Met name in de Westerse wereld neemt het aantal mensen met darmklachten toe. De meest gehoorde klacht is ‘bloating’, ofwel een opgeblazen gevoel in de buik waardoor pijnklachten kunnen ontstaan, maar ook constipatie of juist diarree komen veel voor. Zo’n 10% van de mensen die bij Ben Witteman op het spreekuur verschijnen heeft last van dergelijke buikklachten. Bij 30% van de mensen wordt de diagnose Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS, of in het engels Irritable Bowel Syndrom (IBS)) gesteld.

FODMaP
In 2009 koppelde de Australische onderzoeker Peter Gibson van de Monash University in Australië het prikkelbare darm syndroom voor het eerst aan FODMaPs. FODMaP is de afkorting voor Fermenteerbare Oligosachariden, Disachariden, Monosachariden and Polyolen; stofjes die van nature in koolhydraten voorkomen. Deze moleculen kunnen niet makkelijk verteerd worden en komen bij een te snelle beweging van de dunne darm in de dikke darm terecht. Daar trekken ze vocht aan en gaan fermenteren. Ze worden als het ware opgegeten door de bacteriën in de dikke darm, waarbij gassen vrijkomen die het opgeblazen gevoel kunnen verklaren. Het volgende filmpje laat zien waar het over gaat:



Eliminatie-dieet
Door FODMaPs tijdelijk uit de voeding te weren, verdwijnen de klachten volgens schatting bij zo’n 30% van de patiënten. “Het prikkelbare darmsyndroom is een heel ongrijpbare aandoening, waar mensen echt last van hebben, maar waar we niet goed de vinger op de oorzaken kunnen leggen. De darm ziet er gezond uit, maar toch zijn er symptomen. Er spelen tal van factoren mee, maar wereldwijd is het FODMaP-dieet redelijk succesvol bij een subgroep van de patiënten.”

Het is geen eenvoudig dieet. Eerst vindt een periode van 6 weken plaats waarin alle FODMaPs uit de voeding geweerd worden. Veel alledaagse producten, waaronder veel groente- en fruitsoorten, zuivelproducten en granen, zijn tijdelijk niet toegestaan. Daarna worden de verschillende groepen koolhydraten om beurten gereïntroduceerd. “Je bent er zo 12 weken zoet mee om te achterhalen welke FODMaPs bij jou problemen opleveren,” zegt Witteman. Begeleiding door een diëtist is noodzakelijk. “Omdat je zo veel weg moet laten uit je voeding, kunnen er tekorten ontstaan. Je moet een diëtist hebben die heel goed weet hoe je dat moet compenseren, maar ook een diëtist die je motiveert en enthousiasmeert, anders hou je dit dieet niet vol.”

Onderzoek in kinderschoenen
Het onderzoek naar het dieet is pas in de beginfase en hoewel het effect ervan in steeds meer studies wordt geanalyseerd en bij subgroepen mensen effectief wordt bevonden, is er nog heel veel niet duidelijk. Witteman: “Hoe zit het bijvoorbeeld op de lange termijn? Houden de goede resultaten in het begin ook gedurende een aantal jaren aan? Daar zou ik graag een longitudinale studie naar op willen zetten. Ook wil ik graag nog uitzoeken hoe we de subgroep bij wie het FODMaP-dieet aanslaat kunnen vinden. Er lijkt een samenspel te zijn tussen de passagetijd in de dunne darm en voeding. Die passagetijd kunnen we meten. Als er een verband is tussen de passagetijd van de dunne darm en het effect van het FODMaP-dieet, kunnen we beter voorspellen wie baat zal hebben bij het dieet.”

Het dieet werkt dus lang niet bij iedereen met buikklachten. Bij 70% van de mensen zijn de FODMaPs niet het probleem omdat ook andere factoren een rol spelen. "Maar", zegt Witteman, "het is mooi dat we het effect van het FODMaP-dieet hebben ontdekt. Het dieet is niet schadelijk, dus iedereen kan het onder begeleiding van een diëtist uitproberen. De mensen die er wel baat bij hebben zijn er wel echt mee geholpen; zij worden weer baas in eigen buik."
Dit artikel afdrukken