‘Aanjager nodig tegen sluimerende fipronil-brandjes’

Die vragen beantwoorden we in de nieuwe editie van de cursus Food Interaction. Aan de hand van een analytisch grid leren de deelnemers kijken naar de wereld waarin ze opereren. Daarmee kunnen ze bepalen welke krachten mogelijk op een onderwerp zullen inwerken op het moment dat het de aandacht van pers, politiek en publiek krijgt.

De tweede jaargang van de cursus is ingrijpend vernieuwd om actueler te kunnen zijn en impact te hebben op de deelnemers én de samenleving. Als een rode draad door alle sessies heen behandelen we belangrijke recente of actuele cases die iedereen uit de media kent. Dat zijn dit jaar de friponilcrisis, de broodbuikangst en de E-nr discussie. Ook kunnen deelnemers zelf een case inbrengen of de E-nr case vervangen door een andere.

Het publiek klaagt nu vooral, maar onderneemt zelf geen actie. Mensen voelen zich niet verantwoordelijk

We vroegen lector discoursanalyse Annette Klarenbeek hoe zij tegen de fipronilcrisis aankijkt. Klarenbeek: "Als ik kijk naar hoe mensen hun zorgen uiten, denk ik dat ze vooral niet goed weten wat ze eraan kunnen doen. Er zijn zoveel meningen. Wat is nu het werkelijke probleem? Daarnaast is er onvoldoende inzicht in de keuzemogelijkheden. Ten slotte wordt de burger/het publiek vaak als fout, gewetenloos of onkundig neergezet. Al deze aspecten werken verlammend.
Deze crisis is sluimerend met af en toe brandjes.
Het publiek klaagt nu vooral, maar onderneemt zelf geen actie. Mensen voelen zich niet verantwoordelijk.
Ik denk dat hier een aanjager nodig is die het probleem tastbaar en daardoor oplosbaar maakt. Iemand die echt alarm slaat en met duidelijke en hanteerbare antwoorden komt. Het publiek en zijn zorgen dienen hierbij goed gehoord te worden en op de goede toon aangesproken te worden. Daar is niet alleen communicatie bij nodig, maar zeker ook beleid."

Ik denk dat vooral de sectororganisaties steken hebben laten vallen. Daardoor is, vermoed ik, de sector als geheel tekort geschoten in eigen risicobeoordeling en -management.

Ook spraken we met Rob Dortland, voormalig directeur Voeding, Gezondheidsbescherming en Preventie (VGP) bij het ministerie van VWS en daarna directeur Uitvoering van de VWA, een van de rechtsvoorgangers van de huidige Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Dortland is bezorgd over de beelden die zich opbouwen.
Dortland: "De NVWA heeft kort op elkaar twee grote fusies opgelegd gekregen. Met name over de tweede fusie en daaraan gekoppelde bezuinigingen is een vernietigend rapport geschreven door de Algemene Rekenkamer. Daarna zijn er door Inspecteur Generaal Harry Paul de nodige reorganisaties doorgevoerd om de boel weer op orde te brengen. Daarmee heeft hij volgens mij behoorlijke voorgang geboekt. Toch laat de fipronilcrisis zien dat er nog de nodige zwakheden zijn. Maar wie als reactie daarop een Autoriteit die haar best doet na alle bezuinigingsstormen wegzet als incompetent houdt niets over.
Iedereen is nu gebaat bij een nuchtere analyse van deze kwestie en de rollen van politiek, NVWA en sector daarin. De NVWA heeft in de fipronilcasus steken laten vallen. Roepen om nieuwe bezems is prematuur. De politiek zou de NVWA nu vooral even met rust moeten laten; geen nieuwe bezuinigingen of reorganisaties opleggen. Geef de net aangetreden nieuwe Inspecteur Generaal Rob van Lint de gelegenheid de NVWA verder op orde te brengen.
Daarnaast is er iets wat misschien minstens zo belangrijk is. De Nederlandse eierketen is in geld gemeten de grootste exporteur van de wereld, maar blijkt onvoldoende professioneel georganiseerd. De primaire verantwoordelijkheid voor de voedselveiligheid berust, ook wettelijk, bij de producent. Ik denk dat een aantal producenten tekort is geschoten. Maar ik denk dat vooral de sectororganisaties steken hebben laten vallen. Daardoor is, vermoed ik, de sector als geheel tekort geschoten in eigen risicobeoordeling en -management.
De NVWA is een politieagent die er op moet toezien dat de producent dat ook goed doet en hij moet waar nodig handhaven. Ook dat is hier niet goed gebeurd en ook daarover moeten we het hebben. Kortom, er is in deze een constructieve analyse en discussie nodig waarin de rollen van politiek, sector en NVWA aan de orde moeten komen.”

Onder meer Rob Dortland en Annette Klarenbeek zullen met de deelnemers het complete grid nalopen. Het kabinet hoopt nog dit jaar een analyse te kunnen geven van de fipronilcrisis. Wij hopen de deelnemers aan Food Interaction iets te leren over discoursen in Nederland én het publiek daarbuiten een analyse te kunnen bieden van de structuur van waaruit de huidige crisis zich ergens anders weer kan herhalen en wat daartegen te doen valt.

Rond broodbuiken en E-nrs doen we hetzelfde. Op die twee onderwerpen komen we komende week terug.

UPDATE (zaterdag 19 augustus, 12.00 uur): in het Algemeen Dagblad van vandaag wijst Eric Hubers, voorzitter Pluimveehouderij van landbouworganisatie LTO Nederland, op het mogelijk bestaan van een Europees maffioos netwerk dat boeren zou bedriegen met een verboden middel. Een en ander omdat ook Poolse kooi-eieren met fipronil zijn aangetroffen bij importcontroles. Hij eist dat de NVWA met dat nieuws naar buiten komt. Is zo'n zet in de media verstandig en wat voorspelt die over het vervolg van deze affaire?

Hier schrijf je je in voor de enige cursus van Nederland waarmee je mede beleid kunt helpen maken.