Lees ook
Vermoedelijk zal dit weekend nog of anders komende week een coup worden gepleegd om de Britse premier Theresa May out of office te dwingen. Het woord aftreden komt immers niet in haar woordenboek voor.

In de weg stond nog altijd May's intern diep verscheurde Tory-partij die nieuwe verkiezingen niet gemakkelijk zal overleven. Onderwijl is het kwaad van die onzekerheid erger geworden dan de kwaal van de binnenkort te verwachten economische en sociale ramp van een, na bijna drie jaar soebatten, nog altijd onopgeloste brexit-regeling.

De coup is niet alleen Buzzfeed-speculatie. Een politicus zegt het openlijk op twitter; de BBC sprak met de nodige andere.

In een normaal land zou de minister-president die na een kleine 1.000 dagen en slechts enkele dagen - met wat uitstel tot 12 april - voor de afgesproken brexit nog steeds geen enkel politiek begaanbare weg heeft gevonden om het besluit te realiseren, allang zijn afgetreden. Dat zei de eerste en wijze voorzitter van de Europese Raad, Herman van Rompuy.



Van Rompuy heeft gelijk. Wie als premier na zo lange tijd geen politieke oplossing - het juiste compromis in alle verschil van mening - kan vinden, faalt en moet plaatsmaken voor iemand die het hopelijk wel kan. May houdt vast aan haar oplossing, ook al werkt die overduidelijk niet. De voorzitter van het Lagerhuis moest haar zelfs beleefd doch dringend waarschuwen dat ze haar autistische pad maar beter kon vergeten.

Is het vasteland wel normaal?

Holslag
Het VK wil de kool en de geit sparen, maar can't have its cake and eat it. Het wil niet los van de EU, maar er ook geen onderdeel van zijn omdat het land ging denken dat het door brexit van meerdere walletjes kon eten. Waarom op neoconservatisme, neonationalisme, neoprotectionisme en de VS gerichte politici dat de Britse kiezer konden laten willen, verklaart de Vlaamse politicoloog Jonathan Holslag, auteur van Vrede en Oorlog.

Europa is al een eindje over zijn hoogtepunt heen, betoogt Holslag in menig interview. De afzonderlijke landen werden aanvankelijk groot door protectionisme. Om nog groter te worden liberaliseerden ze hun markten en bracht ze die bijeen. Daarmee wilden ze verder groeien. Nu hen dat niet meer lukt en Azië heel duidelijk in het voordeel is met zijn kostprijzen, schaal en snelheid van nieuwe ontwikkeling, is de bloeitijd van de oude kapitalistische wereld voorbij en die van Europa in het bijzonder. Europese landen willen zich daarom economisch weer beschermen en zoveel mogelijk zelf aan de knoppen zitten.

Welk volk vraagt zich in de het licht van zulke grote bedreigingen nou niet af wat het wil om een zo krachtig mogelijk antwoord te kunnen formuleren met een zo groot mogelijke kritische massa vanuit de culturele familie Europa?
Daar komt nog eens bij dat de wereldpolitieke verhoudingen Afrika een uitstoot van mensen naar het noorden laten veroorzaken, die nog maar amper begonnen is.

Europeanen zijn intuïtief terecht bang voor de veranderende context waarin ze leven. Ze trekken zich terug achter hun nationale grenzen in de hoop het tij te keren. Als ze dat echter willen, voegt Holslag aan die gedachte toe, zullen ze een sterke EU-defensiemacht moeten bouwen. Ons leger stelt - behalve het Franse en Britse - immers weinig voor. Toch wordt het weer een factor van betekenis in de wereldorde waarin Europa economisch geen dominante macht meer zal zijn en de VS allang voor zichzelf hebben gekozen. Het vasteland van de EU probeert zichzelf wat meer bij elkaar te houden, maar slaagt daar slechts ten dele in. En dan nog alleen in wat woorden maar niet in daden. Die conclusie laat Holslag het afgelopen jaar steeds vaker en harder horen.

Hij vindt het vasteland van de EU dus wat minder normaal als daarmee 'rationeel handelend' wordt bedoeld.

Van Middelaar
Luuk van Middelaar, destijds lid van Van Rompuy's kabinet (sinds 2015 hoogleraar politieke filosofie in Leiden en opiniemaker), analyseerde in zijn in 2017 verschenen De nieuwe politiek van Europa waar het in de EU aan schort. De EU is dichtgeregeld met formele procedures en trage lagen van besluitvorming.

Die EU maakt nu een front tegen het VK van de politiek incompetente May. Brussel dwingt haar land tot blijven of, in het licht van de heel nadelige economische feiten, heel bewust te kiezen voor gaan. Mocht de verloren zoon daarna spijt hebben, zo is overal tussen de regels door te horen, dan mag hij alsnog terugkeren. Uiteraard met de pet in de hand, dat goes without saying.

Van Middelaars oplossing voor die trage en zompige EU, is een EU die niet bestuurt maar zich weer politiek - in een open gesprek tussen verschillende beelden - de vraag stelt welke samenleving we willen. Europeanen in vele landen blijken niet alleen behoefte te hebben aan meer inhoudelijke invloed maar ook aan minder afstandelijke procedures nu we bovendien als wereldspeler moeten inleveren en bedreigd worden. Daar komt ook nog eens de verarming bovenop die burgers door klimaatverandering moeten accepteren.

Van Middelaar komt met een weg die politici nauwelijks bieden maar waar burgers weliswaar niet bewust, maar wellicht wel onbewust om vragen. Burgers kiezen nu voor antwoorden van politici, uiteraard met machtsaspiraties, op hun gevoelens van onveiligheid. In Italië, Frankrijk, Duitsland, Engeland, Hongarije, Polen en inmiddels ook in Nederland is het nationaal-populisme daarom een politiek feit. Dat stelt de vraag niet, maar geeft een even reactionair als begrijpelijk antwoord.

Ook de EU is niet normaal zegt Van Middelaars boek met zoveel woorden.

Welk volk vraagt zich in de het licht van zulke grote bedreigingen nou niet af wat het wil om een zo krachtig mogelijk antwoord te kunnen formuleren met een zo groot mogelijke kritische massa vanuit de culturele familie - de identiteit, zegt de Amerikaanse politiek filosoof Francis Fukuyama - Europa?

De vraag is waarom we de vraag wel kunnen benoemen, maar ons die niet kunnen of weten te stellen.
Dit artikel afdrukken