Korte anekdote
Ik zit achter de kassa van een supermarkt. Dat soort werk heeft niet veel afwisseling en zo bestaat mijn werk voornamelijk uit het scannen van producten en vriendelijk kijken. Ik vraag me weleens af hoeveel producten ik vandaag heb gescand.

Het ligt in jouw hand hoe interessant je je eigen werk maakt, en zo begin ik mensen en hun keuze van producten te observeren en te analyseren, iets wat ik leuk vind.

Het grappige is dat je vaak aan de hand van de producten die voor je liggen snel een idee krijgt wie de mens daarachter is, en andersom. Zo zie je bijvoorbeeld bij mensen die havermelk, tofu, chia-zaden, kokosolie etc kopen vaker een van huis meegenomen stoffen tasje.

Enkele minuten daarna houd ik alweer een plastic zakje in mijn hand met daarin 2 appelen, en het volgende zakje topt het nog: bananen ingepakt in plastic, met daaromheen nog een extra plastic zak. Natuurlijk, zoals verwacht worden er aan de kassa nog eens drie extra draagtasjes gekocht om de boodschappen te kunnen transporteren.

Ik moet mezelf eraan herinneren om vriendelijk te blijven en een glimlach op te zetten, hoewel ik toch eigenlijk zo graag de klant daaraan wil herinneren dat appelen en bananen een natuurlijke schil hebben die ze beschermd en absoluut geen plastic nodig hebben.

Maar ik begrijp het ook. Het wordt onze klanten veel te makkelijk of moeilijk, dat is nu de vraag van perspectief, gemaakt. Makkelijk om snel het plastic zakje bij de groente en fruit te pakken, moeilijk om het niet te doen, want er zijn vaak weinig alternatieven als je niet 10 losse appelen in je mandje wilt hebben.

Er zijn vaak weinig alternatieven als je niet 10 losse appelen in je mandje wilt hebben
De feiten
Volgens het Ministerie van Infrastructuur en Milieu gebruiken wij in Nederland rond de 3 miljard plastic tasjes. Dit zijn ongeveer 170 tasjes per persoon per jaar. Een groot deel van al deze zakjes gaat na één keer gebruik de (plastic) afvalzak in.

Om deze verspilling in te dammen heeft de Europese Unie besloten, de consumptie van plastic tasjes te verlagen naar 40 per persoon per jaar. Zo krijgen klanten geen gratis plastic tassen meer aan de kassa. Voor een tas moeten klanten sinds 1 januari 2016 een richtprijs van €0,25 betalen. Maar kan deze maatregel het gebruik van plastic tassen indammen ?

Blijkbaar werkt dit heel goed. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu noteert dat 83% van de klanten nu hun eigen tasje meenemen als ze boodschappen doen en 90% van de klanten vindt het een goede maatregel. Mooie resultaten dus!

Er is al iets gebeurd. Maar we hebben nog steeds het probleem met de plastic zakjes voor fruit en groenten, ook bekend als fladderzakken, welke helaas nog heel veel in gebruik zijn. We zien dat de maatregel met de verplichte betaling van tassen aan de kassa een goed effect heeft tegen de verspilling. Mensen doen mee. Kunnen supermarkten dan niet ook eindelijk actief worden tegen verspilling van zakjes voor fruit en groenten?

Hoe het ook kan
Ik ben Duitse webpagina’s tegengekomen. REWE, een van de grootste supermarkten in Duitsland, heeft afgelopen jaar een grote actie gestart: in 120 filialen zijn alternatieven voor de plastic zakjes voor fruit en groenten getest. In 19 filialen werden communicatiemiddelen gebruikt om de klanten bewust te maken van, dat fruit en groente een natuurlijke schil hebben die ze beschermd, en dus zonder plastic zakje getransporteerd kunnen worden. In de overige filialen werden in plaats van de fladderzakken, herbruikbare zakjes verkocht. Voor €1,49 konden de klanten er een kopen en deze telkens opnieuw voor fruit en groenten gebruiken. Resultaten over de feedback van de klanten worden nog verwacht. Ik ben benieuwd! Waarom zullen we dit niet ook in andere supermarkten proberen, bijvoorbeeld in Nederland?

Ik liep eens langs bij de kleine supermarkt 'Odin' in Nijmegen. Ik zag de herbruikbare zakjes in deze winkel liggen en werd blij dat kleine winkels zoiets al aanbieden. Wat ik een beetje jammer vond is dat deze zakjes boven op een rekje, in een hoekje lagen. Voor kleine mensen bijna niet te zien en erg onopvallend aangeboden. Een tip voor verbetering.
Maar supermarkten zorgen hiermee voor een goede reputatie, een modern imago en ze hoeven geen plastic zakjes meer te bestellen, wat op lange termijn geld bespaart. Iets om eens over na te denken dus

Enkele supermarkten worden actief, maar dit is in Nederland nog erg beperkt. Het kan mede aan het kostenplaatje liggen: natuurlijk kost het geld voor supermarkten om duurdere herbruikbare zakken in te kopen en uit te delen, het liefst gratis. Maar supermarkten zorgen hiermee voor een goede reputatie, een modern imago en ze hoeven geen plastic zakjes meer te bestellen, wat op lange termijn geld bespaart. Iets om eens over na te denken dus.

Op individueel niveau zijn mensen ook bezig met het thema. Een zeer belangrijk platform hiervoor is YouTube. Iemand die geïnteresseerd is in thema’s zoals ‘Zero Waste’ krijgt meteen een groot aantal filmpjes met tips hoe je dat het best doet. Herbruikbare zakjes komen met regelmaat terug. Het is te zien dat jonge mensen daarover nadenken en proberen door onder andere YouTube bewustzijn voor het probleem verspilling met betrekking tot voedsel en plastic te creëren.

We hebben voorbeelden van supermarkten en voorbeelden op individueel niveau waarop mensen zich bezig houden met het thema ‘fladderzakken’. Er zijn ook mooie voorbeelden op een breder niveau: gemeenten die zich sterk maken.

Grootschaliger
Niet alleen in supermarkten worden fladderzakken veel gebruikt. Ook op markten ‘en masse’. Gemeenten in Brussel willen dit stoppen: ongeveer 3 maanden geleden, in het westen van Brussel, in de gemeente Molenbeek, heeft de gemeente ervoor gekozen 10.000 herbruikbare zakken uit te delen. Dit gebeurde op marktkramen. Het doel hiervan is de marktkramers te sensibiliseren. Het gaat er ook voor zorgen dat mensen beter geïnformeerd worden over het gevaar van plastic zakken voor het milieu. Vanaf september 2018 worden dan alle plastic zakken verboden, met inbegrip van de fladderzakken.

Wat Molenbeek ook goed doet is dat de plastic zakken gratis! worden verdeeld. In het voorbeeld van de Duitse REWE supermarkt moesten klanten de herbruikbare zakken kopen. Dat is wel een drempel om überhaupt mee te doen.

De gemeente Anderlecht, in het zuidwesten van Brussel heeft het verbod al eerder uitgesproken. Hier zijn al sinds 1 juli 2016 plastic zakken voor eenmalig gebruik bij gemeentelijke markten en winkels verboden. Deze twee voorbeelden zijn ook mooie voorbeelden voor andere gemeenten in andere landen.

We zien dat er voorbeelden op verschillende niveaus bestaan en dat laat zien dat er al actief iets aan wordt gedaan, dat het kan en werkt, maar ook dat het maar enkele voorbeelden zijn en er eigenlijk nog meer moet gebeuren.

Samenvattend
Mensen moeten nog meer gesensibiliseerd worden. De media moet een actieve rol spelen om alternatieven voor fladderzakken tentoon te stellen. Gemeenten moeten grootschaliger gratis herbruikbare zakken uitdelen en supermarkten moeten fladderzakken stuk voor stuk weghalen en herbruikbare zakjes aanbieden. Gemeenten en supermarkten moeten samenwerken, opdat mensen aan het gebruik van herbruikbare zakjes wennen totdat de gemeente een verbod aankondigt.

Misschien is het nu nog moeilijk te implementeren en onvoorstelbaar om in het geheel geen fladderzakken meer in supermarkten en markten te vinden, maar met een samenspel van individuen als voorbeelden, supermarkten, gemeenten en overheid die actie ondernemen kan hopelijk over een paar jaar het herbruikbare zakje de realiteit zijn. Er is een goed draagvlak voor het indammen van plastic tassen aan de kassa, ik denk dat er ook een goed draagvlak kan komen voor een grootschalig verbod van fladderzakken en het gebruik van herbruikbare zakken, mits dit goed wordt aangepakt.
Dit artikel afdrukken