Het is evident dat er een relatie is tussen eten en gezondheid is. Maar hoe die relatie precies werkt, weten we nog lang niet. Ons lichaam reageert onder verschillende omstandigheden zo anders op voedsel dat we er nog vele decennia niet uit zullen zijn.

Resultaten blijven uit
Wetenschappelijke kennis ontwikkelt zich traag. Zoeken naar de relatie tussen voeding en gezondheid op product- of zelfs op chemisch niveau is wetenschappelijk reuze interessant, maar de resultaten voor de praktijk blijven uit. En als ze er al zijn, blijken ze steeds weer achterhaald. Daarom gelooft het publiek het zo langzamerhand wel.

Achteruit gedonderd
Ondertussen worden we steeds jonger ziek. Het CBS laat zien dat de levensverwachting zonder chronische ziekten de afgelopen decennia werkelijk achteruit is gedonderd. Wachten tot de wetenschap zo ver is dat de supermarkt gezond jachtterrein wordt, is dus geen optie. We hebben haast.

Het goede nieuws is dat we wèl weten wat gezond voor ons is. Die kennis ligt besloten in onze traditionele eetcultuur. We moeten het helemaal niet hebben over welke producten of bestanddelen gezond of ongezond zijn, maar over welk eetpatroon. En zo’n gezond eetpatroon kennen we al lang: de Hollandse eetcultuur, bijvoorbeeld..

Cultuur is ‘onbewust bekwaam’
Geen enkele cultuur wil zijn leden ongezond laten worden. Dat is een waarheid als een koe met al even diepgaande implicaties. Als we aansluiten bij hoe we altijd al aten en verder ons gezond verstand gebruiken, hoeven we ons weinig zorgen te maken over wat we allemaal nog niet weten. We zijn onbewust bekwaam. Cultuur is gestolde collectieve intelligentie. Zonder culturele patronen in het leven ben je een makkelijke prooi voor allerlei impulsen en nieuwe verleidingen. Daarom eten we buiten culturele tradities - vaak ongewild - ongezond.

Traditioneel Hollands
Het traditionele Hollandse eetpatroon, voor zover ik daar kennis van heb, bestaat uit twee broodmaaltijden met als beleg voornamelijk vleeswaren en kaas. Normaal is om op je brood roomboter te smeren en er melk bij te drinken. De hoofdmaaltijd bestaat uit aardappelen, groenten en vlees. En soms eten we geen vlees, maar vis. Tussendoor eten we fruit. Maaltijden nuttigen we samen, want eten is een sociaal gebeuren.
Is dit nou gezond? Wie het wil aantonen gaat zijn gang maar, want iedereen weet dat je gezond eet, als je het daarbij houdt.

Patroon in plaats van product
Is nou van geen enkel product in ons traditionele Hollandse eetpatroon aan te tonen dat het een ongezond bijeffect kan hebben? Natuurlijk wel! Maar waar het om gaat: dit is een gezond eetpatroon.

En moet het nou precies zoals vroeger? Nee, natuurlijk niet. Variatie met buitenlandse invloeden is heerlijk en nog typisch Nederlands ook. Meer nog dan het eetpatroon, gaat het om de eetcultuur. In Nederland koken mensen van huis uit 3 keer per dag. Thuis, vers en zelf. Doe je dat, dan hoef je het niet meer over gezondheid te hebben en geniet van ‘Home Made’. Bovendien kun je je kinderen kennis en authentiek houvast mee geven, zoals het hoort en dat is tegenwoordig weer helemaal hip.

’Cultural equity’
De selfmade cultureel antropoloog Alan Lomax introduceerde in de jaren '70 van de vorige eeuw het idee om een mensenrecht toe te voegen: cultural equity, dat wil zeggen het recht op de eigen, traditionele leefcultuur. Lomax was een voorvechter van culturele diversiteit, Zijn interessegebied was de muziek, maar wie zijn aanstekelijk mooie werk bekijkt, krijgt meteen trek. Hoe zou het begrip op eten moeten worden toegepast? Ik word meteen hongerig en wil op avontuur om te ontdekken hoeveel verschillende lokale gewoontes van koken alleen al zo'n klein landje als het onze in huis heeft.

Fotocredits: Culture is not a Crime, uitsnede Dawn Endico
Dit artikel afdrukken