Flash^Wetenschap is lerend gezond verstand

Volgens mij gaat het Volkskrant artikel (wat ik wel goed vind, het geeft een aantal voorbeelden) erover, hoe in koopman-dominee-land de economische belangen voorrang krijgen boven natuur, milieu, volksgezondheid: " Oud-RIVM-directeur Van Egmond heeft daar begrip voor. ‘De parlementaire democratie hoort het laatste woord te hebben. Als de politiek zegt dat één plus één drie is, dan is één plus één drie. Dat heb ik te respecteren, hoe betreurenswaardig ik dat persoonlijk ook vind. We zijn nu eenmaal een land van koopmannen en dominees. Je kunt als milieuonderzoeker je verhaal wel doen, maar uiteindelijk wordt er beslist ten gunste van de koopman.’ De wetenschap wikt, maar de politiek beschikt."
Zo lees ik dat tav stikstof het RIVM nog nauwelijks budget (want, ook weer, economie, en bezuiniging)heeft om onderzoek te doen naar bijvoorbeeld depositie, want dat komt de politiek niet uit.
Tav vliegtuigherrie worden onwelgevallige resultaten in een lade gestopt, want economie.
Dat is toch iets anders dan lerend gezond verstand? Dat is 'it's economics', en verder een soort poppenkast.

Ik zou het nog eens lezen, Frank.

Neem bijv. deze passage: Het is niet uit te sluiten dat De Hond en De Man uiteindelijk tóch gelijk krijgen met hun verdenkingen tegen ventilatiesystemen. Hoofd infectieziektebestrijding van het RIVM Jaap van Dissel benadrukt telkens dat het OMT zijn adviezen over het coronavirus baseert op bewezen wetenschappelijke inzichten, niet op onbewezen vermoedens. In april noemde premier Rutte de adviezen van Van Dissel ‘heilig’. De wetenschappelijke kennis over covid-19 ontwikkelt zich echter razendsnel. Het OMT zal zijn adviezen daarom af en toe moeten herzien als gevolg van voortschrijdend inzicht. Alleen dat al kan de indruk wekken van zwalkend politiek beleid, gebaseerd op adviezen van wetenschappers die er ook maar een slag naar slaan. Als de airco’s in Maassluis straks toch de schuldige blijken, zal het RIVM ongetwijfeld bekritiseerd worden om zijn afwachtende houding, ook al kan het instituut onmogelijk worden aangerekend dat de wetenschappelijke inzichten over corona elke dag weer voortschrijden.

Dat is een heel bijzondere passage. Daar kun je nl. lezen dat de er zoiets is als zekere kennis, die heel snel onwaar wordt en opkomende inzichten die heel snel zeker kunnen worden. En daartussen gaat iets mis. Wat?

Ik lees de laatste tijd veel pogingen om het wantrouwen in politiek, landsbestuur en wetenschap (het stuk in de Volkskrant mixt het allemaal) wetenschapstechnisch of wetenschapssociologisch te duiden, maar ik zie verrassend weinig antwoorden waar ik iets mee kan.

Zie bijvoorbeeld dit weekend:
- Trouw: Een pandemie is voedsel voor complottheorieën: die bloeien als nooit tevoren
- NRC: Hoe je in tien stappen een succesvol complotdenker wordt

Onder referte aan de wijsheid die in het laatste stukje te lezen staat (de moeite waard), houd ik het simpel: als je mensen leert dat er zekerheid is, zullen ze je met je onvermogen dat te leveren confronteren. Al helemaal als je af en toe ook nog om bestwil de boel net een beetje anders voorstelt om beleid te laten kloppen (daar kun je het onderdeel dat Klaas van Egmond aandraagt plaatsen).

Het bijzondere is - denk ik - dat ook wetenschappelijk onderzoekers (veelal 'toegepaste ingenieurs', geen denkers - die zijn er niet veel onder de hordes die universiteiten en instituten bevolken) zijn gaan denken dat er waarheid bestaat, terwijl onze beschaving toch al zo'n 2,5 duizend weet dat waarheid een fase is op weg naar weer een nieuwe, c.q. een afbeelding van de stand van ons denken in confrontatie met iets achter onze waarnemingen.

De wetenschappelijk onderzoekers die ik ken zijn wel degelijk 'denkers' die begrijpen dat wetenschap een voortdurend proces is en onderhevig aan voortschrijdend inzicht, ook al zijn het meestal geen filosofen in engere zin. Mijns inziens is het probleem juist dat de meeste mensen slecht om kunnen gaan met onzekerheid en daarom de wetenschap en de politiek snel betichten van 'zwalken en/of draaien' als nieuwe inzichten ontstaan. Dat maakt dat politici en wetenschappers moeite hebben met het communiceren van hun voortschrijdende inzichten.

Van het uitstekende artikel is bij mij het volgende blijven hangen. De minister bepaalt de kennisbehoefte vanuit politieke motieven. Zij/hij stuurt met geld (opdrachten) wat wordt onderzocht (en wat dus niet) en wat daarbij de randvoorwaarden zijn (en welke dus niet). Uiteraard gaat de onderzoeksinstelling hiermee alleen akkoord als dat wetenschappelijk te verantwoorden is, maar e.e.a. is vaak niet haar eerste keuze. De instelling rapporteert, maar de minister bepaalt of
en hoe hij of zij de resultaten gebruikt.

Ik wil daaraan toevoegen:
1. Er is ernstig bezuinigd op het vrij in te vullen deel van de onderzoekagenda van wetenschappelijke instellingen;
2. Er is ernstig bezuinigd op het ministerieel ambtenarenapparaat, naar aantal mensen en hun inhoudelijke kennis;
3. Ambtenaren blijven maar enkele jaren op hun plek, hebben in de regel geen technische opleiding meer en zijn daardoor niet in staat tijdig voldoende inhoudelijk kennis te verwerven, of een extern netwerk van deskundigen te bouwen dat die kennis kan leveren;
4. Woordvoerders in de Kamer hebben weinig ondersteuning, vaak weinig inhoudelijke kennis en meerdere woordvoerderschappen. Dat geldt zeker voor landbouw;
5. Het is sinds enige jaren verboden voor leden van de Tweede Kamer, en hun medewerkers, om contact op te nemen met medewerkers van ministeries, die de contacten met de onderzoekers van instellingen onderhouden en de rapportages lezen.

Dat hebben wij, als samenleving, zo gewild. Waarom dan toch die verbazing over ‘de toestand in Den Haag’ ?

Spannende draad! Frans geeft een mooi résumé van het gevolg van keuzen.

Carolien van wat wetenschappers wel weten (onzekerheid), al ben ik het niet zomaar met haar eens. Maar ja, filosofen ... die weten dat de drie grote vragen (wat is waarheid/het goede/schoonheid?) steeds weer opnieuw gesteld moeten worden (omdat er geen noodzakelijk antwoord is).

De vraag opnieuw stellen doen mensen - als een samenleving beschaafd is - als ze ervaren dat hun meningen over het antwoord verschillen. Het is vaak tevens een moment voor reflectie over de redenen voor dat verschil. Als een samenleving niet zo beschaafd is, levert het veel spanning op.