Lees ook
Wetenschappers van het Max Planck Institute of Immunobiology and Epigenetics menen een 'epigenetische aan/uit-knop' te hebben ontdekt die een rol speelt bij het dik worden. Individuen met hetzelfde genetische materiaal maar een andere interactie tussen hun genen en hun leefomgeving zouden er dik door worden en anderen juist niet. De aan/uit-knop zou bepalen in hoeverre de genetische erfenis tot expressie komt. De onderzoekers denken dat zogeheten epigenetische factoren maken dat eeneiige tweelingen minder op elkaar lijken dan je zou verwachten.

Genetisch identiek
Een groep genetisch identieke muizen met grote variatie in hun lichaamsgewicht vormde het vertrekpunt voor de onderzoekers. "Dat intrigeerde ons. Het leek er op te wijzen dat er mogelijk een puur epigenetische 'ziekte' speelde", zegt Andrew Pospisilik van de onderzoeksgroep van het Max Planck Institut. De onderzoeksgroep specialiseert zich in de epigenetische effecten op metabole ziekten.
Ze namen de gewichtsverdeling van de genetisch identieke muizen nader onder de loep en constateerden dat er maar 2 varianten waren: dun of dik. Die eigenschap bleek direct te koppelen aan de mate van expressie van het gen Trim28.

'Schakelaar'
Vervolgens keken de onderzoekers of Trim28 op dezelfde manier tot uiting kwam bij mensen. Ze analyseerden het DNA van 13 identieke tweelingen, van wie de een dik was en de ander dun. Bij de dunne tweelinghelften bleek Trim28 minder geactiveerd te zijn in de cellen. Volgens de onderzoekers zou Trim28 wel eens de 'schakelaar' kunnen zijn die obesitas aan- of uitzet door een aantal genen te beïnvloeden die het gewicht reguleren. "Als de schakelaar omgaat, is het een levenslang, epigenetisch bepaald besluit dat resulteert in een stabiel, dik of dun, fenotype [de uiteindelijke verschijningsvorm die het genotype aanneemt, red.]."aldus Pospisilik. "Meestal zien we de epigenetische invloed op een ziekte in de vorm van een soort 'dimmer', die fenotypische kenmerken zoals het lichaamsgewicht met kleine beetjes beïnvloedt."

Dit nieuwe onderzoek lijkt er dus op te wijzen dat obesitas geen kwestie is van een geleidelijke ontwikkeling, maar een afwijking die 'aan' of 'uit' gezet wordt. Het verklaart in ieder geval waarom de ene helft van de onderzochte eeneiige tweelingen wel obees is en de ander niet.

Polyfenisme
Het verschijnsel dat een identiek genotype tot duidelijk verschillende fenotypen kan leiden, is in de natuur bekend. Zo ontstaan bijvoorbeeld bij bijen en mieren de koninginnen uit hetzelfde DNA als de werksters. Het fenomeen heet polyfenisme. Dit onderzoek laat zien dat dit mechanisme ook bij zoogdieren, en waarschijnlijk dus ook bij mensen, voorkomt.

De onderzoekers hopen dat hun onderzoek de deur openzet naar epigenetische therapieën voor complexe ziekten. "Ons volgende doel is te onderzoeken of we dit proces kunnen beïnvloeden, of we de ziekte-schakelaar aan of uit kunnen zetten door een aanvullend dieet, minder stress, of door het geven van 'pro-epigenetische medicijnen'. We hopen dat het mogelijk zal blijken het systeem in één keer terug te zetten naar 'dun'," besluit Andrew Pospisilik.

Het onderzoek is verschenen in Cell.

Fotocredits: 'IBM 26 on/off switch', Marcin Wichary
Dit artikel afdrukken