenlang voorzitter geweest. Waarom heeft Rabobank nooit het voortouw genomen in verduurzaming? Wijffels wijst erop dat hij er al 21 jaar weg is. Volgens hem willen boeren zelf opschalen en investeren in productiemaximalisatie, en moet Rabobank als coöperatieve bank daarin wel meegaan. “Toen het melkquotum in 2015 werd afgeschaft, heb ik met Wouter van der Weijden en Cees Veerman artikelen geschreven om te zorgen dat de melkveehouderij grondgebonden blijft. Maar Rabobank heeft gewoon meegelopen met de melkveehouders.”
Wijffels zegt het niet hardop, maar suggereert wel dat Rabobank een deel van het verlies moet nemen: “Bepaalde posities die in afgelopen decennia zijn ontstaan, zijn onhoudbaar. Partijen moeten concessies doen om dat op te lossen.”
Het grote gesprek
Veerman dringt aan op een grote herbezinning. De landbouwcrisis is al decennia gaande en als je het serieus wil aanpakken, moet je breder kijken dan landbouw. “Het is een vraagstuk van ruimtelijke ordening. Dan moet je alle stakeholders bij elkaar halen en de vraag stellen: hoe wil je de Nederlandse samenleving inrichten. Maar nu gebeurt dat grote gesprek niet. Dus het blijft rommelen.”
Datema valt Veerman bij: “Je moet niet naar landbouw kijken, maar naar gebieden, met alles wat daarin gebeurt. Daar moet het gesprek plaatsvinden. De landbouw wordt dan ingebed in het overige dat er plaatsvindt. Nu wordt nooit de fundamentele vraag gesteld hoeveel landbouwgrond en natuur we willen hebben. Door een nieuwe subsidieregeling worden landbouwgronden nu ineens opgekocht om er zonneweiden van te maken. Maar de vraag of burgers dat willen, wordt niet gesteld.”
Organisator Wouter van der Weijden stelt dat we back to basics moeten: naar de relatie mens-mens en de relatie mens-natuur. Bij de eerste gaat het onder meer om de dialoog tussen boeren en burgers, bijvoorbeeld in een G1000 over ruimtelijke ordening. Bij de tweede relatie gaat het om het besef dat 7,7 miljard mensen ieder door een navelstreng zijn verbonden met de natuur. Zo krijgen we voedsel binnen, maar soms ook een levensgevaarlijk virus. “De les van Corona is dat de natuur niet met zich laat spotten. Als we de natuur niet meenemen in onze plannen, komen we niet verder.” Lianne de Bie is het er helemaal mee eens: “Het gaat niet alleen over ruimtelijke ordening, het gaat om waarden.”
Wijffels sluit welluidend af: “We zijn aardlingen en we moeten weer conform dat feit leren leven. De boer is de eerste bemiddelaar tussen de aarde en de natuur en de gezondheid van mensen. Mijn droom voor de toekomst van de landbouw is dat die plek in ons maatschappelijk bestel weer nadrukkelijk gevuld gaat worden door boeren die de toekomst willen vormgeven.”
Klik op het 4-hoekje rechtsonder om het gesprek Full Screen te bekijken
Dit panelgesprek is het tweede van een dubbel tweeluik in het kader van It’s the food, my friend. De vorige keer ging het gesprek met Herman Wijffels wederom over 'de speelruimte voor veranderingen in ons voedselsysteem'.
Het volgende debat in deze elfde jaargang van It’s the food, my friend zal online op Foodlog plaatsvinden vanaf 13 juni, met het thema Klimaatneutrale landbouw in 2050. De sprekers zijn prof. Rogier Schulte (WUR) en Gert Jan van den Born (PBL).
Partners
Slow Food Youth Network (SFYN) Transitiecoalitie Voedsel Rode Hoed
Mediapartner
Foodlog.nl
Deze debatserie wordt mede mogelijk gemaakt door
Agrifirm Did-it Rabobank Royal Cosun Timeli Triodos Foundation
Het volgende debat in deze elfde jaargang van It’s the food, my friend zal online op Foodlog plaatsvinden vanaf 13 juni, met het thema Klimaatneutrale landbouw in 2050. De sprekers zijn prof. Rogier Schulte (WUR) en Gert Jan van den Born (PBL).
Partners
Mediapartner
Foodlog.nl
Deze debatserie wordt mede mogelijk gemaakt door
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 29 januari krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 29 januari krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
#45 Jan Peter. Zelfs dat niet. Ik heb geen afkeer. Ik constateer. Ik heb bewondering voor Amsterdam en machtscentrum 'De Vesting Holland', maar zie ook dingen met afgrijzen aan. Elk machtscentrum op aarde, land, machtsblok reageert zo. De mensen die er vertoeven reageren overeenkomstig. Dat was zo, is zo, blijft zo. Het is de dynamiek van een stad of groepje steden, zeker als dat een machtscentrum is. Zeker met een hoofdstad of regeringszetel.
Wat Amsterdam en omliggende steden, wat ik dan 'De Vesting Holland noem, wat ook historisch klopt', kijk maar naar de krijgsgeschiedenis van ruim 4 eeuwen, was al evenzeer zo met het oude Rome, Constantinopel, Londen, Parijs, Brussel, Peking, etc..... Dat hoort erbij. Ook die constatering hoort bij het Grote en Kleine gesprek. Juist omdat vanuit die steden machtsdominante doctrines men tracht op te leggen aan de periferie. Dat gaat tot aan gedachtes aan toe. Kijk maar naar Machiavelli.
Wat sommige groepen doen met hun vehikels is niks anders dan willen domineren. Daarbij zie je verwevenheden tussen personen en groepen. Ik zit in een netwerkje van klimaatactivisten, waarbij ik als boer gedoogd wordt omdat ik zowel schade als oplossingen heb. Hierbij viel me wel een aantal zaken op in dat netwerkje. Je hebt er een divers palet aan mensen, waarvan er een aantal ook de racismekaart trekken, zeggen inclusief te zijn, maar eigenlijk vnl. mensen uitsluiten die het niet met hen eens zijn en dat op nogal drammerige wijze. Als blanke boer ben ik geprivilegieerd in hun ogen en moet mijn mond houden. Dat is dus ook een vorm van racisme tegen mij en anderen. Je ziet derhalve activisten in de ene groep en ook in een andere groep. Er is overlap. Ik ken er een aantal.
Zelf ben ik afkomstig in een streek tussen Dordt (oudste Stad van Holland, dus eerder Hollands machtscentrum), Breda (daar waar de Nassau's de Nederlandse geschiedenis in 1403 binnenkwamen, waar alle graven van alle voorvaderen voor Willem de Zwijger liggen in de Grote Kerk aldaar), tussen Brussel (het oude machtscentrum van De Nederlanden) en Amsterdam/Den Haag op het scheidsvlak van beide machtscentra. 2 vloeden maakten dat het naar het noorden verschoof, namelijk de St. Elisabethsvloed (waardoor Dordt geïsoleerd kwam te liggen en haar centrumfunctie niet meer kon opleggen als belangrijkste stad van Holland) van 1421 en de Allerheiligenvloed van 1570, waardoor de 80-Jarige Oorlog dynamiek kreeg, omdat het nog hongeriger volk nog opstandiger kon worden en blijven tegen het centrale gezag van Brussel/Alva. Hierdoor kon in 1572 Den Briel in handen van de opstandelingen vallen (Op april 1 verloor Alva zijn Bril/Den Briel en op april 6 verloor Alva zijn Fles/Vlissingen). Revoluties worden altijd getriggerd door honger. (Dus eigenlijk begon ook de 80-Jarige Oorlog als een hongeroproer, net zoals de Franse en Russische revolutie, Arabische lente.)
Een paar maanden later was er de Eerste Vrije Statenvergadering juli 1572 te Dordt. Alle belangrijke steden van Holland waren hierbij aanwezig, behalve Amsterdam, omdat deze nog steeds gemene zaak maakte met Alva. Ik zeg hierdoor voor de grap wel eens dat Amsterdam al 4,5 eeuwen aan de verkeerde kant van de geschiedenis staat met slavernijverleden, koloniale geschiedenis. Als Brabander die ooit (Generaliteitsland en dus als een soort van semi-slaaf geknecht) en eigenlijk nog steeds als 2e rangs gezien wordt door het machtscentrum, ziet de publicaties in landelijke vnl.in Amsterdam gevestigde dagbladen. (Terwijl Brabant ooit met Brussel het machtscentrum was.)
Herman Wijffels komt uit Zeeuws-Vlaanderen/GeneraliteitsVlaanderen en is geboren in Turkije, een gehucht bij Sluis. Dat gehucht heette niet voor niets zo (Liever Turks dan Paaps was een kreet van de Geuzen) en heeft alles te maken met de krijgsgeschiedenis van de 80-Jarige Oorlog. Net zoals de streek bij ons/mij rond Breda was Zeeuws Vlaanderen decennia frontgebied en was het voor de periferie toen een Zwarte Eeuw, terwijl het boven de rivieren na Naarden, Alkmaar, Haarlem en Leidens Ontzet glorie en een Gouden Eeuw was.
Piet #41 Vind je het goed dat ik haat vervang door afkeer?
#43 Jaap, het begint denk ik met een betere, eerlijkere voorstelling van zaken in gedrag.
Heel populair gezegd kan een (jonge) hoogopgeleide denken dat met een weekje vegetarisch eten het citytrip weekend wel gecompenseerd is qua CO2 uitstoot. Zie bijv deze post hierover van mij: zitten 2 links in naar een footprint calculator voor jouw als consument / burger Daar is nog een wereld te behalen qua besef.
Plaatjes als deze moeten veel breder normaal worden En voor iedereen begrijpbaar. Anderzijds is dit wel het gestrekte been...: Minderen is the only option...
Ik ben niet vies van een gestrekt been, anderzijds bestaat de uitspraak dat je met honing meer vliegen vangt dan met azijn.
Van de week verbaasde mij in een gesprek nog hoe one issue gedreven mensen kunnen denken en redeneren. Ja, klimaatbestendig bouwen. Eh, je wilt bouwen in het groene hart van Nederland, je weet wel die kern plek onder zeeniveau. Daar wil je woningen bouwen voor de komende 100 jaar. Is het daar nog wel droog te houden dan over 100 jaar dan? Want, je moest ook nog terug in energie verbruik. Dus die technisch drijvende wegen allemaal leuk bedacht (op papier), maar kunnen die wel gerealiseerd worden binnen de andere beperkende kaders...
(Wat dat betreft is het niet enkel landbouw waar je soms ziet dat het een waterbed visie / management / aansturing is met ook gewoon de nodige pleisters plakken).
Ps: 'Hoger' opgeleid zegt me niet zoveel meer anno 2020. Ongeveer 50%? van de jeugd in een jaargang doet HBO of hogere opleiding. Wetende dat we het IQ in onze populatie altijd op gemiddeld 100 houden kom je tot de bevinding dat de groep HBO + WO geschoold wel een grote vergaarbak aan het worden is. In mijn beleving merk je dat op de werkvloer onder de schoolverlaters voor werk ook gewoon. Ze worden gezien als goed opgeleid en daarmee 'intelligent', maar of ze dat ook zijn...**
Je moet binnen de HBO C.V's echt goed verder pluizen wie wel of niet geschikt is voor de functie. Menig functie vergt in the end toch gewoon een denk vermogen van >+110 IQ. En nee op menig functie wil ik geen WO-er. Die blijven teveel in woorden hangen en weten maar moeilijk te komen tot het omzetten in daden. De vraag en hoe ga je dit nu realiseren in de praktijk, in welk tijdsbestek > daarvan zien ze graag dat anderen die uitvoering voor hun rekening nemen. Ja, zo lust ik er nog wel een paar...
** Ik heb tijdens mijn studie aan de HAS al aangegeven in 2004 dat ik vond dat je voor sommige vakken echt te gemakkelijk de toets kon halen. Dat ik die feedback verstrekte nam niet iedere mede student me in dank af. De HAS zelf had ook wel wat moeite met die scherpe feedback van mij ;-). Overigens zijn er toen wel zaken aangepast mede door deze evaluatie ronde die (toen elke 5 jaar plaatsvond vanuit Ministerie van LNV).
Dank je #28 Jeroen en #31 Hendrik. Ik ben inderdaad pas redelijk recent betrokken bij Foodlog. Mijn korte samenvatting: we moeten 'consuminderen'. Eens, ik zie geen andere weg. En ik vind dat de hoger opgeleiden daarin het voortouw moeten nemen. Want doorgaans hoger inkomen, flexibeler, bij mensen met lage inkomens zit veel weerstand voor verandering want ze krijgen al veel voor hun kiezen.
Jeroen, je noemt vliegen. Daarover: het Kennisinstituut Mobiliteit bracht recent een studie uit: https://www.kimnet.nl/publicaties/brochures/2020/05/25/de-mobiliteit-bij-vakanties-naar-het-buitenland. Paar conclusies:
1) In 2018 ging 65% van de inwoners van Nederland minimaal 1 keer op vakantie naar het buitenland, 35% deed dit niet. De mensen die op vakantie naar het buitenland gaan, zijn over het algemeen hoger opgeleid, hebben een hoger huishoudinkomen en zijn jonger dan de mensen die niet op vakantie naar het buitenland gaan.
2) Ondanks dat ruim 40% van de mensen aangeeft milieubewust te zijn, is dit niet terug te zien in een aanpassing van het reisgedrag voor buitenlandse vakanties.
Niet verrassend, maar toch wel weer confronterend. Deze studie is ook interessant: https://www.kimnet.nl/publicaties/rapporten/2020/05/25/op-de-groene-toer-de-bijdrage-van-gedragsinterventies-aan-het-verduurzamen-van-de-luchtvaart
Oa: de meeste intercontinentale vluchten (dus die het meeste CO2 uitstoot veroorzaken) worden gemaakt door hoog opgeleide, jonge mensen uit de drie grote steden. Niet zo gek dus dat er veel weerzin is bij boeren over wat zij allemaal moeten doen voor verduurzaming.
Dick #33 , ik denk dat we gedragskennis in Foodlog moeten gaan brengen: hoe krijg je mensen van duurzaam denken naar duurzaam doen? Op m'n werk heb ik voorgesteld dat we naast het nudgen (positieve, subtiele duwtjes in goede richting) als overheid ook 'knuppel in hoenderhok' of zelfs 'gestrekt been' als gedragsinterventie moeten uitproberen. Want met dat lieve nudgen gaan we het niet redden. Ik ben een gretige leerling maar geen gedragsdeskundige en bovendien zijn dit soort interventies door een overheid heel schaars, dus ik heb nu geen lijstje concrete voorbeelden. Vraag is wel: durft een overheid dit, en hoe reageert de kiezer? Tijd voor een experiment.
Veranderingen afdwingen of erdoor stampen gaat niet werken Mansholt heeft de landbouw ook niet in 4 jaar omgeturnd tot wat het nu is en dat geldt volgens mij ook op andere gebieden in de samenleving. Je moet beginnen om een wens te formuleren en een stip in de toekomst te zetten die past bij de verandering die je wilt bewerkstelligen en dan moet je de enthousiastelingen die erin springen de ruimte bieden om aan de zoektocht daarheen te beginnen.
Als de doelen haalbaar zijn zul je zien dat er steeds meer twijfelaars aansluiten.
Waar het de landbouw betreft moet je dan volgens mij naar twee stromen naast elkaar met ieder hun eigen regelgeving anders is het niet te doen met de huidige dichtgeregelde wetgeving.