‘Geleidelijk werd één verkeerd geplaatst meetstation bepalend voor het Nederlandse ammoniakbeleid’

Ammoniak (NH₃) is een verbinding van stikstof en waterstof. Op het boerenerf resulteert die met name uit de interactie tussen de urine en poep van dieren. Dat gebeurt in moderne stallen met een mestkelder waarin de vloeibare en vaste mest zich vermengen. Die uitstoot is schadelijk voor de biodiversiteit in natuurgebieden.

Ammoniak is een hoofdpijndossier in de Nederlandse landbouw. Een groep van grote moderne en kleine natuurboeren loopt te hoop tegen beleid dat hen verplicht mest onder de grasmat te injecteren. Volgens de overheid helpt dat de uitstoot van ammoniak verminderen; volgens de boeren is dat niet zo en houden de officiële metingen de uitstoot kunstmatig - via modelbouw en dataverzameling - hoog om hen op kosten te jaren en te beperken in hun bedrijfsvoering.

'Eén meetbron erg bepalend'
In de presentatie die vanmiddag werd gegeven door Geesje Rotgers en Jaap Hanekamp in Nieuwspoort in Den Haag moest blijken dat één van de zes uurlijks metende peilstations, de data waarop de overheid zich baseert sterk kleurt. Het station in kwestie heet Vredepeel. Het staat in Limburg in de omgeving van Venray erg dicht op een pluimveehouderij. In plaats van op minimaal 300 meter van een boerenbedrijf, staat het station op 150 meter afstand.
Rotgers en Hanekamp wijzen erop dat er door bezuinigingen nog slechts 6 op uurbasis metende stations over zijn en sluiten hun rapport af met de woorden: "De verdergaande bezuinigingen binnen het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit, in combinatie met de toenemende impact van één lokale bron, laten zien hoe slechts één agarisch bedrijf steeds meer bepalend wordt voor het landelijke ammoniakbeleid."


De ruwe data van station Vredepeel zijn sterk vertekend door de plaatsing dicht bij een boerderij terwijl het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) daar niet voor zou corrigeren. Volgens Rotgers en Hanekamp is dit ontoelaatbaar omdat de plaatsing van het station in de directe nabijheid volgens de regels niet is toegestaan en omdat het fundament onder het beleid er door wordt gekleurd.

Tegenwoordig kan per boerderij gemeten worden omdat sensoren goedkoop zijn geworden. Zou dat wat Van Pul betreft een goed idee zijn om opnieuw te beginnen en weg te komen uit het weinig productieve en eindeloze over en weer gooien met feiten en feitjes?

Geen wonder, concluderen Rotgers en Hanekamp, dat er geen vertrouwen meer is in de manier waarop de overheid met de discussie over de juiste waarden van de ammoniakuitstoot omgaat. De overheid heeft het Rathenau Instituut ingeschakeld om het vertrouwen tussen boeren en overheid te herstellen. Het Rathenau Instituut vindt dat de discussie niet wetenschappelijk en feitelijk is, maar een zaak van belangen en uiteenlopende waarden. Rotgers en Hanekamp wijzen echter op het simpele feit dat de metingen corrupt zouden zijn.

'MAN-metingen op 300 meetpunten in 70 gebieden'
We vroegen Addo van Pul die bij het RIVM verantwoordelijk is voor de ammoniakmetingen en de verwerking daarvan, om een reactie. Van Pul kon niet reageren op de inhoud van het rapport omdat hij dat nog niet had gekregen. Van Pul legde ons wel uit dat het onjuist is om te denken dat de 6 uurlijkse peilstations de meetgegevens bepalen. Ze worden voornamelijk gebruikt ter ijking van de zogeheten MAN-metingen. Het Meetnet Ammoniak in Natuurgebieden (MAN) zijn maandelijkse waarnemingen van de ammoniakconcentratie op circa 300 meetpunten die in 70 gebieden in Nederland worden verzameld. Het MAN wordt gebruikt om de modellen die het RIVM maakt te kalibreren en om trends in ammoniakuitstoot te bepalen.

Omdat de discussie al zo lang loopt en de onenigheid tussen boeren, het Mesdagfonds en de onderzoekers Rotgers en Hanekamp enerzijds en het ministerie van LNV, de WUR en het RIVM anderzijds maar voortduurt, stelde ik Van Pul voor met een schone lei te beginnen. Tegenwoordig kan de uitstoot per boerderij gemeten worden omdat sensoren goedkoop zijn geworden. Zou dat wat Van Pul betreft een goed idee zijn om opnieuw te beginnen en weg te komen uit het weinig productieve en eindeloze over en weer gooien met feiten en feitjes? "Als dat zou helpen om het vertrouwen te herstellen en boeren niet het gevoel krijgen dat ze in een Big Brother wereld belanden, zou dat een prima idee kunnen zijn", reageert van Pul.