Lees ook
Dieduksman meldde ons begin afgelopen week al: "Net als op 26 maart zien we dat de supermarktprijzen stabiel zijn gebleven. Er is een nettoprijsstijging van slechts 0,7% van alle producten gemeten1, dat is minder dan eerdere weken dit jaar. Ook deze week bleef het toiletpapier in prijs ongemoeid. Dat geldt ook voor de andere producten in de hamstercategorie.2 Wel constateerden we dat onder de producten die in prijs stegen, opvallend veel verse groenten zaten."

Bloemkool, courgette en ijsbergsla stegen, vertelde Dieduksman ons, "erg opvallend". Daarnaast stegen broccoli, paprika, sperziebonen en witlof ook. "Broccoli komt volgens de sites ook uit Spanje. De rest niet per se, wordt niet aangegeven (zie verpakking) of Nederland."

Acht biologische bloemkolen
In de handelsmarkt hoorden we dat een kratje met acht biologische bloemkolen afgelopen week zelfs meer dan €30 inkoop zou hebben gekost, terwijl de kooltjes bij AH op dat moment voor €2,79 per stuk (inclusief 9% BTW) lagen. Dat komt neer op een verlies van €9,50-10,00 op dat kratje. Wie betaalt dat?

Om te ontdekken wat er aan de hand is, vroegen we supermarktscanner.nl de prijsontwikkeling van die categorie nog een week extra te volgen. Dieduksman: "Een opvallende stijging was op te merken bij bepaalde verse groenten. Eerder dit jaar was er voor veel groentesoorten een dalende prijstrend. Die trend werd verbroken na week 11. Toen werden extra strenge landelijke maatregelen ingevoerd in de strijd tegen het Coronavirus. Dat lijkt effect te hebben op de inkoopprijzen. Dat is extra duidelijk op te merken bij onder andere bloemkool, courgette en ijsbergsla. IJsbergsla is tussen week 11 en 14 bijvoorbeeld met zo'n 55% in prijs gestegen. In 2019 was er geen sprake van dergelijke trendwijziging. Een waarschijnlijke oorzaak van de prijsstijging bij deze groente is de import vanuit het buitenland. Bij een snelle check op de sites van de supermarkten die de oorsprong van hun groente op de website vermelden (Albert Heijn, Jumbo en Coop) wordt opgemerkt dat het land van herkomst van zowel bloemkool, ijsbergsla als courgette voornamelijk Spanje is."

Tot en met eergisteren constateerde Dieduksman een verdergaande stijging van de prijzen van met name bloemkool, broccoli en courgette. Het prijsverloop van een gemiddelde bloemkool en stronk broccoli in Nederlandse supermarkten is afgebeeld in de onderstaande grafiek.



Maar de prijzen stijgen in het geval van bloemkool kennelijk lang niet hoog genoeg. Hoe kan dat? We vroegen het twee personen die de handel in groente en fruit van dichtbij meemaken. Ze vroegen ons hun namen niet te noemen. Om je te kunnen informeren respecteren we die wens.

Seizoenseffecten versterkt door wegvallen horeca
Prijseffecten, vertellen ze, zijn er altijd in de wisseling tussen de zuidelijke en noordelijke productieseizoenen in Europa. Als het weer vroeg in het voorjaar mooi is, schiet bijvoorbeeld de vraag naar komkommers omhoog. Als er dan in Nederland nog nauwelijks komkommers zijn, omdat ze op dat moment nog voornamelijk uit Spanje komen, stijgt de prijs navenant.

Nu de horeca is weggevallen, is alle stabiliteit uit de markt en bepaalt de consument de volle 100% van de inkopen bij tuinders en telers
Dat is een normaal verschijnsel dat wordt bepaald door de factoren weer, seizoen, beschikbaarheid en consumentengedrag. Ook bij bloemkolen is dat het geval. Dit jaar is er echter een factor bijgekomen: de horeca is helemaal weggevallen. Buitenshuis eten wordt gestuurd vanuit het aanbod. Dat heeft een redelijke mate van voorspelbaarheid, maar dat anker is nu verdwenen.

Volle invloed consument
Een handelaar vertelt dat zo: "de markt is altijd gevoelig voor het weersomstandigheden en wisselingen in het seizoen van de plek waar groenten geteeld worden tussen Noord- en Zuid-Europa. Het verschil met die situatie en deze coronatijd is de invloed van het consumentengedrag. Nu de horeca is weggevallen, is alle stabiliteit uit de markt en bepaalt de consument de volle 100% van de inkopen bij tuinders en telers. Dat doet die consument met een vraag naar producten waar ze thuis iets mee kan en wat past bij de buitentemperatuur in Nederland. Daarom kan wat de ene week duur is, twee weken later niets meer waard zijn. Neem de komkommers. In de mooie weken van dit voorjaar waren ze niet aan te slepen en konden de Nederlandse kassen nog niet leveren. De inkoopprijzen in Spanje waren torenhoog. Nu je ze ook in Nederlandse kassen kunt snijden en het weer fris is, is de prijs weer helemaal ingezakt en verdient de teler er niets meer aan. Supermarkten zouden ze veel goedkoper kunnen verkopen en er dan nog aan verdienen, maar zover laten ze de prijs niet zakken omdat de consument gewend is aan een bandbreedte waarbinnen de prijzen een beetje fluctueren."

In Spanje - waar de bloemkolen vroeg in het jaar vandaan komen - is dit jaar het weer slecht geweest zodat het aanbod klein is. Dat heeft een prijsopdrijvend effect dat ook zonder Corona zou zijn opgetreden. Nu echter buitenshuis eten onderweg, in de stad, het dorp en bij de baas onmogelijk is geworden, bepaalt de vraag van de consument in de supermarkt de markt volledig. Als ze bloemkool wil om thuis gemakkelijk vers te maken groenten te kunnen eten, dan stijgt de prijs nog eens extra. En als ze dan ook nog eens denkt dat biologisch een gezonde garantie is tegen besmetting met corona omdat het meer kwaliteit en kans op gezonde voeding biedt (Belgisch onderzoek wijst op de drang naar duurder voedsel omdat het meer vertrouwen heeft), dan is dat gedrag een factor die de prijs extra opdrijft.

Gokken en contractprijzen
Maar dat verklaart nog steeds niet waarom waarom die dure bloemkool van nu in feite te goedkoop is. De verkoopprijs voor supermarkten ligt immers flink onder de waarde in de groothandelsmarkten. Hoe kan dat gebeuren? "Handelaren spreken vaste contractprijzen af met hun afnemers", vertelt een van onze informanten. "Gokken ze goed en is hun inkoop lager dan de basis voor de contractprijs, dan verdienen ze extra geld. Gokken ze fout, dan gaan ze het schip in."

Dat tientje verlies op die acht kolen wordt dus geleden door een handelaar. De Spaanse tuinder krijgt zijn kooltjes goed betaald, maar omdat hij maar weinig volume beschikbaar heeft, wordt hij er nou ook weer niet rijk van.

Conclusie: zelfs bij flinke prijsstijgingen van verse groenten draait de supermarkt noch de consument, noch de boer een poot uit. Wel blijft de tussenhandel met het gelag van zijn verkeerde contractgok zitten. Handelaren moeten bloemkolen leveren tegen een vooraf vastgestelde prijs, terwijl hun inkoopprijs daar nu ver bovenuit gaat.

Tuinders blijven met hun speciale spul zitten
'Een paar cent'
Een van de inkoopmarktkenners die we spraken, vroeg "weet je wat de snackkommers en andere speciale groenten zoals cherrytomaten en gele courgettes nu opbrengen?" Hij beantwoordde de vraag meteen zelf: "ze zijn vrijwel waardeloos nu, omdat de supermarkten de schapruimte voor die producten voornamelijk gebruiken om plunderende consumenten aan meer gewoon spul zoals aardappelen, gewone tomaten en sla te helpen. De schapruimte is vervallen en dus kan het aanbod niet weg. Tuinders blijven met hun speciale spul zitten en verse groente kun je nou eenmaal niet opslaan of invriezen."

Ook dat is een effect van het extreme consumentengedrag dat geen stabiliserende anker meer heeft in de vorm van horecaconsumptie. Om die reden waren de snackkommers de afgelopen in de handel weinig waard - een paar cent - net als de gele courgettes. In consumentenprijzen vertaalt zich dat voor snackkomkommers in een volledig vlakke prijslijn op het gebruikelijke hoge prijsniveau, zo laten de analyses van supermarktscanner.nl zien. Tuinders zitten met de gevolgen: ze kunnen opeens de specialties - de duurdere producten - waarmee ze goed geld konden verdienen niet meer kwijt. De prijs van cherrytomaatjes in de supermarkt lijkt dat te bevestigen, al daalden die wel flink in prijs. Dat doen ze niet alleen bij Albert Heijn, zoals in het hieronder geïllustreerde voorbeeld, maar bij alle supermarkten. Datzelfde geldt voor de prijs van de snackkomkommers; ook die laten bij alle supers een strakke vlakke prijslijn zien.




1. Op basis van wekelijkse prijsmetingen van > 20.000 producten verdeeld over 7 supermarkten.
2. Op basis van wekelijkse prijsmetingen van > 1.300 producten uit 16 hamstercategorieën zoals op 23 maart aangegeven door het CBS.
Fotocredits: illustraties, supermarktscanner.nl
Dit artikel afdrukken