6
Fotocredits: 'De trekkers van de protesterende akkerbouwers geparkeerd voor het Provinciehuis', Paul Vreeker, ANP, 1990

FlashProtestboerinnen van 1990: ‘kat in het nauw kun je niet vertrouwen’

Dat zeggen Josje de Koning (67) en Aly Wisse (66) in Trouw. De twee vrouwen organiseerden de boerenprotesten van 1990 tegen de lage tarweprijs. Er ontstond protest. Het ministerie van landbouw en het gebouw van de Sociaal-Economische Raad waren al eens geblokkeerd door tientallen boze akkerbouwers. Zij eisten een stop op de prijsdalingen van landbouwproducten, een nationaal stimuleringsplan voor de akkerbouw en werkbare milieumaatregelen. De demonstranten vonden weinig gehoor. Daarom gooiden Josje en Aly de beuk erin. “Wij waren absoluut niet de liefsten”, vertelt Wisse. “Wij hebben ook pleinen afgesloten en de boel geblokkeerd.” Toch zouden de acties van toen niet te vergelijken zijn met die van nu. “Het is nu harder en extremer. De maatschappij is meer verruwd. En ik heb het idee dat boeren nu veel meer in het nauw zitten. Dan is het net als met een kat: die kun je niet vertrouwen.”

Trouw - Oud-actieleiders van boerenprotesten in 1990 kijken ?met afgrijzen? naar de demonstraties van nu, 29 dec 2020
  • Waardeer dit artikel door het te delen:
Laden...
Hans Akkermans 1
Hans Akkermans 1 Land- en tuinbouw
  • #6
  • 4 jan '21
  • 13:59

Ja Harm ik had je grotendeels goed begrepen. Wat betreft die inkomenspositie. De keuze voor liberalisering onder Andriessen heeft een zware wissel getrokken op de akkerbouw. 70% inkomensverlies in de akkerbouw in pak hem beet 5-7 jaar tijd vanaf 1983. Daar ging het toen om. Geen pandemie, maar een politieke keuze bracht een hele sector aan de bedelstaf. Het heeft jaren geduurd, vooraleer bedrijven zich opnieuw hebben hervonden.

De spilfunctie van granen indertijd zorgde voor algehele malaise. Begin jaren '90 waren bar en boos. In de 'vrije gewassen' Poot- en consumptieaardappelen waren het ook in de jaren erna erg magere tijden en de gehele eiwitteelt is definitief de nek om gedraaid bij het BlairHouse akkoord.

Onderzoek naar bedrijfsstijlen en wat je moest doen als je in een hokje was geplaatst, de grote middengroep die moest kiezen en agrificatie. Ik geloof niet dat we er ooit aan uit zijn komen. Uiteindelijk heeft iedereen hier een weg in gevonden.

Kijk naar het platteland en de bouwplannen op akkerbouwbedrijven en je ziet wat er is gebeurd. De suiker heeft veel bedrijven gered denk ik. Nu ook deze tak geliberliseerd is, is de diversiteit in herkomst van omzet puur akkerbouwmatig bekeken zéér fragiel geworden. De spilfunctie van graan (door haar prijsondersteuning) hield veel extensievere teelten overeind, die een gezonde functie vervulden in de akkerbouw. Die spil werd gemarginaliseerd en de functie overgenomen door suiker en steeds meer aardappel (rooivruchten). Nog niet eens zozeer in areaal, maar wel in het aandeel in de omzet. Is de inkomenspositie verbeterd? Ik denk dat je beter kunt vragen, zal deze ooit verbeteren. Want die intensivering vergt ook wat.

Volgens sommigen begin jaren '90 dus economisch bezien ongewenst volk en nu ongewenst, omdat ze geen rekening houden met het milieu en de bodem verkrachten. Met als oplossing deze vervuilers te belasten. De boer hij ploegde voort, dat spreekwoord kan straks ook al bij het oud vuil, want ploegen is een doodzonde in de nieuwe landbouwvisie. Hij worstelt en komt boven, lijkt me als Zeeuw een betere.

De veranderingen houd je niet tegen, maar hoe vang je de klappen op dat die transitie met fatsoen verloopt voor de sector. Net zoals dat twee ruggen uit een varken snijden, wat volgens enkele fantasten mogelijk is, een moeizame excercitie is. Ik hoop dat ze daar bij stil staan als we wat willen leren van toen.

Piet Hoogland
Piet Hoogland land- en tuinbouw
  • #5
  • 2 jan '21
  • 10:12

De trekkeracties van 1990 waren alleen van de akkerbouwers. De veehouders deden daar niet aan mee. De trekkeracties van nu komen echter vanuit de veehouderij waar ook de andere sectoren aan meedoen. In 1990 ging het alleen om de graanprijs. Nu gaat het om alle landbouwprijzen. Na de acties van 1990 bleef de graanprijs gewoon de graanprijs, maar wat er wel veranderde was de organisatie van de boerenbelangenbehartiging. Het toenmalige instituut Landbouwschap werd opgeheven en de voormalige boerenbonden ABTB, KNLC, CBTB en KNBTB werden samengevoegd tot wat nu LTO is. Even later kwamen de boerenbonden NAV en NMV er nog bij, en nog weer wat later de NVV van wijlen Wien van den Brink. Ook nu zijn bij de trekkeracties de landbouwprijzen de inzet, met ook genoeg gebakkelei daarover. Maar daarnaast is er, net als in 1990, binnen de boerenbelangenbehartiging wederom een "reorganisatie" gaande met FDF en Agractie.

Harm de Vries
Harm de Vries Land- en tuinbouw
  • #4
  • 1 jan '21
  • 23:14

Uit de reacties maak ik op dat mijn kanttekeningen niet helemaal goed zijn overgekomen. die waren namelijk niet bedoeld om de acties van 1990 met die van afgelopen jaar te vergelijken.

Mijn kanttekeningen gingen over de journalistiek. Ik vind het namelijk opmerkelijk wanneer na een interview, waarin onder andere vermeld wordt:

- destijds vanuit Europa werd gezegd dat akkerbouw zou kunnen verdwijnen. Vreemd, toch. Nu gaan we voor eiwitgewassen.
- destijds pleitte D66 voor hogere akkerbouw prijzen, een liberale partij die voor vrijhandel is ?? En blijkbaar heeft men dus in die 30 jaar niets aan inkomens kunnen doen,
- de akkerbouw bedrijven van destijds geen gezinsbedrijven meer zijn. En worden niet meer opgevolgd. Een bekende ontwikkeling.

Wanneer dit niet wordt opgemerkt door de journalist, maar men wel stof kan vinden om in de titel het woord extremer vet te laten drukken, dan eindig ik met : "Het kost moeite om te denken dat hier niet een inspanning is verricht om de huidige protesten in een kwaad daglicht te stellen".

Als Trouw lezer bespeur ik constant deze vooringenomenheid. Die kanttekening moest, vond ik, geplaatst worden bij deze Flash.

Hans Akkermans 1
Hans Akkermans 1 Land- en tuinbouw
  • #3
  • 1 jan '21
  • 18:06

Een verhaal heeft altijd meerdere kanten en ik deel je mening wel Harm #1 , want het is maar het halve verhaal. De Zeeuwse dames waren gewoon wat braver dan die paar Noordelijke mannelijke collegae, die in Februari 1990 de Zeeuwen te vlug af waren en in alle vroegte van die bewuste actiedag de opgerichte barricade bij het binnenhof wisten weg te krijgen en zodoende hun trekkers op de trap van de Ridderzaal wisten te deponeren.

Toen vervolgens de CLO's via het Landbouwschap de actie veroordeelden, voelde dit als een mes in de rug en ging de harde kern vervolgens bij het Landbouwschap op de koffie met de mededeling dat ze de deur maar beter open konden zetten, omdat anders de pui eraan kon geloven. Kortom het was actie en het was toen niet méér of minder actie dan nu in mijn beleving. De inborst, cultuur en perceptie van de betrokkenen maakt het verhaal. Ook hoe je het wil lezen overigens.

In grote lijnen zie ik persoonlijk vooral overeenkomsten en maar erg weinig verschillen. De aanleiding, het verloop en de rol van de gevestigde belangenbehartiging. De geschiedenis herhaalt zich niet maar ze rijmt wel. Want ook nu is de onvrede niet alleen gericht op het externe (zoals ik Piet interpreteer), maar evenzogoed intern gericht. Hier lag toen de uitdaging voor de sector en naar mij mening nu nog steeds.

De uitkomst van de acties van nu is niet anders dan de uitkomst van de acties van toen. De vakbonden als NAV en NMV zijn niet voor niets ontstaan. Hoe weten we de diversiteit binnen onze gelederen te stroomlijnen en tot een krachtig model te krijgen. Ik denk dat dit de uitdaging is die er ligt en vooral heel wat vergt van de bestaande belangenbehartigingsorganisaties.

Piet Hermus
Piet Hermus landbouw, schrijft wel eens wat
  • #2
  • 31 dec '20
  • 10:02

#1 Harm. Dan ken je de historie van de akkerbouwacties niet goed genoeg. De kijk van de Zeeuwse boerinnen klopt vrij goed. Ik snap dat de huidige actievoerders dit graag als vijandig afdoen en graag marginaliseren.

De akkerbouw werd gewoon in de steek gelaten in die jaren 80- begin 90 door de destijds machtsdominante veehouders van oa NCB in oa Oost-Brabant. En de NCB was destijds in boerenland gewoon machtsdominant en leverde ministers en bepaalde eigenlijk ongeveer als enige de hoofdlijnen van het Nederlands landbouwdebat via eerst KVP en later CDA.

Die machtsdominante veekijk heeft lang kwaad bloed gezet. Buiten NCB, maar ook deels intern. Ook ten noorden van de rivieren, maar ook ten zuiden. Dus bij de ZLM, later na strubbelingen en een omweg met NCB gefuseerd, met zuidelijk de veel kleinere CBTB, tot ZLTO. Ook bij de westelijke NCB-bestuurders en leden (in West-Brabant en Zeeland) zette dit Oostbrabantse veedominante denken (Destijds waren oa. de varkensboeren met veel meer, machtig en economisch succesvol) kwaad bloed. Er is in West-ZLTO sinds die tijd altijd animositeit blijven bestaan t.a.v. het oostelijke deel.

De westelijke NCB-voorzitters en-bestuurders moest echt in machtsdominant vee-Oost-Brabant lobbyen om de ZLM acties te steunen. Anders zouden de westelijke NCB-leden met bosjes weglopen. (bij de CHV; de coöperatieve handelstak van de NCB is dat overigens eind jaren 90- begin jaren 2000 m.b.t. de akkerbouwers massaal gebeurd richting CZAV, na een machtsdominant oostelijk veedominant spel). NCB regelde een trein richting Den Haag vanaf Goes via Zevenbergen waar ik in 1990 opstapte.

Uit deze acties, zonder echt goed plan, kwam in 1993 de NAV voort, opgericht door ene zekere Jaap Korteweg uit mijn omgeving, nabij Zevenbergen-Zevenbergschen Hoek. Jaap maakt deel uit van mijn jeugd, net zoals zo vele boerenjongeren destijds van zowel katholieke (NCB-KPJ) als protestantse-liberale (ZLM-PJZ). Hij is maar een paar jaar ouder dan ik.

Ik snap dat de huidige actievoerders dit graag als vijandig afdoen en graag marginaliseren. De huidige acties van FDF en Agractie komt voort uit de onvrede na afschaffing quotum en opvolgende overheidsmaatregelen en barstten door de stalbezetting in combi met Tjeerd de Groot zijn uitspraken. FDF heeft m.n. haar achterban op de slechtere landbouwgronden, waar tegenwoordig eigenlijk amper een goed perspectief is, terwijl de akkerbouwacties van 1990 vanaf eigenlijk de betere Nederlandse gronden kwamen. Maar door een raar machtsspel m.b.t. graan t.o.v. zuivel, wellicht ook mede door Gerrit Braks (CDA-minister en oud-NCB-secretaris uit Oost-Brabant en afkomstig uit een boerengezin met m.n. vee juist van de slechtere gronden), vanuit Europa en de vnl. veedominante boerenbazen in ons land, kwam er mede o.i.v. het neoliberale denken een weeffout tot stand. De rest is intussen weer geschiedenis.

Ik vind een reactie niet ok

Help de schrijver de juiste toon te vinden waarop je naar hem of haar wilt luisteren.
Klik op de naam van de schrijver en gebruik het "Stuur een mail" veld op zijn of haar profiel om je bericht te versturen.

sluit

Log in om te reageren en duimen uit te delen. Nog geen account? Meld je nu aan!

Lees alles over reageren in de gespreksregels.