Opinie Goedkoop eten is duurkoop

In tegenstelling tot het optimistische beeld dat Mark Rutte ons voor 2019 in het vooruitzicht stelt, somberen veel Nederlanders over de oplopende energierekening, de stijgende zorgpremie en de verhoging van het lage btw tarief van 6% naar 9%. Die btw-verhoging geldt ook voor onze boodschappen. We zouden blij mogen zijn met deze prijsverhoging op eten. Een goed gemoed dus, zoals Rutte het graag ziet, maar om andere redenen dan onze minister-president erop nahoudt.

Ons voedsel is namelijk te goedkoop. Dit geldt met name voor vlees, maar ook voor groenten en fruit, die tot veler chagrijn niet ontsnappen aan de btw-verhoging.

De lage voedselprijs is een uitvloeisel van het uiterst efficiënte landbouwsysteem dat we hebben ontwikkeld. We worden omringd door een overvloedig assortiment van betaalbare en hoogwaardige voedingsmiddelen. Consumenten worden over het algemeen alleen geconfronteerd met de voordelen van de manier waarop voedselproductie georganiseerd is. De nadelen blijven meestal buiten beeld. Maar die zijn er wel. En steeds dringender en dwingender ook.

Koppel de btw-verhoging op eten rechtstreeks aan het veranderingsproces richting een kringlooplandbouw. Burgers worden dan deelnemer aan en bondgenoot van deze transitie

Direct terugleiden
De gangbare agrovoedingsketen loopt tegen ecologische, economische en maatschappelijke grenzen aan. Tijd voor verandering. Een visie die tegenwoordig gedeeld wordt door het ministerie van Landbouw.

Geld helpt verandering. Bijvoorbeeld om over te schakelen naar voedselproductie die minder schade toebrengt aan mens en milieu. De meerprijs die we gaan betalen voor eten zou hieraan ten goede moeten komen. Er is steviger maatschappelijk draagvlak nodig voor verduurzaming van het agrosysteem. Die krijg je niet door mensen meer te gaan laten betalen voor hun natje en droogje zonder dat de opbrengst transparant terugvloeit naar beter boeren. Koppel de btw-verhoging op eten rechtstreeks aan het veranderingsproces richting een kringlooplandbouw. Burgers worden dan deelnemer aan en bondgenoot van deze transitie. Boeren krijgen een groen verdienmodel. Btw-verhoging op eten die anoniem in de staatskas verdwijnt of de bankrekening van aandeelhouders spekt, gaat ons niet verder brengen. We blijven dan haken achter het onhandige beleidssignaal om ook groenten en fruit aan het nieuwe btw-regime te onderwerpen. We blijven dan steken in gemopper dat we gepakt en uitgeknepen worden zonder dat we er iets voor terugkrijgen. Hier zal ook Rutte niet blij van worden.

In tijden van verandering wordt het tijd dat van de kant van de overheid versnelling wordt gezocht door inkomsten uit voedselconsumptie direct terug te leiden naar vergroening van voedselproductie. Dan komt koopkracht in een heel ander licht te staan. Dan komen consumenten in een heel andere gemoedsgesteldheid dan sikkeneurig. We gaan dan merken dat we ook onszelf belonen als we de biodiversiteitherstellende boer belonen. Dit zal nodig zijn voor het zonet gelanceerde Deltaplan Biodiversiteitsherstel om kans van slagen te maken.

Evenwicht tussen genoeg en verspilling
Van de kant van consumenten wordt het tijd dat we inzien dat het betrekkelijk geringe deel van ons huishoudbudget dat we aan levensmiddelen besteden (ca. 11%) alleen uit kan omdat we roofbouw op de toekomst plegen. De externe kosten zijn immers veel hoger dan de consumentenprijs. Het is zaak een nieuwe balans te vinden in ons consumptiepatroon vanuit het besef dat goedkoop in feite duurkoop is. De niet-fossiele toekomst vraagt om een nieuw evenwicht tussen genoeg en verspilling. Een klimaatbestendige leefstijl is veeleisender dan het betalen van een vliegbelasting van luttele euro’s of 9% btw op gezonde voeding. Niet gemakkelijk. Maar we krijgen er, nu en straks, wel een rijker Nederland voor terug.