Opinie Help de Noordzee met ecosysteemgericht beheer

Ecologisch visserijbeheer kan helpen om de natuur in de Noordzee te beschermen. En dat is hoognodig. Grootschalige uitrol van windparken, de winning van olie en gas, scheepsvaart en visserij maken van de Noordzee één van de drukst gebruikte en meest productieve zeeën ter wereld. Al deze menselijke activiteiten zorgen, in samenspel met natuurlijke factoren zoals klimaatverandering, voor grote druk op de Noordzeenatuur en een verstoring van het ecosysteem, met grote gevolgen. Uit onderzoek blijkt dat in de Noordzee het aantal grote vissen terugloopt, dat vogelpopulaties afnemen en dat er grote veranderingen zijn in de samenstelling en hoeveelheid van plankton. Voor het bereiken van een gezonde Noordzee moeten we de ecologie centraal zetten bij het beheren van menselijke activiteiten en gericht te werk gaan om herstel te realiseren.

Voor het bereiken van een gezonde Noordzee moeten we de ecologie centraal zetten bij het beheren van menselijke activiteiten en gericht te werk gaan om herstel te realiseren

Prooivissen
Het gaat hierbij specifiek om het beheer van zogenoemde ‘prooivissen’, die essentieel zijn voor een gezond ecosysteem. Prooivissen zijn kleinere vissoorten zoals haring, sprot, zandspiering en kever, die voornamelijk in grote scholen leven. Doordat deze soorten worden gegeten door grotere vissen, vogels en zeezoogdieren, en tegelijkertijd de overmaat aan plankton onder controle houden, spelen ze een sleutelrol in het voedselweb. Kwetsbare en bedreigde soorten, zoals Noordzeekabeljauw, drieteenmeeuwen en bruinvissen zijn in hun voortbestaan afhankelijk van prooivissen. Goed ecosysteemgericht visserijbeheer kan hier het verschil maken: dit houdt niet alleen rekening met de status van een bepaalde soort, maar ook met de belangen van het ecosysteem waarin de soort functioneert.

Wetenschappelijke onderbouwing
Voor de overgang naar ecosysteemgericht visserijbeheer, moet de onderliggende wetenschappelijke basis worden versterkt. Dit betekent dat er meer onderzoek moet komen naar onderlinge dynamieken binnen ecosystemen. Het opdoen van dergelijke wetenschappelijke kennis is een flinke uitdaging, maar geen onoverkoombaar obstakel. Experts zijn het eens dat beleidsmakers ook nu al wel degelijk stappen kunnen maken. Verduurzaming is namelijk geen alles-of-niets proces. Verbeteringen kunnen evengoed stapsgewijs plaatsvinden. Zo kunnen we bijvoorbeeld paai- en kweekgebieden beter beschermen, bijvangsten transparanter of krachtiger beheren, en kunnen we rekening houden met de interactie tussen roof- en prooidieren bij het vaststellen van vangstquota.

In de Noordzee bestaan er al bemoedigende voorbeelden van ecosysteemgericht beheer van prooivissen, al zijn deze nog in een vroeg stadium. Zo bevat de wetenschappelijke onderbouwing van het beheer van de Noordzeeharing een ver ontwikkelde berekening voor de voedselbehoefte van predatoren, waardoor een deel van de vangst voor hen in zee moet worden gelaten. En het beheer van zandspieringen is gebaseerd op ecologisch verantwoorde modellen. Bovendien bestaan er voorbeelden van visserijbeperkingen in de Noordzee om paaigebieden en soorteninteracties te beschermen. Stappen richting ecosysteemgericht visserijbeheer in de Noordzee gebeuren dus al en de voorbeelden stemmen hoopvol. Nu is dan ook het moment om door te pakken.

Verduurzaming is geen alles-of-niets proces

Internationaal aanpakken
Het beheer van prooivissen in de Noordzee is een internationale zaak tussen de Europese Unie, het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. Elk van deze landen hebben onder verschillende internationale, regionale en nationale verdragen de verplichting om ecosysteemgericht visserijbeheer toe te passen voor hun visbestanden. Daarnaast ligt er voor hen allen vanuit hun respectieve natuurbeleid de taak om een gezonde Noordzee te bereiken. Zo moet er in Europa binnen de Kaderrichtlijn Mariene Strategie een goede milieutoestand in de Noordzee worden behaald en vraagt de Europese Commissie in haar Biodiversiteitsstrategie om meer integrale en langdurige plannen om de natuur te beschermen en de aantasting van ecosystemen terug te draaien. Overheden moeten nu actie ondernemen om het visserijbeheer in balans te brengen met de natuurdoelen.

Een recent rapport van de Europese Commissie concludeert dat ecosysteemgericht visserijbeheer voor de Noordzee nog in de kinderschoenen staat, maar dat stappen mogelijk zijn om de haalbaarheid, geschiktheid en de impact van beheersmaatregelen te verhogen. Hiermee hebben de betrokken Noordzeelanden de mogelijkheid om verder te gaan dan duurzaam visserijbeheer per soort, en kunnen zich meer richten op het behoud van de balans in ecosystemen, die nodig is voor herstel en gezondheid van de natuur in de Noordzee.