Het Corona-effect Vaccineren en coronaveilig gedrag: belonen werkt

Belonen werkt beter dan straffen, ook in coronatijden. Dat geldt zowel voor het in acht laten nemen van coronaregels bij het winkelen als om mensen over de streep te trekken om zich te laten vaccineren.

'Korter dan 10 seconden'
De Plus-supermarkt van André en Joyce van Reijen in Veldhoven was dit voorjaar een week een Fieldlab waarbij onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam keken "hoe ver je kunt gaan in het beïnvloeden van gedrag zonder dat mensen erbij na hoeven te denken", aldus het AD (3.3). Klanten kregen een sensor waarmee hun gedrag en contacten gemeten kon worden. Uit de resultaten bleek dat het verplicht gebruik van een winkelwagentje er niet toe leidde dat klanten 1,5 meter afstand van elkaar hielden. Eénrichtingsverkeer in de gangpaden leverde méér contacten tussen klanten dan vrij rondlopen. Strepen bij de kassa weerhield mensen er niet van te dicht op elkaar te gaan staan. Stickers met voetstappen werkten perfect.

De allerbeste maatregel bleek het vooruitzicht van een beloning: "Als de klanten in het onderzoek een zak paaseitjes ontvingen als ze tijdens het winkelen voldoende afstand hielden, zorgde dat wél voor minder en nog korter onderling contact." Overigens viel het met die contacten in de supermarkt nogal mee: verreweg de meeste contacten duurden korter dan 10 seconden.

1,5 miljoen gratis donuts
Ook in de Verenigde Staten vieren beloningsstrategieën op dit moment hoogtij. In maart was donut-keten Krispy Kreme de eerste die op vertoon van een vaccinatiebewijs een gratis donut overhandigde. Al zeker anderhalf miljoen donuts gingen er sindsdien over de toonbank - en het aanbod blijft tot het einde van het jaar geldig. "Wij waren het eerste nationale merk dat een campagne uitrolde waarmee we Amerikanen die zich lieten vaccineren steun betuigen. We hoopten dat anderen zich bij ons zouden aansluiten", zegt Dave Skena, chief marketing officer bij Krispy Kreme op CNBC (3.7).

Dat is behoorlijk gelukt. Bedrijven, organisaties, gemeenschappen en zelfs staatsoverheden moedigen Amerikanen aan zich toch vooral te laten vaccineren. Van gratis bier of drank tot cash geld of een loterij. Zo ging in de staat Maryland een 40-daagse loterij van start die elke dag $40.000 uitkeert en op 4 juli culmineert in een hoofdprijs van $400.000.

De acties zijn nodig omdat het tempo waarmee de Amerikanen zich laten vaccineren vertraagt. Op dit moment hebben 167,7 miljoen Amerikanen (50,5%) tenminste 1 prik ontvangen. Voor 135,1 miljoen Amerikanen (40,7%) geldt dat zij met 2 prikken volledig zijn ingeënt.

Wat er nodig is om een Amerikaan over de streep te trekken, blijkt samen te hangen met demografische kenmerken. Mannen zijn gemakkelijker te porren met een beloning om zich te laten vaccineren dan vrouwen, Democraten laten zich eerder over de streep trekken dan Republikeinen en van alle leeftijdsgroepen is de millennial-generatie het meest happig op freebies als extraatje om zich te laten vaccineren.