Na ruim 30 uur onafgebroken onderhandelen zijn het Europees Parlement en de EU-lidstaten zaterdagnacht overeengekomen het emissiehandelssysteem voor de koolstof (ETS) fors aan te passen. Concreet houdt dat in dat er een nieuw emissiesysteem komt (ETS2). Dat hangt een prijskaartje aan de broeikasgasuitstoot van verkeer en gebouwen. Zowel de zware industrie, als individuele burgers en kleine bedrijven krijgen met de CO2-beprijzing te maken. Om de impact voor huishoudens te verzachten komt er een nieuw sociaal klimaatfonds van €87 miljard.
"Nieuw in het akkoord is dat ook brandstofgebruik en energieverbruik in de gebouwde omgeving gaan werken met een emissiehandelssysteem," schrijft de NRC. Voor de energiesector en de zware industrie zoals staal, chemie en cement geldt al sinds 2005 het ETS. Dat verplicht vervuilers CO2-certificaten ('vergunningen') te hebben voor de broeikasgassen die ze uitstoten.

Om de uitstoot omlaag te brengen, geeft de EU jaarlijks minder gratis emissierechten uit, zodat bedrijven ofwel minder gaan uitstoten of meer betalen. Op deze manier zullen de sectoren die onder het ETS vallen voor 2030 62% minder gaan uitstoten.

Vanaf 2034 vervallen de gratis emissierechten - die bedoeld waren om de concurrentiepositie van Europese bedrijven niet in gevaar te brengen ten opzichte van China en de VS - helemaal, zodat bedrijven voor iedere ton CO2 die ze uitstoten moeten gaan betalen. Deze week werd er in Brussel al overeenstemming bereikt over de invoering van een importheffing op vervuilende producten van buiten de EU, waardoor de vrees dat de EU zich uit de markt zou prijzen en Europese bedrijven op de fles gaan of uitwijken naar minder strenge buitenlanden afnam. De interne markt is immers nog altijd een kapitaalkrachtige en kan een motor zijn voor mondiale vernieuwing, zoals de EU dat graag wil onder het leiderschap van voorzitter Von der Leyen en Green Deal paus Timmermans

Ook particulieren en kleine bedrijven zullen moeten betalen voor de uitstoot die ze veroorzaken met hun auto, hun woning of hun bedrijfsruimte. Fossiele verwarmingsbrandstoffen (olie en gas) zullen met ingang van 2027 beprijsd worden, met een prijsplafond van €45 per ton uitgestoten koolstof dat tot 2030 zal gelden.

"De overeenkomst is nog groter dan de Europese Commissie voor ogen had", zegt Peter Liese, hoofdonderhandelaar namens het Europees Parlement, "omdat nu ook 'proceswarmte' van industriële activiteiten en kantoorverwarming onder de nieuwe regeling vallen." Overigens vallen landbouw en visserij vooralsnog buiten het akkoord omdat zij 'gevoelige' sectoren zijn, voegde Liese toe. Ook dieseltreinen vallen buiten het toepassingsgebied van de regeling en zullen niet worden belast voor hun koolstofuitstoot.

Volgens een studie van het Potsdam Institute for Climate Research zal een liter benzine aan de pomp €0,105 duurder worden door de nieuwe regeling en een liter diesel €0,12. Om de gevolgen voor de armere EU-lidstaten en de burgers te beperken, komt er een nieuw sociaal klimaatfonds van €87 miljard. Dit fonds moet vanaf 2026 tot uitbetaling overgaan en wordt gefinancierd met de inkomsten uit het ETS2, waarbij 25% van de financiering afkomstig is van de EU-landen. In een reactie zegt Europarlementariër Esther de Lange (CDA) blij te zijn "dat er een gebalanceerd akkoord is bereikt op het grootste klimaatwetgevingspakket in de EU ooit." Volgens De Lange gaat het akkoord de uitstoot in Europa drastisch verlagen "op een sociaal verantwoorde manier zonder de Europese industrie de das om te doen. [..] De noodrem, het maximumprijsmechanisme voor ETS2 en het Sociaal Klimaatfonds maken dat mogelijk."

De voorlopige overeenkomst moet nu worden bevestigd door de EU-lidstaten en het Europees Parlement, dat in januari of februari in plenaire vergadering zal stemmen.