1 min
Varkenspest, Alzheimer, vogelgriep, ziekte van Lyme, Creutzfeldt-Jacob of Nijlvirus? Als het aan de Wereldgezondheidsorganisatie ligt, komen dat soort namen straks niet meer voor. Ze maken mensen bang en leiden tot stigmatisering.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bracht vrijdag nieuwe richtlijnen uit voor de naamgeving van nieuwe infectieziekten. De WHO maakt zich zorgen over 'de onjuistheden en stigma's die namen van ziekten op mensen, dieren, regio's en economiën kunnen 'plakken'', schrijft de New York Times.
Geen dieren, mensen, locaties of beroepsgroepen
Volgens de 'best practices' zijn dierennamen te vermijden, zoals varkenspest of gekke koeienziekte. Ook geografische bepalingen zijn 'uit', zoals Spaanse griep, Riftdalkoorts of ziekte van Lyme (genoemd naar het Amerikaanse Old Lyme). Mensennamen, zoals Alzheimer of Lou Gehrig of namen die verwijzen naar een (beroeps) groep kunnen ook maar beter niet meer gebruikt worden, denk aan legionairsziekte.
Het gaat uiteraard om nieuwe ziektes die ontdekt of beschreven worden, voor bestaande ziektes hoeft geen nieuwe naam te komen. De WHO noemt er daar een aantal van als (slecht) voorbeeld. Volgens de nieuwe richtlijnen zou een naam moeten bestaan uit een 'generieke beschrijvende term, gebaseerd op de symptomen (ziekte van de luchtwegen, waterige diarree), wie er ziek van worden (baby's, jonge kinderen, moeders), seizoensritme (zomer, winter) en ernstigheid (mild, zwaar). In de naam kunnen ook feitelijke elementen zoals de omgeving (moeras, woestijn) en het jaar en de maand van ontdekking vermeld worden.'
Onterechte angst en stigmatisering
De achterliggende reden voor de best practices is dat er namen in omloop zijn die 'onterechte angst' oproepen of 'onbedoelde negatieve gevolgen hebben door bepaalde gemeenschappen of economische sectoren te stigmatiseren', zei dr. Keiji Fukuda, vice-algemeen directeur van de WHO. Als voorbeeld noemde hij de varkensgriep, bij ons beter bekend als de Mexicaanse griep, waarvan veel mensen denken dat het door varkens verspreid wordt. In Egypte leidde dit in 2009 tot het uitroeien van de complete varkensstapel. Wereldwijd gingen mensen minder varkensvlees eten.
Hoe een nieuwe ziektenaam er dan uit zou komen te zien? In 2011 stelde de WHO een standaardnaam op voor juist dat pandemische varkenspestvirus uit 2009: A(H1N1)pdm09. Dat klinkt in ieder geval een stuk varkensvriendelijker.
Fotocredits: 'Swine Flu Strain Virus Particles', NIAID
Dit artikel afdrukken
Geen dieren, mensen, locaties of beroepsgroepen
Volgens de 'best practices' zijn dierennamen te vermijden, zoals varkenspest of gekke koeienziekte. Ook geografische bepalingen zijn 'uit', zoals Spaanse griep, Riftdalkoorts of ziekte van Lyme (genoemd naar het Amerikaanse Old Lyme). Mensennamen, zoals Alzheimer of Lou Gehrig of namen die verwijzen naar een (beroeps) groep kunnen ook maar beter niet meer gebruikt worden, denk aan legionairsziekte.
Als voorbeeld noemde hij de 'varkensgriep', waarvan veel mensen denken dat het door varkens verspreid wordt. In Egypte leidde dit in 2009 tot het uitroeien van de complete varkensstapelAlleen voor nieuwe ziektes
Het gaat uiteraard om nieuwe ziektes die ontdekt of beschreven worden, voor bestaande ziektes hoeft geen nieuwe naam te komen. De WHO noemt er daar een aantal van als (slecht) voorbeeld. Volgens de nieuwe richtlijnen zou een naam moeten bestaan uit een 'generieke beschrijvende term, gebaseerd op de symptomen (ziekte van de luchtwegen, waterige diarree), wie er ziek van worden (baby's, jonge kinderen, moeders), seizoensritme (zomer, winter) en ernstigheid (mild, zwaar). In de naam kunnen ook feitelijke elementen zoals de omgeving (moeras, woestijn) en het jaar en de maand van ontdekking vermeld worden.'
Onterechte angst en stigmatisering
De achterliggende reden voor de best practices is dat er namen in omloop zijn die 'onterechte angst' oproepen of 'onbedoelde negatieve gevolgen hebben door bepaalde gemeenschappen of economische sectoren te stigmatiseren', zei dr. Keiji Fukuda, vice-algemeen directeur van de WHO. Als voorbeeld noemde hij de varkensgriep, bij ons beter bekend als de Mexicaanse griep, waarvan veel mensen denken dat het door varkens verspreid wordt. In Egypte leidde dit in 2009 tot het uitroeien van de complete varkensstapel. Wereldwijd gingen mensen minder varkensvlees eten.
Hoe een nieuwe ziektenaam er dan uit zou komen te zien? In 2011 stelde de WHO een standaardnaam op voor juist dat pandemische varkenspestvirus uit 2009: A(H1N1)pdm09. Dat klinkt in ieder geval een stuk varkensvriendelijker.
Fotocredits: 'Swine Flu Strain Virus Particles', NIAID
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 6 december krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 6 december krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Nog even doorgedacht over naamgeving. Misschien is het toch goed om de populaire term "Wuhan coronavirus" te gebruiken. Dat zet druk op China om de dierenmarkten aan te pakken.
Maar dan moeten wij ook niet moeilijk doen als het vogelgriepvirus van 2003 "Dutch avian flu" wordt genoemd (als het klopt dat die virusstam hier is ontstaan). En de Q-koorts van 2007 "Dutch Q-fever".
Overigens is de veelgebruikte term "Dutch elm disease" voor de iepziekte is onjuist. De ziekteverwekkende schimmel kwam niet uit Nederland, maar werd hier het eerst geïdentificeerd. Zure straf voor vooroplopen in de wetenschap.
Dus bij voorkeur namen ontlenen aan de plek van de eerste uitbraak.
Frank Eric #10, in de NRC nog wat meer info over vleermuizen.:
1. Ze hebben zo'n snelle stofwisseling dat ze zich niet kunnen permitteren om een energieverslindende [specifieke] afweer tegen het virus in stand te houden. Daarom doen ze dat via hun aangeboren [algemene] afweer. Dat houdt het virus op een laag pitje zonder het te elimineren.
Maar lijdt de vleermuis aan stress, dan kan het virus zich toch snel vermenigvuldigen. Bijvoorbeeld als ze uit hun winterslaap ontwaken, worden aangetast door een schimmelziekte of gevangen worden gehouden.
2. Soms kan het virus direct een mens ziek maken. Maar meestal gebeurt dat via een tussengastheer, zoals alpaca, dromedaris, civetkat of misschien ook een schubdier. Verklaring: in de tussengastheer krijgt het virus tijd om te muteren, dus ook tot een humaan-pathogene stam.
Het fijne weet ik er niet van, Frank Eric, maar wat een rol speelt is:
- vleermuizen slapen dicht op elkaar in grote groepen, dus onder een permanente hoge infectiedruk;
- ze hebben een immuunsysteem dat virussen niet uitschakelt, maar wel kort houdt. Ze kunnen daardoor besmettelijk zijn zonder zelf ziek te worden.
Veel mensen associëren "pest" met de Zwarte Dood in Europa in de 14e eeuw. Die was inderdaad catastrofaal en is in de eeuwen daarna nog meermalen teruggekomen, zij het in minder grote omvang.
Ook bij dieren wordt "pest" vaak gebruikt voor grote epidemieën, zoals de vogelpest, de runderpest (19e eeuw), de klassieke varkenspest en de Afrikaanse varkenspest, die momenteel woedt in China en ZO Azië. Maar "vogelpest" wordt ook gebruikt als synoniem voor "vogelgriep", en daar zijn veel uitbraken van geweest waarbij veel minder dieren zijn omgekomen of preventief omgebracht. De grote epidemie (bij dieren heet dat "epizoötie") in Nederland in 2003 eiste overigens slechts 1 menselijk slachtoffer: een dierenarts.
Een pestepidemie hoeft dus niet catastrofaal te zijn.
#9, Wouter, vraagje: weet jij/kan jij aanduiden, waarom vleermuizen een reservoir voor virussen zijn? Wat is daarvan de biologische achtergrond?
Trouwens, om zaken als 'pest' te noemen is veel te groot. De grote pestepidemie in de 14e eeuw veroorzaakte 100 miljoen doden, 30 tot 60% van de populatie. Daar is al dat andere niks bij, behalve de spaanse griep: 20 tot 100 miljoen.
Pokken ed waren ook vervelend, maar dat ging over veel langere perioden.
Namen die beter aan de - niet onredelijke - WHO criteria voldoen zijn AIDS en SARS.
Die hadden ook "apenpest", "Afrikapest" resp. "civetkattenpest of Chinapest" kunnen worden genoemd. Maar wat hadden we dan aangemoeten als er nog een ander virulent virus van aap en civetkat was opgedoken? Vleermuizen zijn het belangrijkste reservoir van een hele batterij virussen, waaronder Nipah, Ebola en SARS. "Vleermuizenpest" zegt dus ook weinig
Ik denk dat de nieuwe WHO richtlijn is ingegeven door China. Daar komen nu eenmaal SARS, het nieuwe coronavirus en de meeste griepvirussen vandaan. Dat ze zich zorgen maken over stigmatisering via termen al "Wuhangriep" is logisch. Maar die stigmatisering is niet helemaal onterecht en het is een illusie dat de media de technische codes van de WHO gaan gebruiken.
China ontkomt er niet aan om de markten met levende dieren aan te pakken.