Opinie Grutto grijpt naast €68 miljoen door onhandige definitie ‘natuur’

Nederland heeft heeft geen juridisch kader gedefinieerd om gecoördineerd vogelbeschermingsbeleid en de uitvoering daarvan mogelijk te maken.
Een bont gezelschap mag de centen claimen. Een heel scala aan mogelijke reddingsmaatregelen van de geliefde weidevogel trekt voorbij. Een beetje plas-dras hier, een ander grasmengsel daar. Maar het blijft, hoe professioneel soms ook op kleine schaal, als los zand aan elkaar hangen vanwege dat ontbrekende integrale kader.

Natuurgebied voor een weidevogel
Dat is er niet omdat bij de selectie van Vogelrichtlijngebieden iets is misgegaan. Behalve selectie van de belangrijkste gebieden op basis van aantalscriteria is in Nederland een extra criterium toegevoegd dat nadrukkelijk in strijd was met de Europese verplichtingen. Nederland besloot dat een Vogelrichtlijngebied minstens 100 hectare bestaand natuurgebied moest omvatten terwijl het nou juist om een typische weidevogel gaat.

Wie die variant heeft verzonnen is niet bekend, maar het resultaat rijdt het gruttoplan danig in de wielen. De bestaande Nederlandse natuurgebieden hebben wat de grutto betreft geen populatie die aan de aantalscriteria voor selectie voldoet. De 100 hectare eis sluit praktisch alle agrarische grasland uit waar de grutto nou juist zijn natuurlijke biotoop vindt.

De grutto hoort bij ons cultuurland en niet bij onze verdwenen natuur. Daar maakten de regelmakers een foutje

Gelukkig is het mogelijk de fout uit het verleden te herstellen om onze nationale trots de bescherming te bieden die hij verdient.

Geen toestemming Brussel nodig
De Nederlandse regering heeft namelijk de zelfstandige bevoegdheid om gebieden aan te wijzen als speciale beschermingszone voor vogels. Er is geen toestemming van Brussel voor nodig; een melding achteraf volstaat. Wanneer je nu bijvoorbeeld alle graslanden in Friesland, Noord-Holland boven het Noordzeekanaal en het Zuid-Hollandse en Utrechtse veenweidegebied voor de grutto selecteert, komt het door de omvang van die drie gebieden wel goed met aantalscriteria.

Dan valt de grutto onder het beschermingsregime van artikel 6, de tweede en derde leden, van de Habitatrichtlijn. Het derde lid vereist een passende beoordeling van plannen en projecten die het leefgebied zouden kunnen aantasten. Het tweede lid stelt dat voor soorten (ook vogelsoorten!) waarvoor gebieden zijn geselecteerd maatregelen genomen moeten worden om significante verstoring van die soorten te voorkomen.

Bestrijden predatoren verplicht
Plotsklaps kan dan ook bestrijding van predatoren, één van de belangrijkste storende factoren, aangemerkt worden als een Europese verplichting. Predatoren zoals de zwarte kraai, de vos en de steenmarter vallen bovendien niet onder Europese beschermingsvoorschriften, hoewel Nederland dat liever anders zou zien. Richtlijnverplichtingen gaan voor.

Artikel 6, eerste lid, van de Habitatrichtlijn heeft geen betrekking op vogelsoorten. Dat is niet nodig omdat dit artikel uit 1992 eigenlijk een afgeleide is van artikel 3 van de oudere Vogelrichtlijn uit 1979. Artikel 3 vraagt de Lidstaten vooral te willen zorgdragen en toezien op herstel en het inrichten van biotopen voor alle soorten op het gehele grondgebied van de Lidstaat.

Als artikel 3 goed in de Nederlandse wetgeving wordt omgezet kunnen bijvoorbeeld ook vernatting en extensivering van graslanden worden nagestreefd met maatregelen die rekening houden met sociaaleconomische vereisten. Bijvoorbeeld door ruimhartige compensatie van veehouders in plaats van uitkoop. De grutto streek immers in Nederland neer vanuit natuurlijke open toendra's en steppen dankzij en niet ondanks de veehouderij. In ons land ontstonden de weilanden toen we de bossen kapten en sloten aanlegden in het veengebied om er te kunnen wonen en voedsel te verbouwen. De grutto hoort bij ons cultuurland en niet bij onze verdwenen natuur. De vogel volgde het melkvee dat boeren op onze Hollandse weides gingen houden. Onze regelmakers maakten een denkfoutje door te denken dat de grutto bij oude Nederlandse natuur hoort. In ons land is het echter een cultuurlandvogel.

Dat foutje is, zoals gezegd, eenvoudig te herstellen om die €68 miljoen toch vrij te spelen voor onze grutto.