1 min
De jonge boerin Welmoed Deinum uit het Friese Sondel melkt haar koeien biologisch. Dat levert haar niet alleen een veel hogere verkoopprijs maar ook een heel lage kostprijs op. Hoe kan dat? Gratia Meijers vroeg het haar.
Afgelopen november viel Welmoed Deinum op tijdens de bijeenkomst Groener Gras van het netwerk van Natuur Inclusieve Landbouw in Leeuwarden. Terwijl Nederlandse melkveehouders balen dat ze in 2016 bijna op iedere liter melk geld toelegden, vertelde de 22-jarige boerin met Friese nuchterheid dat zij en haar ouders met een biologische melkprijs van 55 cent per liter en een netto kostprijs van 26 cent per liter een prima belegde boterham verdienen.
Menig melkveehouder is jaloers op zo’n kostprijs. Gemiddeld ligt de kostprijs namelijk rond de 35 cent per liter. De verkoopprijs die een gangbare boer voor zijn melk krijgt, fluctueert tussen net iets boven of onder de kostprijs. Over 2016 lag de melkprijs zelfs gemiddeld onder de 30 cent per liter, zodat veel boeren verlies draaiden. Hoe groter hun veestapel, hoe groter dat verlies.
Toch heerst de gedachte dat alleen flink gemechaniseerde grootschalige melkveehouders het redden om met lage melkprijzen uit de rode cijfers te blijven. Een grootschalige melkveehouder heeft een lage kostprijs omdat hij zijn vaste kosten - zoals de stal en machines - kan uitsmeren over meer liters. Zelden valt te horen dat niet alleen grootschalige maar ook kleinschalige natuurvriendelijke boeren een lage kostprijs kunnen realiseren. De laatste groep kan bovendien per liter aanmerkelijk meer verdienen. Hoe doet een extensief, antibiotica- en krachtvoervrij bedrijf als De Graasboerderij dat?
De Graasboerderij
Welmoed runt samen met haar ouders de Graasboerderij. De boerderij beslaat 55 hectare grasland, 80 Fries-Hollandse melkkoeien, een winkeltje en een kippenmobiel. De melk is gecertificeerd biodynamisch en antibioticavrij. Het merendeel van de melk gaat naar zuivelverwerker Rouveen die circa 55 cent per liter betaalt. Rouveen maakt er kaas van die naar de VS wordt geëxporteerd als antibioticavrije kaas. Daarnaast verkopen de Deinums in hun winkel eigen vlees, eieren en per week zo’n 150 liter melk voor 1 euro, goedkoper dus dan in de supermarkt en veel goedkoper dan in biologische speciaalzaken. De kalfjes krijgen onbeperkt melk van hun eigen koeien. Dit laatste is best bijzonder want kalveren krijgen vaak het goedkopere melkpoeder of maar een beperkte hoeveelheid melk.
Ik vroeg hoe de Graasboerderij het klaarspeelt om zo’n lage kostprijs te realiseren. “Ons geheim is zo veel mogelijk melk te produceren van vers gras. Dit doen wij vooral door een voorjaarsafkalvende kudde en stripbegrazing”, vertelt Welmoed.
Ze legt het me verder uit. “Wanneer je een voorjaarsafkalvende kudde hebt, valt de melkpiek samen met de beste kwaliteit vers gras. De melkproductie van een koe is het hoogst nadat ze gekalfd heeft en neemt daarna geleidelijk af. Dus als het kalf in het voorjaar komt heeft het gras ook de hoogste voedingswaarde en kan de koe dit gebruiken voor de piek in de melkproductie.”
Belangrijk gevolg hiervan is dat je minder gras hoeft in de kuilen, zegt Welmoed. “Vers gras is namelijk goedkoper dan ingekuild gras. Als je alle werkzaamheden en bemesting meerekent, kost vers gras 4 cent per kilo droge stof. Als je het inkuilt is het drie keer zo duur, 12 cent per kilo droge stof. Omdat wij gedurende het voorjaar en de zomer onze hoogste melkproductie hebben, betekent het dat wij in de winter geen topkwaliteit kuil of duur biologisch krachtvoer nodig hebben. We hoeven minder in te kuilen en de kuil hoeft niet van topkwaliteit te zijn. Dat zorgt voor een enorme kostenbesparing.”
Volgens Welmoed heeft het afkalven in het voorjaar ook geleid tot minder ziekte en lagere dierenartskosten. “De wei is schoner dan de stal, zodat kalveren minder snel ziek worden. Daarom hebben wij amper kosten aan de dierenarts.”
Slimmer gebruik van de wei
Om zo veel mogelijk vers gras produceren doet Welmoed aan zogeheten ‘stripbegrazing’. Dat is een bijzondere vorm van weiden. De boer verzet om de zoveel uur de draden waarbinnen de koeien grazen. Ze krijgen steeds een nieuw stukje wei; ze mogen niet de hele wei in. “Door onderlinge concurrentie zijn de koeien gefocust op zo veel mogelijk grazen omdat ze weten dat ze daarna weer even moeten wachten op een nieuw stuk”, vertelt Welmoed. “Ze eten daardoor alles netjes op en slaan geen stukjes over. Door dit systeem laten de koeien het gras egaal op een optimale lengte achter. Niet te kort en niet te lang want dan neemt de groeisnelheid van het gras af. Soms ben je zo trots op de koeien dat ze het zo netjes afgegraasd hebben. Het is echt samenwerken met de koe” zegt Welmoed. “Door stripgrazen blijft de wei fris en groeit ons gras beter dan bij een traditionele standweide.”
Om er voor te zorgen dat de koeien zoveel mogelijk vers gras in melk omzetten, moeten de koeien veel grazen en staan ze van eind maart tot half december in de wei. In de zomer zelfs ook 's nachts. In de zomer voert de familie Deinum de dieren zelden bij, zodat ze geen of nauwelijks voerkosten hebben in die periode.
Welmoed Deinum
Kritieke kostprijs
Welmoed is bijzonder open. Ze laat me aan de hand van haar boekhouding zien dat haar kritieke melkprijs 24 cent per liter bedraagt. Onder die marktprijs gaat ze verlies maken.
De bruto kostprijs van een liter melk lag in 2016 op 47 cent. Omdat de Graasboerderij naast het leveren van melk aan Rouveen ook zelf vlees, zuivel en eieren verkoopt in de eigen boerderijwinkel, is ze in staat die kosten met 21 cent per liter te verlagen uit direct aan de melkproductie gerelateerde inkomsten. Het vlees komt van eigen dieren. De eieren komen van de kippen die zich in de stripbegrazing nuttig maken door het verspreiden van de mest en het eten van schadelijke insecten als engerlingen en emelten om het gras beter te laten groeien. Op dit moment worden de Deinums door Rouveen nog niet extra betaald voor hun uniek hoge aandeel gras in het rantsoen van hun koeien. Als daar nog wat extra's uit zou komen, gaan de opbrengsten van de Graasboerderij nog verder omhoog.
Banken financieren boeren op een gemiddelde bruto kostprijs van 35 cent per liter. Of de bruto kostprijs van 47 cent laag of hoog is in vergelijking met de gemiddelde kostprijs is een intrigerende vraag. De netto kostprijs van de Graasboerderij ligt door de extra inkomsten immers veel lager dan die van de gemiddelde melkveehouder. Daar komt nog eens bij dat De Graasboerderij antibioticavrij is, kalveren onbeperkt melk laat drinken, de koeien zoveel mogelijk laat weiden en geen granen en mais als krachtvoer geeft. Bovendien worden de koeien van de Graasboerderij bepaald niet ‘uitgemolken’. Ze geven gemiddeld 5.800 liter melk per jaar, terwijl op gangbare bedrijven door met name krachtvoer wel 10.000 liter melk per koe per jaar gehaald wordt. En dan is De Graasboerderij ook nog eens minder risicovol omdat het zich met een beperkte hoeveelheid geleend kapitaal kan handhaven bij een melkprijs van 24 cent per liter, terwijl vele gangbare melkveehouders al bij 35 cent in de problemen komen.
In kader van de serie #FoodFriend spreekt Welmoed Deinum woensdag 22 maart in de Rode Hoed. Daar kunt u haar nadere vragen stellen over de Graasboerderij en de toekomst die zij ziet voor grasgevoerde zuivelproductie.
Dit artikel afdrukken
Menig melkveehouder is jaloers op zo’n kostprijs. Gemiddeld ligt de kostprijs namelijk rond de 35 cent per liter. De verkoopprijs die een gangbare boer voor zijn melk krijgt, fluctueert tussen net iets boven of onder de kostprijs. Over 2016 lag de melkprijs zelfs gemiddeld onder de 30 cent per liter, zodat veel boeren verlies draaiden. Hoe groter hun veestapel, hoe groter dat verlies.
Toch heerst de gedachte dat alleen flink gemechaniseerde grootschalige melkveehouders het redden om met lage melkprijzen uit de rode cijfers te blijven. Een grootschalige melkveehouder heeft een lage kostprijs omdat hij zijn vaste kosten - zoals de stal en machines - kan uitsmeren over meer liters. Zelden valt te horen dat niet alleen grootschalige maar ook kleinschalige natuurvriendelijke boeren een lage kostprijs kunnen realiseren. De laatste groep kan bovendien per liter aanmerkelijk meer verdienen. Hoe doet een extensief, antibiotica- en krachtvoervrij bedrijf als De Graasboerderij dat?
De Graasboerderij
Welmoed runt samen met haar ouders de Graasboerderij. De boerderij beslaat 55 hectare grasland, 80 Fries-Hollandse melkkoeien, een winkeltje en een kippenmobiel. De melk is gecertificeerd biodynamisch en antibioticavrij. Het merendeel van de melk gaat naar zuivelverwerker Rouveen die circa 55 cent per liter betaalt. Rouveen maakt er kaas van die naar de VS wordt geëxporteerd als antibioticavrije kaas. Daarnaast verkopen de Deinums in hun winkel eigen vlees, eieren en per week zo’n 150 liter melk voor 1 euro, goedkoper dus dan in de supermarkt en veel goedkoper dan in biologische speciaalzaken. De kalfjes krijgen onbeperkt melk van hun eigen koeien. Dit laatste is best bijzonder want kalveren krijgen vaak het goedkopere melkpoeder of maar een beperkte hoeveelheid melk.
Ik vroeg hoe de Graasboerderij het klaarspeelt om zo’n lage kostprijs te realiseren. “Ons geheim is zo veel mogelijk melk te produceren van vers gras. Dit doen wij vooral door een voorjaarsafkalvende kudde en stripbegrazing”, vertelt Welmoed.
“Ons geheim is zo veel mogelijk melk produceren van vers gras"Gras- en melkproductie synchroon
Ze legt het me verder uit. “Wanneer je een voorjaarsafkalvende kudde hebt, valt de melkpiek samen met de beste kwaliteit vers gras. De melkproductie van een koe is het hoogst nadat ze gekalfd heeft en neemt daarna geleidelijk af. Dus als het kalf in het voorjaar komt heeft het gras ook de hoogste voedingswaarde en kan de koe dit gebruiken voor de piek in de melkproductie.”
Belangrijk gevolg hiervan is dat je minder gras hoeft in de kuilen, zegt Welmoed. “Vers gras is namelijk goedkoper dan ingekuild gras. Als je alle werkzaamheden en bemesting meerekent, kost vers gras 4 cent per kilo droge stof. Als je het inkuilt is het drie keer zo duur, 12 cent per kilo droge stof. Omdat wij gedurende het voorjaar en de zomer onze hoogste melkproductie hebben, betekent het dat wij in de winter geen topkwaliteit kuil of duur biologisch krachtvoer nodig hebben. We hoeven minder in te kuilen en de kuil hoeft niet van topkwaliteit te zijn. Dat zorgt voor een enorme kostenbesparing.”
“De koe haalt haar eigen voer en brengt zelf de mest”Daarnaast is door deze manier van weiden weinig mechanisatie en dus weinig financiering nodig. “De koe haalt haar eigen voer en brengt zelf de mest”, zegt de jonge boerin plastisch. De meeste andere klussen laten ze door een loonwerker doen, zodat de Deinums niet in duur materieel hoeven te investeren.
Volgens Welmoed heeft het afkalven in het voorjaar ook geleid tot minder ziekte en lagere dierenartskosten. “De wei is schoner dan de stal, zodat kalveren minder snel ziek worden. Daarom hebben wij amper kosten aan de dierenarts.”
Slimmer gebruik van de wei
Om zo veel mogelijk vers gras produceren doet Welmoed aan zogeheten ‘stripbegrazing’. Dat is een bijzondere vorm van weiden. De boer verzet om de zoveel uur de draden waarbinnen de koeien grazen. Ze krijgen steeds een nieuw stukje wei; ze mogen niet de hele wei in. “Door onderlinge concurrentie zijn de koeien gefocust op zo veel mogelijk grazen omdat ze weten dat ze daarna weer even moeten wachten op een nieuw stuk”, vertelt Welmoed. “Ze eten daardoor alles netjes op en slaan geen stukjes over. Door dit systeem laten de koeien het gras egaal op een optimale lengte achter. Niet te kort en niet te lang want dan neemt de groeisnelheid van het gras af. Soms ben je zo trots op de koeien dat ze het zo netjes afgegraasd hebben. Het is echt samenwerken met de koe” zegt Welmoed. “Door stripgrazen blijft de wei fris en groeit ons gras beter dan bij een traditionele standweide.”
"Soms ben je zo trots op de koeien dat ze het zo netjes afgegraasd hebben.Het is echt samenwerken met de koe"Om van vers gras tegen zo laag mogelijke kosten melk te maken is het aantal koeien per hectare precies afgestemd op de grasproductie per hectare. De koeien krijgen dus ook geen duur krachtvoer op basis van graan of mais. Alleen in de melkstal krijgen de koeien een klein beetje luzernebrok om ze daarheen te lokken (400kg per koe per jaar). Luzerne is een voedergewas met veel eiwit.
Om er voor te zorgen dat de koeien zoveel mogelijk vers gras in melk omzetten, moeten de koeien veel grazen en staan ze van eind maart tot half december in de wei. In de zomer zelfs ook 's nachts. In de zomer voert de familie Deinum de dieren zelden bij, zodat ze geen of nauwelijks voerkosten hebben in die periode.
Welmoed Deinum
Kritieke kostprijs
Welmoed is bijzonder open. Ze laat me aan de hand van haar boekhouding zien dat haar kritieke melkprijs 24 cent per liter bedraagt. Onder die marktprijs gaat ze verlies maken.
De bruto kostprijs van een liter melk lag in 2016 op 47 cent. Omdat de Graasboerderij naast het leveren van melk aan Rouveen ook zelf vlees, zuivel en eieren verkoopt in de eigen boerderijwinkel, is ze in staat die kosten met 21 cent per liter te verlagen uit direct aan de melkproductie gerelateerde inkomsten. Het vlees komt van eigen dieren. De eieren komen van de kippen die zich in de stripbegrazing nuttig maken door het verspreiden van de mest en het eten van schadelijke insecten als engerlingen en emelten om het gras beter te laten groeien. Op dit moment worden de Deinums door Rouveen nog niet extra betaald voor hun uniek hoge aandeel gras in het rantsoen van hun koeien. Als daar nog wat extra's uit zou komen, gaan de opbrengsten van de Graasboerderij nog verder omhoog.
Banken financieren boeren op een gemiddelde bruto kostprijs van 35 cent per liter. Of de bruto kostprijs van 47 cent laag of hoog is in vergelijking met de gemiddelde kostprijs is een intrigerende vraag. De netto kostprijs van de Graasboerderij ligt door de extra inkomsten immers veel lager dan die van de gemiddelde melkveehouder. Daar komt nog eens bij dat De Graasboerderij antibioticavrij is, kalveren onbeperkt melk laat drinken, de koeien zoveel mogelijk laat weiden en geen granen en mais als krachtvoer geeft. Bovendien worden de koeien van de Graasboerderij bepaald niet ‘uitgemolken’. Ze geven gemiddeld 5.800 liter melk per jaar, terwijl op gangbare bedrijven door met name krachtvoer wel 10.000 liter melk per koe per jaar gehaald wordt. En dan is De Graasboerderij ook nog eens minder risicovol omdat het zich met een beperkte hoeveelheid geleend kapitaal kan handhaven bij een melkprijs van 24 cent per liter, terwijl vele gangbare melkveehouders al bij 35 cent in de problemen komen.
In kader van de serie #FoodFriend spreekt Welmoed Deinum woensdag 22 maart in de Rode Hoed. Daar kunt u haar nadere vragen stellen over de Graasboerderij en de toekomst die zij ziet voor grasgevoerde zuivelproductie.
Nog 5
Je hebt 0 van de 5 kado-artikelen gelezen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Gratia Meijers blijkt toch best lastig dat voorjaarskalvend: ik laat 60 koeien van de 100 in de herfst kalven.
Nog een (ver)late reactie Dick #14 . Die 44 ct kostprijs van je mag je van mij best mee rekenen. Dat is een kostprijs incl arbeidsvergoeding en kapitaal.
Wat ook hier weer gebeurd is dat de kritische kostprijs wordt genoemd. Dat is de melkprijs die je nodig hebt om de rekeningen te betalen incl je eigen boodschappen en evt belasting en inclusief overige opbrengsten ( neventak, subsidies etc) . De meeste boeren worden gefinancierd op een melkprijs van rond de 34ct. Dan moet de kritische kostprijs daar dus onder liggen.
Je tweede en derde vraag: de afweging om te investeren wordt voornamelijk gemaakt vanuit de lijn 'past het bij mij'. Vervolgens 'kan het uit?' Zoniet: heb ik het er toch voor over? Zo ja: kan ik het mezelf permitteren? Het spel is nl. belangrijker dan de winst.
Of zoals een oude ( niet-boer) ondernemer mij pas nog vertelde: het bezit van de zaak, is einde vermaak.
Terecht punt wat Wiebren maakt bij #23 . Het punt wat ik wilde maken is dat de kostprijs in het bedrijfsmodel van Deinum iets genuanceerd hoort te zijn. Dit is zeker geen diskwalificatie van de bedrijfsopzet. Persoonlijk vind ik het heel interessant en inspirerend die (jonge) melkveehouders die het anders durven doen. Daar is lef, visie en doorzettingsvermogen voor nodig om je eigen bedrijfsmodel te ontwikkelen. Voor een groot deel zal het niche zijn de aankomende jaren. Dat vormt tegelijkertijd het bestaansrecht van deze bedrijven. Maar ook de mainstream melkveehouderij zal er onderdelen uit pikken die 'ontdekt' worden bij dit type bedrijven. Op deze manier heeft iedereen zijn rol in de ontwikkeling van de melkveehouderij.
#22 stelt Jeroen de staat van het agrarisch onderwijs ter discussie. Hier ben ik het roerend met hem eens. De focus ligt daar in veel gevallen op de huidige landbouwpraktijk. Er wordt te weinig aandacht besteed aan 'andere' verdienmodellen of het ontwikkelen van een bredere visie op de melkveehouderij. De eenheidsworst regeert.
Haha, #oeps.
Ik had de bijdragen in de draad niet goed meer in m'n hoofd zitten. ( en op telefoon scan je dat niet zo makkelijk weer even door als 'thuis' op dubbele breedbeeld monitor ;-)
Jouw reactie viel me best mee Jeroen, Bart van der Hoog (overname dicteert 1 bedrijfsmodel) en vooral Jos Verstraten (koeien verhongeren) reageerden veel defensiever, daar doelde ik vooral op in #21. Beetje vergelijkbaar met reacties op tweet van Martijn van Dam zie op bezoek was bij een boerin in Friesland, er werd op basis van een fotootje schande gesproken van de (conditie van de) koeien. Grappig, dat groepsgedrag en tegelijk maar klagen over burgers die uit emotie reageren