Het nieuws kwam een dikke week geleden. Shell-voorman Peter Voser maakt zich zorgen over de goedkoopte van energie. Er blijkt zoveel schaliegas te winnen dat het de prijs van fossiele energie drukt. Ongeveer tegelijkertijd lieten de Nederlandse en Duitse bottelaars en bierbrouwers zich horen. De winning van schaliegas gaat gepaard met het gebruik van veel water en bepaald onvriendelijke chemicaliën die in de bodem worden geïnjecteerd om het gas vrij te laten komen. Daardoor worden grote hoeveelheden toch al schaarser wordend water ongeschikt voor consumptie. Voor de Europese bottelaars en bierbrouwers is het reden om aan de bel te trekken. Zij hechten aan zuiver bronwater om heerlijk helder Heineken en een schoon flesje Vitaminwater te kunnen blijven maken.

Beangstigend stil
Vanuit de landbouw blijft het vooralsnog beangstigend stil. Dat is opmerkelijk, want zonder schoon, zoet water is er geen landbouw te bedrijven. Omdat grote economieën zonder volop beschikbaar voedsel ondenkbaar zijn, is het opmerkelijk dat economen de toekomst van energie alweer rooskleurig inschatten. Schaliegas - en zijn olievariant 'teerzand' - zijn naar verwachting in zulke ruime mate aanwezig en te winnen dat we niet over hoeven op renewable energy. Hebben ze wel nagedacht over het lot van de landbouw als de lifecyle van fossiele energie via water wordt doorgezet? Nog opvallender is het dus dat de boeren, tuinders en landbouwwetenschappers zich niet of nauwelijks laten horen. Zoals te zien op dit kaartje, is schaliegas een energiebron waarvan de potentiële winningsgebieden middenin de vruchtbare regio's van o.m. Europa voorkomen. In de VS komen de eerste protesten tegen schaliegas vanuit het perspectief van de landbouw inmiddels los.

Opeens is het onderwerp er
Mij verrast het dat alleen bierbrouwers of mensen die bezorgd zijn om hun schone drinkwater zich laten horen. Het gaat niet alleen onze waterleidingbedrijven, maar ook de hele land- en tuinbouw aan. Als we de levenscyclus van fossiele energie rekken door middel van schaliegas, moeten we ons afvragen hoeveel water we straffeloos anders kunnen besteden dan voor de productie van voedsel. Rond de vruchtbare landbouwgebieden van de wereld maakt schaliegas voortaan energie enerzijds en water en voedsel anderzijds tot elkaars directe concurrenten. Dat is erger dan gevloekt omdat beide kritisch zijn voor ons voortbestaan, maar geen enkele instantie beide factoren vanuit ons gezamenlijk belang bestuurt of zelfs maar weet hoe dat zou moeten.

Een overrompelingsstrategie?
Wat verklaart die beangstigende stilte? Ik kan drie redenen verzinnen. 'De Europese landbouw' bestaat niet, maar is een weinig georganiseerd geheel van honderdduizenden ondernemers. Die hebben zoveel financiële zorgen dat ze zich niet met de lange termijn bezighouden. En tot slot, het onderwerp kwam zo snel op, dat nog nauwelijks iemand het belang ervan ziet. Schaliegas is er plotseling. Nog maar drie jaar geleden had nog nooit iemand ervan gehoord. Nu is het onderwerp er opeens en blijken de technieken voor ontginning van de wingebieden al helemaal beschikbaar. Het voelt als een overrompelingsstrategie, ook al denkt GroenLinks dat schaliegas een bubbel is die nooit economisch haalbaar zal worden. Shell-man Voser blijkt dat heel anders te zien. Zijn zorg is dat Amerika de beschikking krijgt over goedkopere energie dan Europa. Als dat gebeurt, is de boot tussen beide machtsblokken aan. Daarom moeten wij er ook aan en roept hij overheden op lange termijn beleid te maken zodat energie- en voedselbedrijven de steeds schaarser wordende buit gesteund door wettelijke kaders kunnen verdelen. Tegelijk gaf hij aan weinig vertrouwen te hebben in de bestuurlijke vaardigheden van overheden.

Wie zich realiseert welke mogelijke conflicten de ontstane situatie in zich draagt terwijl voedselverdeling toch al een heikel onderwerp is, realiseert zich dat het onderwerp ook in Europa hoog op de agenda hoort. Boren onder de Waddenzee was een non-issue. Schaliegas is dat zeker niet.

Ik heb drie vragen:

1. hoe denkt de Nederlandse land- en tuinbouw over schaliegas?
2. wie is verantwoordelijk en doet wat als het mis gaat door toedoen van schaliegaswinning?
3. wie bepaalt en verzekert dit risico? Zijn er überhaupt risicomodellen beschikbaar?

Als er geen antwoord komt op vraag drie, dan weten we vanaf hier zeker dat we aan de heidenen zijn overgeleverd. En zeg niet dat Shell niet heeft gewaarschuwd.

Keep the frack out of my water, uitsnede, Bill Baker
Dit artikel afdrukken