De Engelse columnist George Monbiot die veelvuldig over natuurbeheer schrijft, plaatste in mei in The Guardian een column waarin hij schreef dat de huidige impact van de wereldvisserij zo groot is dat we beter geen vis meer kunnen eten. Dat ging Christine Absil, directeur van de Good Fish Foundation die de viswijzer maakt te ver en zij schreef begin augustus op Foodlog een weerwoord. Daarin stelt ze dat vis eten kan, mits er goede afwegingen gemaakt worden.

Minder CO2-uitstoot
Als eerste draagt zij aan dat visserij minder CO2 uitstoot dan vleesproductie, gebaseerd op een Canadese studie uit 2018. Dit is geen argument in de column van Monbiot, maar wel een interessant punt.

De helft van de visserij stoot minder dan 20 kg CO2 uit per kg eiwit, maar dat betreft voornamelijk pelagische soorten zoals haring. Zoals Absil terecht schrijft, zijn andere visserijen veel minder positief qua uitstoot zoals garnalen en kreeften (vergelijkbaar met de grootste uitstoters rund en lam) en die visserijen zijn nu juist in de afgelopen jaren aan het groeien. We zien dan ook dat wereldwijd de vangst van vis is gestabiliseerd, maar dat de hoeveelheid energie die wordt verbruikt stevig toeneemt. Gemiddeld komt vis nu uit rond de CO2-uitstoot van kip, maar om de een of andere reden negeert Christine Absil de beschikbaarheid van plantaardige eiwitten. Ga niet voor vis, maar haal je eiwitten uit planten zoals peulvruchten en je stoot nog 3 keer minder uit.

Uitsterven
Vervolgens stelt Absil dat landbouw biodiversiteit bedreigt, maar dat er geen enkele vissoort bekend is die is uitgestorven door visserij.

Rif in 2000 Dos Winkel
Rif in 2000


Dat is een handige stelling, want toon maar eens aan dat een vis in de open oceaan volledig is uitgestorven en dat dat alleen kwam door visserij. Het is voor wetenschappers bijzonder moeilijk om die gigantische ruimte te monitoren. Studies tonen aan dat populaties van grote roofvissen in de Atlantische Oceaan de afgelopen eeuw met 90% achteruit zijn gegaan. Dit zijn grotere soorten die zich in tegenstelling tot bv. haring trager voortplanten en dus zwaarder getroffen worden door visserij. Het gaat daarbij trouwens niet om iconische reuzen zoals haaien en zwaardvissen, deze afname vond al plaats onder soorten als kabeljauw en heilbot. Soorten zoals de grote haaien zijn nog veel zwaarder getroffen. Al deze soorten zijn van groot belang voor de stabiliteit van hun ecosysteem. Schade aan biodiversiteit afdoen met dat we geen bewijs hebben van uitgestorven soorten is dus veel te gemakkelijk gesteld.

Rif in 2012 Dos Winkel
Hetzelfde rif, 12 jaar later, in 2012

Als klimaatverandering, natuurbescherming en je gezondheid je echt aan het hart gaan, kan je (veel) beter plantaardige voeding eten
Gezond
Volgens Absils derde stelling is vis een gezondere keuze is dan rood of verwerkt vlees. Ook dit is weer een onvolledige vergelijking, want waarom geen plantaardig alternatief? De gezondheidsvoordelen van vis eten krijgt steeds meer vraagtekens en als bijvoorbeeld omega3 vetzuren dan toch een positief effect hebben op hart en bloedvaten, dan zijn deze prima te krijgen via olie uit microalgen aangezien de vis zelf zijn omega3’s daar ook vandaan krijgt. Vis kan immers zelf deze Omega-vetzuren zelf niet maken. Gelukkig heeft een groot aantal firma´s dat begrepen en maken nu zeer zuivere EPA en DHA, de Omega-vetzuren waar het hier over gaat, vanuit in reactoren gekweekte en 100% zuivere planktonalgen. Het is al lang bekend dat bepaalde vissoorten zoals vooral de grotere roofvissen tonijn en zwaardvis, beter vermeden kunnen worden vanwege ophoping van kwik en andere gifstoffen, maar de nu wel zeker aangetoonde verzadiging van de oceaan door microscopisch kleine plastic deeltjes wijst richting nog een ander mogelijk gevaar van het eten van dieren uit zee, en dan vooral schelpdieren zoals mossels die heel veel water filteren en wij dan in hun geheel opeten inclusief de plastics die ze hebben gevangen.

Al deze argumenten zijn dus geen reden om vis te blijven eten. Als klimaatverandering, natuurbescherming en je gezondheid je echt aan het hart gaan, kan je (veel) beter plantaardige voeding eten.

Tot slot beschrijft Absil een scenario waarin de vraag naar vis wereldwijd blijft toenemen, met navenante druk op de natuur in zee, “maar we kunnen echt wel vis blijven eten hoor, als we maar de juiste keuzes maken”. Ze schrijft dat we in Europa in juli 2019 alle vis hebben geconsumeerd die je eigenlijk in een volledig jaar in Europese wateren zou moeten vangen om het duurzaam te houden (en dat is al een maand eerder dan in 2000). Maar, schrijft ze, wij Europeanen halen onze vis vooral van buiten Europa. Daarbij gaat ze niet in op de gigantische problemen die dit veroorzaakt op de plaatsen waar wij dan onze vis halen zoals voor de kust van West Afrika.

Het weerwoord dat Absil in stelling brengt tegen Monbiots oproep om geen vis meer te eten, komt er op neer dat dat wel kan als we de paar juiste soorten zouden eten en vangstquota opstellen waar de politiek niet aan morrelt onder druk van de vissers en zeereservaten ook echt gesloten zouden zijn voor vissers zodat vissoorten zich daar kunnen herstellen.

Utopie
Zo’n utopische voorstelling van een toekomstige visserij haalde Monbiot nou juist met voorbeelden onderuit, maar daar gaat Absil niet op in. De opstelling en daaruitvolgende handhaving van visquota en bijvoorbeeld de aanlandplicht van ondermaatse vis rammelt aan alle kanten. Zelfs in de nog enigszins gereguleerde EU markt. Op de open oceanen van de wereld is regelgeving ver te zoeken en wordt met gigantische netten en met lijnen van tientallen kilometers, onhoudbare hoeveelheden vis gevangen met gigantisch veel bijvangst van vogels, schildpadden, dolfijnen enz. De bodemvisserij is nog dramatischer en sloopt eeuwenoude koraalriffen in de diepzee om de vispopulaties daaruit te halen die dat koraalrif in stand hield. De EU heeft meer dan 700 zeereservaten, maar een studie vond dat er in 69% van die reservaten getrawled mag worden en dat de visserijdruk in die reservaten 1,4 keer hoger was dan in onbeschermde gebieden…!

Mandarijnvis Dos Winkel
De mandarijnvis: zo goed als uitgestorven door onder meer verzuring en vervuiling van het zeewater


Veel van de vis die wij eten speelt een belangrijke rol in hun ecosysteem, maar er is er ook bewijs dat zij nog veel grotere systemen kunnen stabiliseren. Onderzoekers vonden dat de kalksteen die vissen uitscheiden een bufferende werking kan hebben op de zuurgraad van zeewater. Meer dan de helft van de veel te grote mondiale uitstoot van CO2 wordt door de oceaan opgenomen. De rest blijft hangen in de atmosfeer. Hierdoor verzuurt het zeewater met daardoor zeer schadelijke gevolgen voor veel leven, zoals het plankton en koraalriffen. In een verzuurde zee lost kalk immers op en zo dreigt een steeds grotere sterfte van het plankton. Het plantaardig plankton, het fytoplankton, is onze belangrijkste bron van zuurstof. Met het steeds sneller verdwijnen van regenwouden, wordt het plankton steeds belangrijker voor onze levensbelangrijke zuurstofvoorziening. Steeds meer onderzoekers erkennen de grote dreiging die van oceaanverzuring uitgaat en we kunnen rustig stellen dat elke vis die nu nog uit zee getrokken wordt, er een te veel is. Deze bufferende werking van de reactie tussen de calcium en de CO2 die in het zeewater aanwezig zijn en de reactie in het lichaam van de vis die leidt tot kalksteendeeltjes in de ontlasting van de vis (gut rocks), vermindert dat effect. Hoe minder vis, hoe minder buffer. Het aantal vissen is sinds 1970 met de helft afgenomen en we hebben dus terwijl we steeds meer CO2 uitstoten dit beschermende mechanisme van de oceanen onderuit gehaald.

Vissenwelzijn
Naast al deze argumenten op grotere schaal wordt ook hier weer het welzijn van de vissen zelf vergeten. Dit is een onderwerp waar we liever niet over nadenken, maar wetenschappelijk onderzoek vindt steeds maar weer dat vissen pijn kunnen voelen en dit proberen te ontwijken. De manier waarop vissen gevangen worden, vanuit grote diepte samengedrukt in een net met grote verschillen in waterdruk, uren lang vechtend om los te komen van een haak die door hun kaak gegaan is, stikkend aan dek, ingewanden verwijderd terwijl ze nog bewust zijn, op ijs gelegd wat het bewustzijn verliezen verder uitstelt, is in deze “moderne” tijd waar dierenwelzijn steeds belangrijker wordt, niet te accepteren als we onder ogen zouden zien dat vissen dit net als andere dieren kunnen voelen. En niet alleen pijn, maar ook angst en stress.

Dos Winkel heeft als duiker de onderwaterwereld in 30 jaar dramatisch zien veranderen. Tien jaar geleden richtte hij de Sea First Foundation op. Sindsdien geven hij en zijn vrijwilligers lezingen en bezoeken zij scholen om lessen te geven over het belang van de oceaan.
Fotocredits: Dos Winkel, onderwaterfotograaf
Dit artikel afdrukken