4 min
Nietsvermoedend stapte ik vorige week woensdag op de Bio Beurs in Zwolle een prachtige witte opblaastent binnen. Daar zou ik een workshop over humusopbouw in de akkerbouw bijwonen. Dat vind ik een boeiend onderwerp waar ik me in de praktijk intensief mee bezighoud. Graag wilde ik er nog meer over leren. Maar ik schrok. Wie de cijfers realistisch benadert, ontdekt dat we in Nederland willen geloven in de mogelijkheid om met onze intensieve teelten koolstof in de bodem te brengen. Ik ben bang dat de mogelijkheden nogal beperkt zijn, tenzij we kiezen voor veel extensievere vormen van landbouw. Voor Friesland kan dat een heel verstandige keuze zijn die boeren een prima en gegarandeerd inkomen oplevert.
Op Foodlog is de opbouw van organische stof in landbouwbodems al vaak bediscussieerd. Na al die discussies is bij mij vooral blijven hangen dat er ontzettend veel factoren een rol spelen in het evenwicht van opbouw en afbraak van humus en dat we er met zijn allen nog steeds heel weinig van begrijpen.
Wensdenken
Die twee factoren, heel ingewikkeld én nog steeds (groten)deels onbegrepen, maken het ook een ideaal onderwerp voor speculaties en wensdenken.
De workshop die bijwoonde, had als ondertitel: “Wat levert het op?” De provincie Friesland blijkt het opbouwen van humus in de bodem te willen gaan belonen. Daar is op zich niets mis mee. Er is bovendien al eerder aan gerekend. De vraag is alleen of het kan.
Verschillende publicaties gebruiken verschillende eenheden voor de vastgelegde CO2 en hoeveelheid organische stof in de bodem. Voor deze tekst reken ik alles terug naar tonnen C (koolstof).
Eén ton C is gelijk aan 3,7 ton CO2; één ton Bodem Organische Stof is 0,57 ton C volgens de rekenregels van het IPCC. De 10 ton CO2 die in het Europese carbon farming-modelexperiment in het Oostenrijkse Kaindorf is dus gelijk aan 2,7 ton C en 4,7 ton Bodem Organische Stof (BOS).
Eén procent Bodem Organische Stof is gelijk aan 35 ton per hectare volgens de rekenregels van de IPCC. Voor de gematigde klimaatzone van Europa wordt uitgegaan van een afbraaksnelheid van 2% per jaar.
Een zo hoog niveau van koolstofvastlegging lukt niet door gewasproductie. Onder de meest gunstige omstandigheden kan een graanteelt, bemest met vaste rundveemest, waarbij stro na oogst op het veld gelaten wordt, gevolgd door een geslaagde groenbemester, theoretisch 2 ton C vastleggen. Dat is net genoeg om de afbraak te compenseren.
Om het BOS-gehalte te verhogen wordt koolstof van elders aangevoerd. Dat kan zijn in de vorm van mest of compost. Het gaat daarbij wel om koolstof die eerst ergens anders vastgelegd is, op een compostinstallatie verwerkt wordt en vervolgens op een akker geconcentreerd wordt. Het is niet logisch dat die koolstof op het conto van de akkerbouwer bijgeschreven wordt. Op een natuurgebied in mijn omgeving wordt jaarlijks gemaaid. Het maaisel wordt afgevoerd en gecomposteerd en vervolgens weer aangevoerd. Tegenover de plus op het akkerbouwbedrijf, staat dan wel een min bij het natuurgebied, waar de afbraaksnelheid van de BOS ook nog wel eens lager zou kunnen zijn dan op bouwland. In een interview met een van de deelnemende boeren aan het Kaindorf-experiment was sprake van een aanvoer van 100 ton compost (= 10 ton C) per hectare. Zo maak je natuurlijk meters, maar het doet mij vooral denken aan rommelen met de kilometerteller. In Nederland is gemiddeld 2 ton AGF en natuurcompost per hectare beschikbaar.
Het is zeer de vraag of er grote hoeveelheden CO2 in Nederlandse landbouwgronden opgeslagen kunnen worden. Een rapport van Alterra verkent de mogelijkheden voor koolstofvastlegging in de Nederlandse landbouw en natuur. In een samenvatting komen de onderzoekers op een realistisch haalbare CO2-opslag van 0,2 ton C per hectare per jaar. Dat is wel héél ver verwijderd van de geclaimde 2,7 ton uit Kaindorf waar het nodige organische materiaal kon worden aangevoerd. Ook in Nederland kunnen bedrijven met een lage BOS relatief makkelijk wat extra kunnen opbouwen, maar niet heel veel. Bedrijven die het altijd al heel goed gedaan hebben, zullen alle zeilen moeten bijzetten om hun bestaande niveau vast te houden; tot méér opslag leidt dat niet.
Als de provincie Friesland echt iets wil doen om CO2 vast te houden, dan heeft uitgerekend die provincie wél de mogelijkheid. Die ligt namelijk in stoppen van de CO2-produktie in de veenweidegebieden. Friesland heeft in Nederland het grootste areaal veengronden en een imposante uitstoot van 450.000 ton koolstof per jaar (10-12 ton C/ha/jaar) volgens een rapport van de koolstofboekhouding van Nederland. Het verminderen van die uitstoot door het verhogen van het waterpeil in veenweidegebieden zet zoden aan de dijk. Het levert een reële reductie van CO2-uitstoot op die bijdraagt aan biodiversiteit, het in stand houden van een landschap en een betere toekomst voor de symbolen van het landschap, de weidevogels.
Met 20.000 hectare akkerbouw kan de provincie Friesland zelfs in de meest optimistische scenario’s de uitstoot van de veenweidegebieden nooit compenseren. Zelfs bij een tamelijk onrealistische vastlegging van één ton C per hectare, gaat het om 20.000 ton CO2, nog geen 5% van de uitstoot van de veengronden. De provincie Friesland probeert de uitstoot in de veenweidegebieden terug te brengen met het project Valuta voor veen. Het totale budget om de vastleggingsdoelen te realiseren, bedraagt op dit moment niet meer dan €150.000.
Friesland staat domweg voor een keuze.
Friesland kan proberen CO2 via teelt in de bodem te stoppen, maar mag er nauwelijks iets van verwachten. De provincie kan ook proberen de olifant in de kamer aan te pakken door de uitstoot van de veenweidegebieden zelf aan te pakken. Dat laatste heeft een groot te verwachten resultaat, biedt een opslag voor langere termijn en heeft gunstige effecten op landschap en biodiversiteit.
Ik zou het wel weten als de reductie van CO2 echt het doel is en voor iedere ton uitstoot een ton gecompenseerd moet worden. Uitgaande van de door economen, bankiers en DSM-topman Feike Sijbesma voorgestelde €50 kosten per ton CO2-uitstoot, levert een nattere hectare €1.250 op zonder dat je er als boer voor hoeft te werken. Kom maar eens om zo'n gegarandeerd jaarrendement als je bijvoorbeeld aardappels teelt zoals veel boeren doen in Friesland.
De onderstaande tabel komt uit een artikel uit Akker waar het rendement van een hectare aardappelen wordt geanalyseerd. Het gemiddelde rendement is ongeveer €0, het resultaat van bijna €6.000 opbrengsten min circa €6.000 kosten. De boer heeft dan wel een inkomen, maar maakt geen winst omdat zijn opbrengsten niet hoger zijn dan zijn bedrijfs- en loonkosten.
Dit artikel afdrukken
Wensdenken
Die twee factoren, heel ingewikkeld én nog steeds (groten)deels onbegrepen, maken het ook een ideaal onderwerp voor speculaties en wensdenken.
De workshop die bijwoonde, had als ondertitel: “Wat levert het op?” De provincie Friesland blijkt het opbouwen van humus in de bodem te willen gaan belonen. Daar is op zich niets mis mee. Er is bovendien al eerder aan gerekend. De vraag is alleen of het kan.
Verschillende publicaties gebruiken verschillende eenheden voor de vastgelegde CO2 en hoeveelheid organische stof in de bodem. Voor deze tekst reken ik alles terug naar tonnen C (koolstof).
Eén ton C is gelijk aan 3,7 ton CO2; één ton Bodem Organische Stof is 0,57 ton C volgens de rekenregels van het IPCC. De 10 ton CO2 die in het Europese carbon farming-modelexperiment in het Oostenrijkse Kaindorf is dus gelijk aan 2,7 ton C en 4,7 ton Bodem Organische Stof (BOS).
Eén procent Bodem Organische Stof is gelijk aan 35 ton per hectare volgens de rekenregels van de IPCC. Voor de gematigde klimaatzone van Europa wordt uitgegaan van een afbraaksnelheid van 2% per jaar.
Met 20.000 hectare akkerbouw gaat de provincie Friesland zelfs in de meest optimistische scenario’s de uitstoot van de veenweidegebieden nooit compenseren. Zelfs bij een tamelijk onrealistische vastlegging van één ton C per hectare gaat het om 20.000 ton CO2, nog geen 5% van de uitstoot van de veengrondenRommelen met de kilometerteller
Een zo hoog niveau van koolstofvastlegging lukt niet door gewasproductie. Onder de meest gunstige omstandigheden kan een graanteelt, bemest met vaste rundveemest, waarbij stro na oogst op het veld gelaten wordt, gevolgd door een geslaagde groenbemester, theoretisch 2 ton C vastleggen. Dat is net genoeg om de afbraak te compenseren.
Om het BOS-gehalte te verhogen wordt koolstof van elders aangevoerd. Dat kan zijn in de vorm van mest of compost. Het gaat daarbij wel om koolstof die eerst ergens anders vastgelegd is, op een compostinstallatie verwerkt wordt en vervolgens op een akker geconcentreerd wordt. Het is niet logisch dat die koolstof op het conto van de akkerbouwer bijgeschreven wordt. Op een natuurgebied in mijn omgeving wordt jaarlijks gemaaid. Het maaisel wordt afgevoerd en gecomposteerd en vervolgens weer aangevoerd. Tegenover de plus op het akkerbouwbedrijf, staat dan wel een min bij het natuurgebied, waar de afbraaksnelheid van de BOS ook nog wel eens lager zou kunnen zijn dan op bouwland. In een interview met een van de deelnemende boeren aan het Kaindorf-experiment was sprake van een aanvoer van 100 ton compost (= 10 ton C) per hectare. Zo maak je natuurlijk meters, maar het doet mij vooral denken aan rommelen met de kilometerteller. In Nederland is gemiddeld 2 ton AGF en natuurcompost per hectare beschikbaar.
Het is zeer de vraag of er grote hoeveelheden CO2 in Nederlandse landbouwgronden opgeslagen kunnen worden. Een rapport van Alterra verkent de mogelijkheden voor koolstofvastlegging in de Nederlandse landbouw en natuur. In een samenvatting komen de onderzoekers op een realistisch haalbare CO2-opslag van 0,2 ton C per hectare per jaar. Dat is wel héél ver verwijderd van de geclaimde 2,7 ton uit Kaindorf waar het nodige organische materiaal kon worden aangevoerd. Ook in Nederland kunnen bedrijven met een lage BOS relatief makkelijk wat extra kunnen opbouwen, maar niet heel veel. Bedrijven die het altijd al heel goed gedaan hebben, zullen alle zeilen moeten bijzetten om hun bestaande niveau vast te houden; tot méér opslag leidt dat niet.
Uitgaande van de door economen, bankiers en DSM-topman Feike Sijbesma voorgestelde €50 kosten per ton CO2-uitstoot, levert een nattere hectare €1.250 op zonder dat je er als boer voor hoeft te werkenKiezen: €1.250/ha verdienen of rommelen in de marge
Als de provincie Friesland echt iets wil doen om CO2 vast te houden, dan heeft uitgerekend die provincie wél de mogelijkheid. Die ligt namelijk in stoppen van de CO2-produktie in de veenweidegebieden. Friesland heeft in Nederland het grootste areaal veengronden en een imposante uitstoot van 450.000 ton koolstof per jaar (10-12 ton C/ha/jaar) volgens een rapport van de koolstofboekhouding van Nederland. Het verminderen van die uitstoot door het verhogen van het waterpeil in veenweidegebieden zet zoden aan de dijk. Het levert een reële reductie van CO2-uitstoot op die bijdraagt aan biodiversiteit, het in stand houden van een landschap en een betere toekomst voor de symbolen van het landschap, de weidevogels.
Met 20.000 hectare akkerbouw kan de provincie Friesland zelfs in de meest optimistische scenario’s de uitstoot van de veenweidegebieden nooit compenseren. Zelfs bij een tamelijk onrealistische vastlegging van één ton C per hectare, gaat het om 20.000 ton CO2, nog geen 5% van de uitstoot van de veengronden. De provincie Friesland probeert de uitstoot in de veenweidegebieden terug te brengen met het project Valuta voor veen. Het totale budget om de vastleggingsdoelen te realiseren, bedraagt op dit moment niet meer dan €150.000.
Friesland staat domweg voor een keuze.
Friesland kan proberen CO2 via teelt in de bodem te stoppen, maar mag er nauwelijks iets van verwachten. De provincie kan ook proberen de olifant in de kamer aan te pakken door de uitstoot van de veenweidegebieden zelf aan te pakken. Dat laatste heeft een groot te verwachten resultaat, biedt een opslag voor langere termijn en heeft gunstige effecten op landschap en biodiversiteit.
Ik zou het wel weten als de reductie van CO2 echt het doel is en voor iedere ton uitstoot een ton gecompenseerd moet worden. Uitgaande van de door economen, bankiers en DSM-topman Feike Sijbesma voorgestelde €50 kosten per ton CO2-uitstoot, levert een nattere hectare €1.250 op zonder dat je er als boer voor hoeft te werken. Kom maar eens om zo'n gegarandeerd jaarrendement als je bijvoorbeeld aardappels teelt zoals veel boeren doen in Friesland.
De onderstaande tabel komt uit een artikel uit Akker waar het rendement van een hectare aardappelen wordt geanalyseerd. Het gemiddelde rendement is ongeveer €0, het resultaat van bijna €6.000 opbrengsten min circa €6.000 kosten. De boer heeft dan wel een inkomen, maar maakt geen winst omdat zijn opbrengsten niet hoger zijn dan zijn bedrijfs- en loonkosten.
Nog 5
Je hebt 0 van de 5 kado-artikelen gelezen.
Op 11 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 11 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
_480_289_84_s_c1.JPEG)
Jopie Duijnhouwer, als ik het goed begrijp pleit je dus voor voor een CO2-deal die de provincie zou moeten faciliteren om boeren te belonen?
Shell, AH of Unilever moeten een aandeel Friese opslag kopen en daar moet een markt voor komen. Geen dealtje met Ghana dus, maar een deal met Leeuwarden. Die 125k subsidie kan beter besteed worden aan de App om die markt te maken.
Jopie Duijnhouwer,
Vreemde redenering. Vanwege de drooglegging van de veengrond is er uitstoot van Co2. Nu wil je minder co2 uitstoot van veengrond gaan belonen en andere bedrijven moeten juist gaan betalen als zij co2 blijven uitstoten? Boeren krijgen dus feitelijk een referentie gelijk aan de huidige situatie en andere bedrijven krijgen een referentie gelijk aan NUL?????
Marco, waarom zou je de beperking van uitstoot in Nederland niet op deze manier mogen beperken? De uitstootbeperking is groot en kan andere uitstoot faciliteren door deze beperking; daar komt bij dat andere ecologische doelen worden gerealiseerd.
NB: Jopie zegt feitelijk dat er voor circa €25 miljoen in Friesland te halen is, door het waterpeil te verhogen. Dat zorgt natuurlijk wel voor een nogal andere landbouw. Vandaar het dilemma. Zo begrijp ik het tenminste.
Dick Veerman,
Het dilemma zit m.i. blijf je als maatschappij op de huidige wijze veengrond ontwateren, met als gevolg hoge co2 uitstoot, terwijl een krimp in co2 uitstoot gewenst is en bedrijven (en dus consumenten) juist belast worden bij co2 uitstoot. Weegt de agrarische productie en toegevoegde waarde op tegen de maatschappelijke kosten?
Het vreemde aan de redenering van Jopie is het feit dat hij de huidige uitstoot van veengronden als (onbelaste) uitgangssituatie neemt, en dus een beloning van de daling van de huidige Co2 uitstoot mogelijk maakt.
Terwijl andere bedrijven moeten betalen voor hun uitstoot, daar is de uitgangssituatie dus 0-uitstoot en alle uitstoot daarboven is belast.
Vrijwel alle boeren op veengrond failliet als zij ook moeten betalen voor hun Co2 uitstoot zou dus ook een denkrichting kunnen zijn.
Helder Marco, dan wordt het stoppen in veengebieden.
De vraag is eigenlijk - denk ik - is veenuitstoot fossiele CO2?
Zo nee, dan heb je een zgn. carbon sink die je zo mag exploiteren als Jopie voorstelt. Zo ja, dan wordt het €1.250 - conform de voorstellen van 70 economen en Feike Sijbesma - per hectare bijbetalen. Als we strict in de leer blijven natuurlijk.