Franse filmserie uit 2019 drukt levensgevoel van schilderijbekladderaars uit

Beeldschermen in de supermarkt zetten meteen de toon. In documentaire fragmenten vertelt een voice over ons dat er jaarlijks bos verdwijnt, met een oppervlakte van heel België. Een shot met levend opgehangen kippen in een slachterij wordt gevolgd door de boodschap dat een olie-embargo de beurskoersen drukt. Een man roept dat we de ondergang van onze beschaving mee gaan maken. Korte shots over consumentisme en oppervlakkige domheid wisselen deze onheilsboodschappen af. Daarna pas draait de camera zich naar Omar, de hoofdpersoon, die naar het beeldscherm kijkt. Omar, die we als kijker volgen als een schaduw, werkt als cassier in de super.

Tekort aan van alles
Net als een klant wil pinnen, valt de elektriciteit uit. De klant vraagt meteen aan Omar: "Kan dit wel in een supermarkt? Blijft de vriezer wel koelen?" Omar reageert nuchter en vriendelijk. In de 18 minuten die volgen, gebeurt van alles dat zijn stabiliteit flink op de proef stelt. Er ontstaat een licht dreigende sfeer als hij wordt gebeld en zijn telefoon het niet lijkt te doen. Klanten vragen hem of er geen tampons meer zijn, en waar de chocopasta is. En is er nog vis? Keer op keer legt hij uit dat er problemen zijn met de leveringen, vanwege brandstoftekorten. Ook aan een zwerver, die buiten gefrustreerd de afvalbakken inspecteert en hem vraagt of ze tegenwoordig niks meer weggooien.

Er volgt een incident met een groep jongeren, die zijn vrienden blijken te zijn. Ze kunnen niet betalen, de pinapparaten werken niet meer. De pinautomaten buiten ook niet. Ze proberen met karren vol boodschappen weg te komen. Ook zijn vriendin is daarbij. Ze zegt Omar dat het tijd is en dat ze nu moeten weggaan. Ze wil weg, voordat het openbaar vervoer ook niet meer werkt en ze helemaal geen kant meer op kunnen. Omar twijfelt, is aanvankelijk nog sceptisch. Als hij een grote zak rijst wil halen in het magazijn voor zijn vrienden, houdt een leidinggevende hem tegen. Hij moet het terugzetten. Vanaf morgen, zegt de manager, zullen ze enkel nog mondjesmaat aanvullen in de winkel, en hogere prijzen gaan vragen.

Hoe ervaren we de apocalyps?
Als de gewone wereld van een supermarkt uiteen begint te vallen, concentreert L'effondrement zich op wat mensen psychologisch ervaren, als de principes van de oude wereld ook niet meer kloppen, de regels veranderen, en daarmee ook hun gedrag. Wat te doen, als de ineenstorting een feit lijkt? Een ethiek nastreven, nog proberen de wereld die vergaat te redden, of redden wat je redden kunt en gaan voor het eigen vege lijf? Alles hangt met alles samen, lijken de makers te willen zeggen, en het is vijf voor twaalf. Ook al is de serie al uit 2019, ze lijkt actueler dan ooit.



De serie is - niet toevallig - door jonge mensen gemaakt. Ze plaatsten al langer filmpjes op Youtube, onder de naam Les parasites. Jérémy Bernard, co-regisseur, samen met Guillaume Desjardins en Bastien Ughetto, zegt dat het hun visie op de ineenstorting is, en dat ze hopen dat het niet zo zal lopen. Hij geeft toe "nogal pessimistisch" te zijn. De makers hebben dan ook, in praktische zin, het hele filmproces zo min mogelijk milieubelastend ingericht. En ze weten de urgentie die zij voelen effectief over te dragen door gebruik te maken van een camera die de hoofdpersoon ononderbroken volgt. Zo heb je als kijker geen andere keus dan erin gesleurd worden, of wegkijken. Deze sequentie shots zijn, naast het geluid, belangrijke redenen voor de beklemmende sfeer die de film kenmerkt.

Crisis tussen generaties
Het lijkt erop dat niet alleen de relatie van de mens met de aarde in een crisis is beland. Ook generaties onderling begrijpen elkaar maar slecht, zeker wat onze omgang met de aarde betreft. Want is het toeval, dat het vooral jonge mensen zijn, die zich aansloten bij Just stop Oil, de actiegroep die het meisje met de parel onlangs probeerde te besmeuren? Wat hun verhaal is, legt actievoerder Phoebe Plummers - die in Londen soep gooide over de Zonnebloemen van Vincent van Gogh - uit. "Dat schilderij werd beschermd door glas, maar de toekomst van jongeren wordt door niemand beschermd", zegt Plummers. "Toen je zag dat we soep gooiden, werd je boos? Omdat je dacht dat er iets moois en waardevols kapot ging?", vraagt ze zich af. "Dat is een logische reactie, maar waar is precies die emotionele reactie als deze planeet kapot wordt gemaakt?"
En is het toeval, dat het oudere Concertgebouwpubliek de jonge actievoerders, die eergisteren de uitvoering van Verdi's requiem verstoorden, de zaal uitknikkerde?

L'effondrement is momenteel te zien bij BNN/VARA en terug te zien op NPO plus. Kijken!