Flash^Kapvrije soja

#9 Dag Ruud. Twee dingen.

1) Landen willen zich ontwikkelen, naar voorbeeld van anderen, zoals wij eerder en zijn op hun grondgebied uiteraard autonoom. Ik snap hun ontbossing, maar besef tevens dat er hier in Europa sinds een eeuw of anderhalf juist vaak veel meer bos is bijgekomen, welke onderhand verouderd is, omdat het eigenlijk deels bos voor andere doeleinden was, wat er niet meer is (mijnbopuw bijv.). Echter geld gegeven om iets te voorkomen en men voldoet niet aan de afspraken, dan moet het gegeven geld retour. (Dat moet ik ook doen als ik beloften niet nakom).

2) Net zoals m.b.t. klimaatverandering schermen landen die zgn. achterstand hebben met hun achterstand om die in te halen, dat ze de zonden die wij al maakten ook nog eens mogen doen. China is hier wel HET (schaamteloze) voorbeeld van. (Lid van WTO en houdt zich vervolgens nergens aan, omdat ze cultureel de legitimiteit eigenlijk niet erkent, omdat ze gaat voor Pax Chinoise en dit westerse vehikel eigenlijk verafschuwt. In die zin ben ik een aanhanger van de Vlaming Jonathan Holtslag. Rob de Wijk is slechts een slap Noord-Nederlands aftreksel van hem). Landen die weet hebben van gevolgen, omdat anderen die fouten eerder maakten, mogen in mijn ogen nimmer daarom diezelfde fouten maken. De fout is immers bekend. (De fouten van de ouwe Industriële Revolutie zijn bekend).

In media uit ik ook dat bijv. de Chinese leider een schop onder den bips dient te krijgen bijv. als ik meedoe aan klimaatmarsen. Leiderschap in ons land (en Europese landen) is gefragmenteerd, bij regeringen en bedrijven en juist daardoor gaat het mis. De integraliteit is nodig. Wij doen tegenwoordig maar een dotje in Europa. dat terwijl de wereld een sterk stabiel Europa nodig heeft. Zie Tegenlicht gisteren.

Ook op twitter loopt de discussie.
Hier zien we hetzelfde effect als in andere discussies, afhankelijk van je uitgangskeus kom je uit op een resultaat, bij andere keus ander resultaat. Complexiteit laat zich niet eenvoudig vangen.

#9 Ruud, ook bedankt voor jouw uitgebreide antwoord, zoals gezien vanuit agrifirm. Het bemoedigt wat mij betreft niet. Men is zich van de ontbossingsproblematiek bewust, maar intussen gaat de ontbossing door, er is zelfs een versnelling ingezet.
Intussen degenereert ook het amazonewoud, oa door droogtes, komt het 'amazone tipping point' in zicht, of het is allang gepasseerd (dat is nl nog niet duidelijk; met tipping points is het pas duidelijk als het al lang en breed gaande is, te laat), en las ik net, zijn ook de bossen in europa aan het degenereren, met als driver klimaatverandering (afwisseling grote droogtes met natter weer worden genoemd).
Jan Peter heeft een keer gezegd dat er een tijd komt dat we alles gaan repareren.

Ruud, heel veel dank voor je uitgebreide antwoord!

Ik voel me wel geroepen om te reageren: Om me heen zie ik ook een gevoel van droefheid en machteloosheid rondom dit grote onderwerp.

Allereerst een paar zaken: Ik ben al 14 jaar zeer intensief betrokken bij het hele onderwerp ontbossing. In mijn tijd als voorzitter FEFAC (2013-2017) ben ik in 4 jaar tijd 14 keer naar Brazilië gevlogen om te onderzoeken of er op één of andere manier mechanismen konden worden gevonden om ontbossing ook daadwerkelijk te kunnen remmen. Reeds voor die tijd ben ik ook intensief betrokken geweest bij de ontwikkelingen van het RTRS. Ik ben ook bij de Malik Syntegration bijeenkomst van RTRS geweest in januari 2016. Als je de resultaten goed bekijkt (Malik Responsible Soy Syntegration (slideshare.net)) zie je eigenlijk de problematiek al in volle duidelijkheid tevoorschijn komen: Er is geen duidelijke, breed gedragen implementeerbare strategie en organisatie om het complexe probleem van ontbossing succesvol te beïnvloeden.

In het ontbossingsprobleem heb je feitelijk twee belangrijke actoren: De markt, die ontbossing kan remmen, en de regionale overheid, die ontbossing kan reguleren. Het is belangrijk te realiseren dat een groot deel van de ontbossing gebeurt met een officiële wettelijke vergunning. Dit is dus gewoon legale ontbossing. In feite kan dit probleem alleen gestopt worden door grote delen van de Cerado (en andere kwetsbare gebieden) tot beschermd natuurgebied te verklaren, en dat is niet het geval. Ik heb ook gesproken met bijvoorbeeld de gouverneur van Matto Grosso, en soms is er sprake van hoopgevende initiatieven, maar de politieke werkelijkheid maakt dit ook een vaak erg onzeker proces. En ik begrijp ook het commentaar, dat ik veel gehoord heb in Brazilië: “Mogen we ons als land niet verder ontwikkelen? Jullie hebben Europa 150 jaar geleden helemaal ontbost.” En daarbij hebben ze nog gelijk ook. Het is aan de Braziliaanse overheid om te bepalen wat zij met hun natuurlijke bronnen willen doen. Dit respecteren van dit nationale zelfbeschikkingsrecht is een heel belangrijk uitgangspunt in de dialoog tussen overheden. Daarin heb ik de onmacht van de Nederlandse en Europese overheden gezien om het onderwerp ‘legale ontbossing’ bespreekbaar te maken. Nederlandse en Noorse overheden zijn erg genereus geweest om fondsen op te richten om legale ontbossing financieel te compenseren, zodat er een rem komt op dit soort activiteiten. Maar de markt is helaas machtiger gebleken.

Dan de markt: De gedachtenlijn achter RTRS-certificering is de volgende: Door veel RTRS-certificaten (book&claim;) te kopen wordt automatisch een groot volume duurzame productie gerelateerd, waardoor vervolgens de stappen naar de fysieke supplychain kunnen worden gezet.
Model voor RTRS was RSPO (palmolie). RSPO is tot op zeker hoogte succesvol. Op dit moment is 13% van de wereldwijde productie gecertificeerd, en vanuit Maleisië zelfs meer dan 30%. Dus vanuit Maleisië kun je bijna geen onduurzame palmolie meer kopen, en krijg je dus automatisch de stap naar de fysieke keten. Waarom is RSPO zo succesvol? Dat heeft te maken met de structuur van de palmindustrie: Een heel groot deel van de productie is in handen van industriepartijen. Ze hebben immens grote plantages, en als zij besluiten om te gaan, dan gaat er ook gelijk een groot volume om. Maar je ziet nu RSPO ook tegen de grenzen aanlopen. In Indonesië is het zeer moeizaam om volume te creëren. En dat heeft te maken met het feit dat in Indonesië veel van de palmplantages in handen zijn van smallholders (kleinere boeren).

De structuur van de soja-productie is helemaal anders. Dit gaat om honderdduizenden boeren, vele honderden collecteurs, honderden crushers, en dan weer vele handelaren. Dus de driver om RTRS-certificering op gang te krijgen moet helemaal komen van de marktvraag. Helaas komt de vraag alleen maar vanuit Noord-West Europa. En dat leidt ertoe dat er na 14 / 15 jaar werken uiteindelijk ongeveer 1,4% van de wereldwijde productie RTRS gecertificeerd is. En als je andere schema’s meeneemt blijf je nog steeds steken op 3%. Dus je komt helemaal niet in de buurt van de belangrijke percentages als 25% of 50%, waardoor tipping points gaan ontstaan.

RTRS is een goed initiatief, en moet ook zeker gesteund blijven. Ze doen goed werk, en moeten dat blijven doen. Maar de noodzakelijke transitie om ontbossing te stoppen gaat RTRS niet realiseren. En gelukkig zijn er ook andere belangrijke initiatieven, zoals IDH die al jaren geleden op het zogenaamde landscaping heeft ingezet: Dit zal in de regio opgelost moeten worden. En de invloed van de markt is behoorlijk beperkt.

Hoe dan verder, want het onderwerp blijft hoog op de agenda staan.

Als je kijkt naar het daadwerkelijke risico op ontbossing, dan is dat zeer laag. Als we een bootlading sojaschroot binnenkrijgen, dan is het risico, dat daar sojabonen voor gebruikt zijn die komen uit gebieden die recent ontbost zijn, zeer laag. Er zijn verschillende cijfers, maar die liggen tussen de 2% tot 0,7%. Dit zijn de wereldwijde cijfers. En voor de duidelijkheid: Ik spreek over ontbossing, maar bedoel ook landconversie. Er zijn onafhankelijke bronnen, die het daadwerkelijke risico vaststellen (zoals Trase: Trase Homepage). Dus feit is dat ontbossingsvrije soja de marktstandaard is. Je moet het alleen kunnen aantonen.

Natuurlijk is dit bij import uit Noord-Brazilië anders, en is dit cijfer hoger. Maar import uit de VS, uit Zuid-Brazilië, uit Europa (Italië, Oekraïne) is ontbossingsvrij.

Tot voor kort was er erg veel terughoudendheid om zo’n ontbossingsvrije keten op te zetten. Het beperkt immers de handelingsvrijheid in de keten. Soja is een hoge mate gestandaardiseerd product, en er wordt gemiddeld genomen soja gekocht van een specifieke kwaliteit, vaak op basis van ‘any origin’. Dat is de specificatie, en betekent dus: Jij levert mij de gewenste kwaliteit op de afgesproken tijd in de afgesproken hoeveelheid, waar deze ook vandaan komt. Dit is de marktstandaard, en dit bepaalt ook de prijs op een bepaald moment in de tijd.

Onder druk van het feit dat er op het gebied van ontbossing weinig vorderingen worden gemaakt wordt er in Europa nagedacht over wetgeving, om te verplichten dat de in Europa binnenkomende stromen (van koffie, cacao, soja, palm, etc.) onderworpen worden aan een risico-analyse op ontbossing. Is er sprake van risico op ontbossing, dan mag de betreffende boot niet Europa binnenkomen. Er bestaat al heel lang iets vergelijkbaars voor hout (Flegt regulation).
In de afgelopen maanden hebben we als Agrifirm intensieve gesprekken gevoerd met onze toeleveranciers, waarbij het uitgangspunt was: Zijn jullie in staat aan te tonen dat het risico op ontbossing in de fysieke aan ons geleverde soja zeer laag of nihil is? Dat leidde er toe dat er inderdaad proposities op tafel kwamen te liggen. Dit heeft er bij ons toe geleid dat we nu een proef willen doen, die 2 jaar duurt. We zijn ook blij met de betrokkenheid van FrieslandCampina.

We willen namelijk drie zaken onderzoeken:
1. Zijn we in staat om ontbossingsvrije soja ook logistiek gezien jaar rond beschikbaar te hebben?
2. Zijn we in staat zodanig in te kopen dat de kosten onder controle kunnen blijven?
3. Zijn we in staat de eventuele meerkosten door te leggen naar de consument, zodat de kosten niet bij de Nederlandse boer blijven hangen?

Wij denken dat het kan, anders zouden we dit niet doen en naar buiten brengen. Ten aanzien van de kosten: De kosten voor verificatie zijn beperkt (zover we nu weten), niet veel meer dan een certificaat. De kern van de discussie is: Zijn we jaarrond in staat de goede inkooppositie te hebben? Met name daar kunnen hogere kosten worden veroorzaakt, als die er al zijn.

Waarom doen we dit, zoals Dick Veerman mij heeft gevraagd: We denken dat we deze stap moeten gaan zetten. Zoals eerder aangegeven waren alle aanpakken er op gericht om de stap naar de fysieke stroom te zetten. Via de aanpak RTRS (en andere certificaten) duurt dit veel te lang. De burger en politiek kan zolang niet wachten. De tijd is over. De stap naar fysiek zal gezet moeten worden.

Maar lossen we daarmee het ontbossingprobleem op? Een paar zaken:
1. Uiteindelijk zendt dit wel een duidelijk signaal naar de markt uit. Dat het kan en dat het moet. Ook als geheel Europa overschakelt dan is dat nog maar maximaal 15% van de wereldwijde productie. Toch zal het effect groter zijn, want in deze wereld van wereldwijde transportstromen gaat het nooit over 1-1 relaties, dus er zal altijd meer van een bepaalde specificatie beschikbaar zijn dan dat er uiteindelijk wordt afgenomen.
2. Maar ontbossing is uiteindelijk een gevolg van een te grote vraag naar agrarische grondstoffen of een te inefficiënte productie daarvan. De hele discussie is heel erg gericht op soja. Maar in feite klopt dat niet. Soja wordt in wisselteelt geproduceerd met bijvoorbeeld maïs en katoen, er is beef-productie. Kortom: De druk op het agrarische systeem is te hoog, en die druk zal omlaag moeten worden gebracht.
3. Daartoe zijn twee richtingen relevant:
3a. Reduceer de behoefte aan grondstoffen. Minder verspilling, maak meer gebruik van restproducten in de veevoerindustrie, reduceer het aandeel dierlijke eiwitten in het dieet van de mens. Dat zijn belangrijke transitiepaden.
3b. En onderschat het effect niet van verbeteren van de efficiëntie van productie. In grote delen van Afrika en Azië zijn productiviteitcijfers veel en veel te laag, en daar moeten miljarden monden gevoed worden.

Hoe dan verder met de ontbossingsproblematiek? In de tussentijd zullen we ons moeten blijven inzetten om ontbossing te remmen, te ontmoedigen en om alternatieven mogelijk te maken. Ik schrijf dit met het diepste respect voor eenieder, die zich inzet en volop gelooft dat er verschil gemaakt kan worden. En ook met respect voor iedere individuele boer en teler in Nederland of waar dan ook op de wereld. Als Agrifirm zullen we ons ook blijven inzetten voor het reduceren van ontbossing. Met het ontbossingsvrij maken van onze keten is het probleem van ontbossing nog niet opgelost. Ook dat vraagstuk vraagt onze inzet. Want we zijn nog steeds onderdeel van hetzelfde agrarische systeem. En die verantwoordelijkheid voelen we ook, en zullen we verder handen en voeten geven.