5 min
Verontrustende cijfers en grafieken lieten zien dat bodemdaling een urgent probleem is Nederland. Landelijke regie is vereist. "We hebben een minister van bodemdaling nodig", volgens Hilde Niezen, wethouder in Gouda. ‘Zakspecialist’ Gilles Erkens pleit voor "bestuurders met sterke knieën op slappe bodems". Maandagavond ging de tiende editie van de debatreeks It’s the food, my friend van start.
De Rode Hoed in Amsterdam was goed gevuld met 220 bezoekers, waaronder zeker 30 boeren, vooral melkveehouders uit veenweidegebieden. 's Ochtends hadden D66 en GroenLinks hun voorstel gepresenteerd om het grondwaterpeil in die gebieden omhoog te brengen.
Landschapsarchitect Dirk Sijmons werd in 2004 de eerste Rijksadviseur voor het Landschap. Hij praat mee aan klimaattafels en geeft advies op het gebied van landbouw en klimaat. Dankzij een ‘onvoorstelbare rekenpartij’ van anderen kon hij met veel cijfers de omvang van het probleem illustreren: “Als we doorgaan op de huidige weg, zijn we in 13 jaar door de hoeveelheid CO2 heen die we mogen uitstoten volgens de doelstellingen van Parijs.”
De landbouw is enorm groot geworden. Als je het gewicht van alle gewervelde landdieren op aarde optelt, dan bestaat 95% uit mensen en landbouwhuisdieren en slechts 5% uit wilde dieren. Van alles wat de vegetatie op onze planeet produceert, is 24% direct of indirect voor menselijke consumptie. “We zitten aan een planetaire grens.”
Het is volgens hem van grote invloed dat de regering volgens het regeerakkoord de voorkeur geeft aan technische maatregelen boven volumemaatregelen om landbouwproblemen aan te pakken. Wanneer alle denkbare technieken worden toepast, kan Nederland de doelen van 2030 nog wel halen. Maar in 2050 komt de landbouw uit op een uitstoot van 9,27 megaton CO2, terwijl Nederland dan in zijn geheel nog maar 10 megaton aan emissieruimte heeft. “De olifant in de kamer is de omvang van de veestapel.”
De energietransitie zal volgens Sijmons grote gevolgen hebben voor het landelijk gebied. Het saldo van een zonnepark is €21.000 per hectare. Een goed salderend gewas als aardappels levert slechts €9.000 op. Gaan enkele ‘bingo-boeren’ daarvan profiteren? Er is een gebiedsgerichte aanpak nodig om zonneparken te reguleren en maatregelen te ontwikkelen die CO2-aanpak combineren met verdienmodellen én met biodiversiteit en waterkwaliteit.
Een melkveehouder vraagt zich af waar hij heen moet, als in Nederland geen plek meer is. Bovendien is, meent hij, zijn CO2 footprint veel kleiner dan de CO2 footprint van boeren in het buitenland. Volgens Sijmons gaat die vergelijking niet op, want hij moet zich vergelijken met de beste boeren uit andere landen, niet met de gemiddelden.
Van plus 2 naar min 3 meter
Gilles Erkens, geoloog bij het gezaghebbende onderzoeksinstituut Deltares, heeft als bijnamen ‘Mister bodemdaling’ en ‘de zakspecialist’. Zijn openingsplaatje schetst het probleem: een weiland met daarnaast een vaart die meters hoger ligt. “Vroeger lag het land hoger dan het kanaal.”
De kosten zijn bovendien gigantisch. Tot 2050 is er €16 miljard nodig om schade aan funderingen van huizen te herstellen en €6 miljard voor het herstel van infrastructuur. We moeten anders gaan bouwen en maatregelen nemen die bodemdaling tegengaan. Bij het onderzoek ‘Omhoog met het veen’ bleek dat bodemdaling te stoppen is en dat veen zelfs opnieuw kan aangroeien. Maar er is nog veel meer onderzoek is nodig. Het ontwikkelen van moerasnatuur en natte teelten is een mogelijkheid, maar hoeveel methaan komt er dan vrij? Die kennis ontbreekt.
vlnr: Erkens, Hoogendoorn, Sijmons, Niezen (M. Wijnbergh)
In de afgelopen duizend jaar hebben we ons altijd aangepast door hogere dijken te bouwen en steeds meer te bemalen. We hebben nooit geprobeerd de bodemdaling te stoppen. “We zitten vast in één manier van denken”, zegt Erkens, “een lock-in”. Om daar uit te komen is veel kennis nodig. “En bestuurders met stevige knieën op slappe bodem.”
Hilde Niezen is wethouder in de gemeente Gouda, waar gevels en straten verzakken en de schade aan funderingen en rioleringen enorm is. “We zijn wereldkampioen dweilen met de kraan open”, vertelt ze bij een plaatje dat allerlei herstelwerkzaamheden toont.
Wat ook op een wedstrijd lijkt: de bodem daalt sneller dan de zeespiegel stijgt. En de opwarming van de aarde versterkt zowel de afbraak van veen (dus de bodemdaling) als de zeespiegelstijging. Voor de aanpak van dit probleem zijn alle partijen uit de polder nodig. Boeren moeten niet als zondebok worden gezien, maar als belanghebbenden aan de tafel. Wel kun je erover nadenken in hoeverre het wenselijk is dat Nederlandse boeren melkpoeder produceren voor de Chinese markt.
Het Rijk moet veel meer een regiefunctie nemen. Nu zijn vijf ministeries hierbij betrokken. “Er zou een minister van bodemdaling moeten komen”, stelt Niezen. “Het Rijk zou ik nu typeren als een geldschieter die maar moeilijk uitbetaalt.”
Verknocht aan het veen
Melkveehouder Sjaak Hogendoorn ziet een nieuw tv-programma voor zich: Heel Holland zakt, met ‘de zakspecialist’ in de jury. Zijn bedrijf ligt in Ilpendam, op een kwartier afstand van Amsterdam Centraal. “Dat is uniek in de wereld. Ik ben verknocht aan de veengrond vanwege de unieke natuur en het typisch Hollandse landschap.”
Als voorzitter van de agrarische natuurvereniging Water, Land & Dijken is hij nauw betrokken bij het Innovatieprogramma Veen, dat met praktische experimenten op zoek is naar oplossingen die economisch rendabel zijn. Ze onderzoeken natte teelten en de toepassing van onderwaterdrains. Lisdodde (rietsigaar) biedt mogelijkheden voor toepassing in plaatmaterialen en isolatie. Azolla (kroosvaren) bevat hoogwaardig eiwit dat interessant is voor veevoer en misschien straks in een plantaardige hamburger. De eerste aanplant in 2018 kampte nog wel met kinderziektes. De lisdodde bleek favoriet bij fouragerende ganzen. De Azolla kreeg last van een ziekte er zakte naar de bodem. De resultaten van de experimenten met drains die het veen bij droogte nat houden en bij regen water afvoeren, zagen er positief uit. “Hiermee willen we 80 tot 90% reductie van de bodemdaling bereiken.”
Dat er veel boeren in de zaal zitten, geeft wel aan dat er iets aan de hand is, zegt Hoogendoorn. “De toekomst van de melkveehouderij staat op het spel.” Het probleem moet niet alleen naar de boeren geschoven worden. Ja, de veestapel mag best wat krimpen, maar er lopen al een half miljoen minder koeien in Nederland dan in 1980. Toch durft hij te stellen dat vernatting in de landbouw moet. Ook vindt hij dat boeren het gesprek over vermindering van de veestapel moeten aangaan. Maar boeren verzorgen wel het iconische Hollandse landschap en dat moet behouden blijven. “Stuur boeren niet met een kluitje in de lisdodde.” Met een sfeervol plaatje sluit hij zijn verhaal af, een koe in de ochtendmist met een prachtig opkomende zon: “Is dit de nieuwe veehouderij die het licht ziet? Of is dit de laatste koe die het licht uit doet?”
De volgende avond in de debatserie 'It's the Food, my Friend! is op maandag 18 maart en gaat over de prijsvorming op de grondmarkt en hoe kostbare hectares jonge boeren doet twijfelen om de bedrijven van hun ouders voort te zetten. Kaarten via rodehoed.nl
Dit artikel afdrukken
In 2050 komt de landbouw uit op een uitstoot van 9,27 megaton CO2, terwijl Nederland dan in zijn geheel nog maar 10 megaton aan emissieruimte heeftWe zitten aan een planetaire grens
Landschapsarchitect Dirk Sijmons werd in 2004 de eerste Rijksadviseur voor het Landschap. Hij praat mee aan klimaattafels en geeft advies op het gebied van landbouw en klimaat. Dankzij een ‘onvoorstelbare rekenpartij’ van anderen kon hij met veel cijfers de omvang van het probleem illustreren: “Als we doorgaan op de huidige weg, zijn we in 13 jaar door de hoeveelheid CO2 heen die we mogen uitstoten volgens de doelstellingen van Parijs.”
De landbouw is enorm groot geworden. Als je het gewicht van alle gewervelde landdieren op aarde optelt, dan bestaat 95% uit mensen en landbouwhuisdieren en slechts 5% uit wilde dieren. Van alles wat de vegetatie op onze planeet produceert, is 24% direct of indirect voor menselijke consumptie. “We zitten aan een planetaire grens.”
Het is volgens hem van grote invloed dat de regering volgens het regeerakkoord de voorkeur geeft aan technische maatregelen boven volumemaatregelen om landbouwproblemen aan te pakken. Wanneer alle denkbare technieken worden toepast, kan Nederland de doelen van 2030 nog wel halen. Maar in 2050 komt de landbouw uit op een uitstoot van 9,27 megaton CO2, terwijl Nederland dan in zijn geheel nog maar 10 megaton aan emissieruimte heeft. “De olifant in de kamer is de omvang van de veestapel.”
De energietransitie zal volgens Sijmons grote gevolgen hebben voor het landelijk gebied. Het saldo van een zonnepark is €21.000 per hectare. Een goed salderend gewas als aardappels levert slechts €9.000 op. Gaan enkele ‘bingo-boeren’ daarvan profiteren? Er is een gebiedsgerichte aanpak nodig om zonneparken te reguleren en maatregelen te ontwikkelen die CO2-aanpak combineren met verdienmodellen én met biodiversiteit en waterkwaliteit.
Het saldo van een zonnepark is €21.000 per hectare. Een goed salderend gewas als aardappels levert slechts €9.000 op“Dit is niet míjn idee”, verduidelijkt hij na een vraag uit de zaal of zonneakkers in Nederland wel zo gewenst zijn. “Maar ik zie dat het rendabeler is om energie te oogsten in plaats van voedsel.”
Een melkveehouder vraagt zich af waar hij heen moet, als in Nederland geen plek meer is. Bovendien is, meent hij, zijn CO2 footprint veel kleiner dan de CO2 footprint van boeren in het buitenland. Volgens Sijmons gaat die vergelijking niet op, want hij moet zich vergelijken met de beste boeren uit andere landen, niet met de gemiddelden.
Van plus 2 naar min 3 meter
Gilles Erkens, geoloog bij het gezaghebbende onderzoeksinstituut Deltares, heeft als bijnamen ‘Mister bodemdaling’ en ‘de zakspecialist’. Zijn openingsplaatje schetst het probleem: een weiland met daarnaast een vaart die meters hoger ligt. “Vroeger lag het land hoger dan het kanaal.”
Zijn openingsplaatje schetst het probleem: een weiland met daarnaast een vaart die meters hoger ligtIn duizend jaar zijn we van plus twee naar min drie meter gezakt, omdat we veengebieden gingen ontginnen. “Veel mensen hebben het gevoel dat die bodemdaling na 1000 jaar wel eens ophoudt, maar dat is niet zo.” Prognoses tonen dat daling in een zorgelijk tempo doorgaat. Daar komt bij, dat de nieuwste zeespiegelstijgingsprognoses ernstig zijn.
De kosten zijn bovendien gigantisch. Tot 2050 is er €16 miljard nodig om schade aan funderingen van huizen te herstellen en €6 miljard voor het herstel van infrastructuur. We moeten anders gaan bouwen en maatregelen nemen die bodemdaling tegengaan. Bij het onderzoek ‘Omhoog met het veen’ bleek dat bodemdaling te stoppen is en dat veen zelfs opnieuw kan aangroeien. Maar er is nog veel meer onderzoek is nodig. Het ontwikkelen van moerasnatuur en natte teelten is een mogelijkheid, maar hoeveel methaan komt er dan vrij? Die kennis ontbreekt.
vlnr: Erkens, Hoogendoorn, Sijmons, Niezen (M. Wijnbergh)
In de afgelopen duizend jaar hebben we ons altijd aangepast door hogere dijken te bouwen en steeds meer te bemalen. We hebben nooit geprobeerd de bodemdaling te stoppen. “We zitten vast in één manier van denken”, zegt Erkens, “een lock-in”. Om daar uit te komen is veel kennis nodig. “En bestuurders met stevige knieën op slappe bodem.”
De bodem daalt sneller dan de zeespiegel stijgtWereldkampioen dweilen met de kraan open
Hilde Niezen is wethouder in de gemeente Gouda, waar gevels en straten verzakken en de schade aan funderingen en rioleringen enorm is. “We zijn wereldkampioen dweilen met de kraan open”, vertelt ze bij een plaatje dat allerlei herstelwerkzaamheden toont.
Wat ook op een wedstrijd lijkt: de bodem daalt sneller dan de zeespiegel stijgt. En de opwarming van de aarde versterkt zowel de afbraak van veen (dus de bodemdaling) als de zeespiegelstijging. Voor de aanpak van dit probleem zijn alle partijen uit de polder nodig. Boeren moeten niet als zondebok worden gezien, maar als belanghebbenden aan de tafel. Wel kun je erover nadenken in hoeverre het wenselijk is dat Nederlandse boeren melkpoeder produceren voor de Chinese markt.
Het Rijk moet veel meer een regiefunctie nemen. Nu zijn vijf ministeries hierbij betrokken. “Er zou een minister van bodemdaling moeten komen”, stelt Niezen. “Het Rijk zou ik nu typeren als een geldschieter die maar moeilijk uitbetaalt.”
Er zou een minister van bodemdaling moeten komenEen melkveehouder in de zaal wil niet zich niet zomaar overgeven aan Sijmons' eerdere opmerking over omvang van de veestapel als olifant in de kamer. Voedsel blijft nodig, stelt hij. Schieten we ons niet in de voet als we de veestapel verkleinen?
Verknocht aan het veen
Melkveehouder Sjaak Hogendoorn ziet een nieuw tv-programma voor zich: Heel Holland zakt, met ‘de zakspecialist’ in de jury. Zijn bedrijf ligt in Ilpendam, op een kwartier afstand van Amsterdam Centraal. “Dat is uniek in de wereld. Ik ben verknocht aan de veengrond vanwege de unieke natuur en het typisch Hollandse landschap.”
Als voorzitter van de agrarische natuurvereniging Water, Land & Dijken is hij nauw betrokken bij het Innovatieprogramma Veen, dat met praktische experimenten op zoek is naar oplossingen die economisch rendabel zijn. Ze onderzoeken natte teelten en de toepassing van onderwaterdrains. Lisdodde (rietsigaar) biedt mogelijkheden voor toepassing in plaatmaterialen en isolatie. Azolla (kroosvaren) bevat hoogwaardig eiwit dat interessant is voor veevoer en misschien straks in een plantaardige hamburger. De eerste aanplant in 2018 kampte nog wel met kinderziektes. De lisdodde bleek favoriet bij fouragerende ganzen. De Azolla kreeg last van een ziekte er zakte naar de bodem. De resultaten van de experimenten met drains die het veen bij droogte nat houden en bij regen water afvoeren, zagen er positief uit. “Hiermee willen we 80 tot 90% reductie van de bodemdaling bereiken.”
Dat er veel boeren in de zaal zitten, geeft wel aan dat er iets aan de hand is, zegt Hoogendoorn. “De toekomst van de melkveehouderij staat op het spel.” Het probleem moet niet alleen naar de boeren geschoven worden. Ja, de veestapel mag best wat krimpen, maar er lopen al een half miljoen minder koeien in Nederland dan in 1980. Toch durft hij te stellen dat vernatting in de landbouw moet. Ook vindt hij dat boeren het gesprek over vermindering van de veestapel moeten aangaan. Maar boeren verzorgen wel het iconische Hollandse landschap en dat moet behouden blijven. “Stuur boeren niet met een kluitje in de lisdodde.” Met een sfeervol plaatje sluit hij zijn verhaal af, een koe in de ochtendmist met een prachtig opkomende zon: “Is dit de nieuwe veehouderij die het licht ziet? Of is dit de laatste koe die het licht uit doet?”
De volgende avond in de debatserie 'It's the Food, my Friend! is op maandag 18 maart en gaat over de prijsvorming op de grondmarkt en hoe kostbare hectares jonge boeren doet twijfelen om de bedrijven van hun ouders voort te zetten. Kaarten via rodehoed.nl
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Mooi thema! Zoals ze in die pizza-reclame in de jaren '80 zeiden: het gaat om die bodem.
Ik heb een opmerking bij deze cijfertjes: "Als je het gewicht van alle gewervelde landdieren op aarde optelt, dan bestaat 95% uit mensen en landbouwhuisdieren en slechts 5% uit wilde dieren. Van alles wat de vegetatie op onze planeet produceert, is 24% direct of indirect voor menselijke consumptie."
Met die 5% bedoelt de spreker zo te zien alleen wilde zoogdieren, kijkend naar het rapport "The biomass distribution on Earth" van Bar-On et al. Maar wilde dieren zijn ook reptielen, vogels, amfibieën, vissen, insecten, krill, wormen, slakken, schelpdieren, etc. De massa van mensen + vee blijkt 8% van de totale dierenmassa. Wilde dieren in bredere zin vormen dus 92%. Het verhaal voor reptielen en wilde vogels is helaas nog triester dan voor wilde zoogdieren. Het zwaartepunt qua massa ligt opeenvolgend bij insecten en kreeftachtigen, vissen, wormen en schelpdieren, amfibieën. Dat maakt meteen duidelijk waar we oplossingen voor dierlijke voeding kunnen zoeken. En dat we moeten absoluut moeten afblijven van wilde zoogdieren, reptielen en vogels. De handel in dat soort beschermd wild is helaas de grootse illegale handel na drugs en prostitutie wereldwijd. Daar moet veel harder tegen opgetreden moeten worden. Nu worden alleen de 'small potatoes' aangepakt.
Die berekening aan planten kun je ook checken. Mens plus veestapel vormen 8% van de totale massa dieren. Wat de totale massa dieren aan planten eet, is wat de planten produceren, want de totale hoeveelheid planten blijft min of meer constant. Zou het waar kunnen zijn dat 8% van de dieren samen 24% van de plantenproductie eten? Zou kunnen, de rest van het dierenrijk is natuurlijk niet zo vegetarisch als onze veestapel... onder de insecten, kreeftachtigen, vissen en amfibieën zijn veel vleeseters. Als de hele dierenwereld vegetarisch was, zouden er veel minder dieren zijn, want de hele dierlijke voedselpiramide zou wegvallen. Vleesetende dieren vervullen een belangrijke rol bij de instandhouding van biodiversiteit. Alleen de mens breekt als vleeseter de biodiversiteit af.
De 10 Megaton emissieruimte en dat landbouw daar 9,27 Megaton van zou consumeren is natuurlijk een kulargument en klopt zolang je in hokjes en nationaal blijft denken. Net zoals de statement dat elk huis energie neutraal zou moeten zijn en dat we een nationale luchthaven voor ons zelf moeten hebben. Als er nog iets is wat CO2 emitteert, moet je er gewoon wat tegenover zetten dat het opneemt. Creatief boekhouden en witwassen is Nederland heel goed in.
Er zijn dus meer en minder rijpe oplossingen en ik kan zelf als simpele bioloog niet beoordelen welke allemaal levensvatbaar zijn, maar meer dan genoeg.
1) Landbouw kan ook CO2-fixeren. Neem hennep en gebruik het voor biocomposiet, waarmee je CO2 vastlegt in gebouwen i.p.v. de CO2 die nu vrij komt bij betonproductie en reken zoals de Zweden nu al met 110 euro per ton CO2. Wordt biocomposiet ook snel concurrerender dan beton.
2) Gouda zinkt. Ik woon in Gouda en ik laat nu mijn tuin door Sjaak Willemstein ophogen met olivijn, een vulkanisch gesteente dat CO2 bindt. Met goede CO2-credits zou je dus bij wijze van spreken nog aan ophogen kunnen gaan verdienen.
3) Veenregeneratie schijnt ook zelfs bij afgegraven veen te kunnen volgens de "Canadese" methode volgens Wim van Schie, PUM-expert. Heeft heel veel verstand van bodem. Zo kan je heel snel veel CO2 per hectare binden.
4) CO2 reductie is helemaal niet moeilijk. Je kan nu al bijna per direct 50-75% brandstofreductie in de spits halen als je een maximum snelheid van 80 km instelt en vrachtwagens links in treintjes laat rijden en carpoolen bevordert met een Über-voor-de-forens/OV aanpak op plaats van vertrek en werk en auto's met 3 of meer inzittenden gebruik laat maken van vrije busbanen langs de files en dat ze bijv. ook stoplichten op groen kunnen zetten.
5) Een gestratificeerd entropiebassin (idee van Frits van Beukering) waarin zonne-energie wordt vastgelegd in warmte of biomassa (dat is weer te transformeren tot bijv. circulaire biokerosine). 's winters kan de warmte uit de bassins gebruikt worden voor centrale stadsverwarming. In Zweden is stadsverwarming een groot succes en levert betaalbare CO2-reductie. In biomassa kan je natuurlijk ook permanent CO2 vastleggen. Ook dus negatieve CO2-emissie en dan hoef je huizen ook niet energie neutraal te maken.
6) Een wind- en getijdenenergiestuwmeer/vliegveld op de Noordzee. Moet lukken ruim voor 2050 maar dan wel samen met de Engelsen. waarbij je slim gebruik maakt van de dieptes op het continentaal plat. Die pomp je op windenergie en getijdenenergie“vrijwel” leeg en dan wek je met turbines elektriciteit op voor als de kou toeslaat in de winter en er geen wind en zon is. De dijken kan je gebruiken als landings- en startbanen van een Heathol/Schipthrow op zee. Het stuwmeer kan je gebruiken als kweekvijver voor vis/nieuwe natuur. Hebben we geen pulsvissen meer nodig. Al aardig uitgewerkt plan door Frits van Beukering (ook Gouda) Deltares in Nederland heeft ervaring met het aanleggen van dit soort waterwerken. Drie vliegen in één klap en goede reden voor Engeland om geen Brexit te doen, omdat zij niet onze expertise in water management hebben.
7) 100% geboortebeperking na het 2e kind, vrouwvriendelijk door indien nodig de man te steriliseren. En naar goed Chinees gebruik voor veel plegers castratie (just >2 kid-ding)
8) Goed onderwijs zodat mensen eindelijk eens door krijgen wat er aan de hand is. Door Facebook voor Brexit of Trump kozen. Niet meer wat nu op 20 maart dreigt als kippen zonder kop achter Thierry Baudet gaan aanlopen, zodat we straks met een onwerkbare Eerste Kamer zitten. Onze Thierry is zelf overigens helemaal in de war. Ik zat op Internationale Vrouwendag naast een multiculturele vrouw, die een goede vriendin van hem bleek te zijn en zei dat hij ontkent dat ze een buitenlandse is, als ze dat stelt. Nee jij bent .... (haar naam). Kortom, Thierry is een opportunistische hypocriet en zou vervolgd moeten worden niet voor de Holocaust maar klimaatontkenning. Overigens ook alle andere partijen rammelen en worden steeds stalinistischer in hun fractiekadaverdiscipline. Laten gewoon alle redelijke mensen eens op 20 maart blanco stemmen en als we dan meer dan 51% van de stemmen halen het land overnemen een regering van wijze vrouwen en mannen optuigen. De Tegenpartij(-en) van Kooten en de Bie voor rechtvaardigheid, geen gezeik, iedereen rijk en natuurlijk kappen met die asociale 130 km of alleen 130 km voor CO2-neutrale auto's en fietsen.
9) Een win-win economie invoeren waarbij nu eens niet uitkeringstrekkers chroomdeeltjes moeten inademen en klokkenluiders geplukt worden maar enige vermogenscorrectie van wat zogenaamd legaal vergaard is, neem Max Verstappen, onze Red Bull en ongezondheid pusher of onze huisjesmelker Prins Bernard Jr. zeker wel op zijn plaats is.
10) Denk dus niet alleen in nationale, maar in multinationale tot mondiale oplossingen. Het beste zou zijn als er EEN verbindende visie/religie/hoop zou komen want alleen samen wassen we dit varkentje. Als een land nu in een in onmogelijke positie zit, kan er straks als er geen grenzen zijn er gewoon rustig naar de beste plek/oplossing gezocht worden. Er is plek voor iedereen en er is ruim genoeg van alles op deze wereld, mits we er verstandig mee omspringen
Etc., etc., etc, etc, etc,
Dank, John #7, ik had je woorden anders uitgelegd. Je bedoelt dus dat je met de mest van je varkens energieneutrale voedselproductie kunt bereiken.
Maar heb je er dan wel rekening mee gehouden dat ook de productie van het voer voor je varkens een hoop energie kost?
Wat betreft die warmtepompen: die kunnen niet alleen op zon en gas draaien, maar ook op stroom uit wind.
1e inpolderingen vonden plaats vanaf ca. 1000 jaar terug met al opgeslibde stukken buiten rivieren met provisorische dijken en met vloeddeuren.
N.a.v. deze zin : Zijn openingsplaatje schetst het probleem: een weiland met daarnaast een vaart die meters hoger ligt. “Vroeger lag het land hoger dan het kanaal.” uit de tekst rijst bij mij de vraag of de energie die nodig is om het water weg te pompen in beeld is?
Vragen die ik hierbij heb zijn:
1) Om hoeveel energie gaat het? Is dit relevant of verwaarloosbaar qua hoeveelheid?
2) Zit die energie van de polder waar koeien lopen al in segment landbouw of komt dat er nog bij op?
De 1ste droogmakerijen ( het officiële woord voor een polder) realiseerde Nederland op windenergie. Daarna ging het vooral met behulp van fossiele energie. In 1787 wordt 1ste stoomgemaal in gebruik genomen in Nederland.
Bodemdaling: 1000 jaar
Droogmakerijen: 500 jaar
Inzet fossiele energie: 250 jaar
Welk deel van de 10Megaton in 2050 kan/mag aan 'water omhoog pompen' besteed worden?
Of hebben de boeren al ruim voldoende zonnepanelen* hiervoor op de daken van hun stallen liggen? (*praktisch alle gemalen zijn vandaag de dag elektrisch bij mijn weten)
Is het energievraagstuk hetgeen dat bodemdaling 4-ledig maakt?
(of voor nu een onderdeel van derde punt in bijdrage #3 )