Na Poetins oorlog Glas, gas en afhankelijkheid - we luisterden niet

Al in het najaar 2021 liep de spanning op, zag je Russische troepen optrekken naar de grens met Oekraïne. Daardoor ging ook de gasprijs al omhoog. Niet alleen de gasprijs steeg, met de glasprijs gebeurde hetzelfde. Dit raakte ons bedrijf in vruchtensappen, die we in glazen flessen verkopen, natuurlijk ook.

Energie en glas
Vanaf najaar 2021 ontstond er stress in de markt. Iedereen vroeg zich af wat er zou gebeuren. Sinds oktober dit jaar zien we dat de gasprijs wat stabiliseert, maar tegelijkertijd vermoed ik dat het niet meer zal worden zoals het was. De afhankelijkheid van LNG zal blijven (tenzij we op een zeker moment helemaal van gas af kunnen), en daarvan is de kostprijs veel hoger.

Ook begonnen in het najaar van 2021 de eerste energiebedrijven om te vallen. Wij zaten bij een maatschappelijk betrokken energieleverancier, die het ook niet redde. En dat maakte dat we naar een alternatief moesten overstappen, in een markt die veel ongunstiger was.

Al met al is de invloed hiervan op ons bedrijf serieus geweest, maar overkomelijk. Bij ondernemers zoals in de glastuinbouw, is het effect veel ernstiger. Tuinders leggen soms zelfs de teelt stil, of spelen in op de gewijzigde omstandigheden en gaan handelen in gas in plaats van tomaten.

Glasfabrieken
Naast gas noemde ik al glas. In de afgelopen jaren werd glas al fors duurder, al was deze prijsstijging minder extreem dan bij gas.

Glas werd afgelopen jaren al tientallen procenten duurder. Momenteel dreigt de prijs opnieuw gigantisch omhoog te gaan. In de markt vreest men voor een prijsstijging die nog aanzienlijk groter is dan afgelopen jaren bij elkaar

In Oekraïne staan een aantal grote glasfabrieken door de oorlog en de belabberde energiesituatie aldaar, stil. Wij kochten ons glas daar weliswaar niet, maar dit heeft wel een behoorlijke invloed op de glasmarkt en daardoor ook op onze inkooppositie ten aanzien van glazen flessen. Glas werd afgelopen jaren al tientallen procenten duurder. Momenteel dreigt de prijs opnieuw gigantisch omhoog te gaan. In de markt vreest men voor een prijsstijging die nog aanzienlijk groter is dan afgelopen jaren bij elkaar. Mijn indruk is dat dit grotendeels een ongezonde ontsporing is vanwege de sterk gewijzigde vraag-en-aanbod situatie.

Domino-effect van Polen naar Nederland
Wij gebruiken vrijwel uitsluitend Nederlandse appels en peren. En hoewel ik achter de sanctiemaatregelen tegen Rusland sta, betekent dit wel dat onder meer fruittelers daarvoor een hoge prijs betalen. Via Oost-Europese landen mag nu namelijk geen fruit meer naar Rusland. Bijvoorbeeld Polen is zelf ook een belangrijk fruitteeltland. Ook hun eigen export naar Rusland en Belarus ligt stil. Uiteindelijk kan dit funest zijn voor een deel van de ondernemers in de fruitteelt in ons land door de neerwaartse druk op de prijzen.

Dat domino-effect lijkt op het eerste gezicht gunstig voor onze inkoopprijs als fruitverwerker, maar op termijn heeft dit negatieve gevolgen voor de sector als geheel. Telers die te weinig verdienen, stoppen er op een gegeven moment mee. Ook al leggen wij zelf een bodem in onze prijs die we betalen voor het sap-fruit dat we inkopen, een teler kan daarvan alleen helaas niet zijn bedrijf rendabel voortzetten.

Meer oog vanuit Den Haag en Brussel voor de meervoudige functie van de fruitteelt zou winst zijn. Ook met het oog op de lokale voedselvoorziening, de biodiversiteit en een afwisselend landschap is een meerjarig gewas als fruitbomen heel waardevol.

Vrijheid niet vanzelfsprekend
Wij hebben inmiddels enkele Oekraïners in dienst. Het zijn mensen met een gezonde arbeidsethos. Zo zijn er tienduizenden Oekraïners in ons land die de handen graag uit de mouwen steken. Al zijn wij momenteel content met hun bijdrage in onze krappe arbeidsmarkt hopen we natuurlijk dat ze zo snel mogelijk weer terug kunnen om na de bezetting hun land weer op te bouwen.

En last but not least: wat de oorlog met mij persoonlijk doet? Een ‘positieve’ bijwerking, als ik het zo mag zeggen, is dat we opnieuw beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Wie vrede wil moet zich (helaas nog steeds) voorbereiden op oorlog. Deze oorlog drukt ons met onze neus op de feiten dat de mens nog steeds geneigd is tot alle kwaad en dat het met de vooruitgang, alle positieve woorden ten spijt, niet echt vooruitgaat.

Een observatie die juist rond Kerst en de Jaarwisseling alle reden tot reflectie geeft. Het gebeuren in de wereld om ons heen laat ons zien dat de mensheid voor haar geluk en vooruitgang niet best af is, als zij op zichzelf aangewezen is.

De uiteindelijke rekening komt later. Oost-Europa waarschuwde ons wel voor Rusland, maar wij namen dat niet serieus

Voordeligst niet het best
In het Westen hebben we laten gebeuren dat Poetin in de afgelopen jaren al eerder hier en daar andermans grondgebied inpikte. De Oekraïners betalen voor dat beleid van wegkijken nu de prijs. Hoe hebben we ons zo kunnen vergissen, en ons zo afhankelijk kunnen maken van Rusland? Daarin zie je ook een nadeel van het liberale kapitalisme: het willen inkopen daar waar dat het voordeligst is. Gas uit Rusland, heel veel goedkope spullen uit China. De uiteindelijke rekening komt later. Oost-Europa waarschuwde ons wel voor Rusland, maar wij namen dat niet serieus.

Hoe het met ons bedrijf het komende jaar verder gaat, hangt er onder meer vanaf of ons land een recessie te wachten staat. Voorlopig lijkt het nog mee te vallen. Maar het blijft spannend. Het zijn onzekere, en voor Oekraïners helaas catastrofale tijden.