Lees ook
Een niet te tellen aantal mensen stond gisteren in de straten van Parijs; dat liet het Ministerie van Binnenlandse Zaken aan het einde begin van de middag weten.* Het werd een stilstaande mars, zoveel mensen vulden de straat.

France Inter, de zender die werd geboren uit de studentenmanifestaties van mei '68, was euforisch. 'Een historische dag;. Een aantal mensen op straat dat de vreugde over het wereldkampioenschap in 1998 van les bleus - de nationale voetbalploeg - 'heel ver achter zich liet'. Een 'echte eenheid' waar de zich al sinds jaren opbouwende haat tussen etnische identiteiten was doorbroken door de spontane, maar precies goede woorden van de broer van de bruut met een hoofdschot op het trottoir vermoorde politieman Ahmed Merabet, islamiet en Frans-Algerijns. Islamieten hoorden er vanaf dat moment 'helemaal bij'. Alle affaires die daarover recent in de pers waren geweest konden 'bij het oud vuil'.

Fransman, gekleurd, blank, maghrébin, islamiet, jood, katholiek, protestant, politieman of burger. Iedereen was gisteren gewoon een Fransman en verdedigde de Vrijheid, de vrije meningsuiting en de Rechten van de Mens in het land dat die heeft uitgevonden. 50 buitenlandse staatslieden kwamen spontaan naar Parijs. Het al jaren in morosité en gelatenheid over zijn vergane glorie gedrenkte land zinderde gisteren in alle bescheidenheid van trots. Iedereen voelde dat hun land en hoofdstad gisteren weer het centrum van de beschaafde wereld waren. Frankrijk en zijn binnenslands verguisde president waren opeens het tegenwicht tegen de wereld van angst en terreur.

Zo voelde het echt. Ook ik kreeg af en toe een brok in mijn keel door de woorden die de reporters op straat in Parijs en overal in het land verzamelden. Ook zijzelf raakten regelmatig geëmotioneerd. De woorden van de broer van Ahmed Merabet waren inderdaad indrukwekkend geweest. En ook gisteren registreerden de reporters van France Inter overal in het land spontane woorden van doodgewone mensen die de luisteraar niet zonder rillingen op zijn stoel kon laten zitten. Zo groots, bijzonder en once in a lifetime was dit massale en tegelijk ingetogen feest van menselijke gelijkheid en eenheid ten overstaan van wat onze vrijheid bedreigt.




Na 'Charlie'
Maar om 19.00 uur ging de radio verder. Wat nu? De wereld na 'Charlie' zal immers niet meer zijn wat hij daarvoor was. De daders zijn dood, de gijzeling in de koshere superette is voorbij. Gisteren werden de 17 doden gevierd als helden van de vrijheid.
Nu begint het Na 'Charlie'.

Heel wat jaren na 9/11 in New York kwam de affaire Snowden naar buiten. Zelfs Angela Merkel bleek te zijn afgeluisterd. In februari vindt een top over terrorisme plaats, nu naar aanleiding van Charlie januari 2015. Hij vindt niet plaats in Parijs maar in Washington, waar Europa de economische oorlog tegen Rusland in werd gerommeld. In Frankrijk kondigde premier Manuel Valls gisteren al extra maatregelen aan. Hij zegt al wekenlang dat zijn land gevaar loopt.

Een Duitse twitteraar merkt op dat er onder hoogwaardigheidsbekleders mensen meeliepen die recent journalisten nog het zwijgen oplegden. Een andere vraagt zich af waarom president Obama er niet bij was. Marokko kwam niet vanwege de aanwezigheid van 'blasfemische karikaturen van de profeet in de stoet'.

Dat alles kan niet wegnemen, dat het een heel bijzondere dag was in de geschiedenis van Frankrijk en Europa. Ik hoorde het verhaal van een deelnemer aan de mars. Ze was diep getroffen door de indrukwekkende maar tevens lugubere stilte van die enorme mensenmassa. Pas later werd er af en toe spontaan geapplaudisseerd, even gezongen of iets gescandeerd.

Vanaf 19.00 uur ging het over de vraag hoe er eindelijk eens zonder vooroordelen of taboes gesproken moet kunnen worden over het verzamelen en delen van informatie over verdachte sujetten. Misschien had dat 'Charlie' wel kunnen voorkomen. Geen van de drie politici, die keurig gekozen waren uit links, midden en rechts, kwam zelfs maar op het idee om de Arabische gemeenschap zelf te vragen wat er volgens hen kan worden gedaan om het werk van inlichtingendiensten misschien wel minder nodig te maken.

De connards waar de tekenaars van Charlie Hebdo wekelijks de draak mee staken, worden woensdag hopelijk nogmaals geraakt door met een aantal trefzekere tekeningen. Luz, een van de overlevende tekenaars van Charlie Hebdo vertelde Le Monde dat hij spijt had dat ze geen spotprenten van de 50 staatslieden die vlak achter hen liepen hadden meegenomen. 'Dat zou een mooi familieportret zijn geweest; maar goed, je kunt niet aan alles tegelijk denken', zei hij. Humor en relativeringsvermogen zijn misschien inderdaad wel het belangrijkste wapen. Een jonge man onder de marcheerders gaf er blijkt van:


'Ik ben echt helemaal nergens voor of tegen, maar vind het gewoon leuk om te demonstreren'


Bijzondere energie
De tijd zal moeten leren wat de historische volksmars in de heel-even-weer-hoofdstad van de beschaafde wereld de harde en gelaagde waarin we in werkelijkheid al wat langer terecht zijn gekomen, echt heeft gebracht. Onder doodgewone mensen zit mooie en heel bijzondere energie. Dat is gebleken. Hoe gaan politiek, machtshebbers en hun uitvoerders die massale beschaving gebruiken? Dat is de vraag.

Krijn Poppe, senior econoom van het LEI, schreef voor de Kerst een tekst over geopolitiek die vandaag naast deze op Foodlog verschijnt. Geopolitiek is de wereld waarin landen en groepen van mensen hun belangen en onderlinge relaties nadrukkelijk niet meer economisch, maar vanuit de waarden en belangen die bij hun grondgebied horen definiëren. Hoewel de tekst nu pas verschijnt, werd hij geschreven voor de Kerstdagen. Poppe schreef me afgelopen zaterdag: "het onderwerp is er met de vreselijke gebeurtenissen in Parijs niet minder belangrijk op geworden."

* Het waren er vermoedelijk meer dan twee miljoen, meldde later in de avond Le Figaro.

Fotocredits: Je suis Charlie, Je suis la Bastille. Je suis la République. Je suis l'histoire, Anys Mezzaour
Dit artikel afdrukken