Lees ook
Met die woorden leidt Trouw een gesprek in met de onlangs benoemde jonge fractievoorzitter Rob Jetten van D66 in de Tweede Kamer. In het gesprek maakt hij duidelijk dat 'gele hesjes'-gevoelens ontstaan als de lasten van maatregelen tegen klimaatverandering voornamelijk voor de kiezen van burgers komen. Daarom moeten bedrijven meebetalen; dat zorgt voor de nodige solidariteit. En dat niet alleen. Er is een koplopersgroep van bedrijven nodig die meer kosten maakt en de rest laat zien dat het wél kan.

Appeltje-eitje
Dat voorstel lijkt gebaseerd op twee theorieën. Van de Britse econoom John Maynard Keynes (1883-1946) komt de leer dat de overheid als voortrekker moet voorinvesteren en begeleidende wet- en regelgeving maken om een samenleving op de gewenste weg te krijgen. Volgens de wat jongere transitieleer moeten vooruitstrevende bedrijven 'de normen in de samenleving verzetten' door bijpassend aanbod te maken (zoals bijvoorbeeld beschreven door de Nederlander Lucas Simons voor de levensmiddelenketen). Zo moeten zich de gewenste economische groei én progressieve intenties van de samenleving materialiseren. Die twee samen brengen vervolgens de economie binnen in een nieuwe fase en - hop - de transitie is voor elkaar.

Het klinkt als een appeltje-eitje.

Onduidelijk in het gesprek blijft hoe die koploperbedrijven hun extra kosten financieren. Doorgaans halen ze die terug uit de opbrengsten van de verkopen en betaalt de consument op termijn dus toch. Jetten gaat er vermoedelijk in zijn theorie van uit dat er een nieuwe economie ontstaat waarin nieuwe banen en mogelijkheden ontstaan die consumenten een grotere 'duurzame koopkracht' geven waaruit de extra klimaatinvesteringen kunnen worden gefinancierd door toekomstige marktgroei.

Enthousiast over Rutte
Het gesprek vond plaats tegen de achtergrond van de COP24-klimaattop in Katowice. De Verenigde Staten, China, Koeweit en Saudi-Arabië willen geen hoge ambities en leggen het jongste, alarmerende klimaatrapport van het IPCC het liefst terzijde.

Jetten pleit daarom voor een koplopersgroep van landen, waaronder Nederland, die de wereld moet laten zien hoe goed de duurzame economie uitpakt voor bedrijven en consumenten. Enthousiast verwijst hij naar premier Mark Rutte die op CNN duidelijk maakte dat de wereld die we kennen voorbij is, als we niet in duurzaamheid investeren. Jetten: "Wat een enthousiast verhaal had hij, over het grote gevoel van urgentie. Ook sprak hij zich weer uit voor een extra ambitie van 55 procent CO2-reductie, waarvoor hij een Europese kopgroep wil vormen. Ik ga ervan uit dat Rutte hier thuis in Den Haag straks de Kamerdebatten net zo enthousiast doet.”



Duurzaam vergroenen en de boel toch betaalbaar houden, hoe moet dat toch? Misschien is het Lidl-model wel de beste oplossing
Concurrentienadeel in een nationalistische wereld
Toch blijft de praktische vraag knagen: als die delen van de wereld waar de grote groei zit de duurdere producten van onze duurzame én exportafhankelijke koplopers niet afnemen, hoelang gaan ze dan door met koplopen?

Nederland exporteert bijna een derde van zijn productie buiten de EU en is uitgerekend voor de groei van zijn economie van de buitenmarkt afhankelijk. De beoogde vernieuwing zou dan ook zomaar te duur kunnen worden omdat het onze bedrijven een flink concurrentienadeel op een te groot deel van hun markten bezorgt; hun winst maakt zo'n groot omzetnadeel immers niet goed. Niet voor niets schoof eerder deze week Rutte's sympathisant Hans de Boer van werkgeversorganisatie VNO-NCW het Klimaattafelakkoord in de Nederlandse polder voor zich uit.

Duurzaam vergroenen en de boel toch betaalbaar houden, hoe krijg je dat voor elkaar? Misschien is het Lidl-model wel de beste oplossing. Om die optie kort samen te vatten: onafhankelijk van landenpolitiek en grote woorden, doen grote volumes in een heel beperkt aantal handen wonderen. Duurzaamheid lijkt het best gediend door een paar multinationals met een niet al te groot aanbod. Landen en politiek komen er immers niet uit vanwege de golf van nationalisme die door de wereld gaat.

Met nationalisme gaan we het klimaat niet stabiliseren. Wereldwijd opererende bedrijven dienen de klimaatzaak - een wel degelijk mondiaal vraagstuk - daarom misschien wel het best. Ze vormen in zekere zin de wereldregering die verder uit zicht is dan ooit.

UPDATE 16 december, 17:00 uur: Jetten over zijn plannen in Buitenhof vandaag:



Dit artikel afdrukken