Een plaag? Nee, een ‘succes van de natuur’!

Ineens kwam het weer langs. Dat we plaagdieren in het Hollands landschap met man en macht bestrijden, maar niets doen met de opbrengst daarvan. Zo gooien we er eigenlijk twee keer geld tegenaan: een keer om plaagdieren te bestrijden, te vangen, af te schieten, te vangen of te verjagen. En dan nog een keer om de dode dieren als 'afval' op te ruimen. Terwijl het toch om hele hoogwaardige dierlijke eiwitten gaat.

Zonde, denken mensen als Arjan Smit, chefkok van De Pronckheer. Hij trotseerde diverse malen al de autoriteiten om 'verboden' dieren toch in zijn restaurant te serveren. Zijn volharding betaalde zich uit. Inmiddels heeft Arjan een ontheffing van de provincie Utrecht waardoor hij plaagdieren mag verwerken en laten consumeren. Daar maakte EditieNL een item van in de uitzending van 17 februari jl. Arjan bereidde enthousiast een muskusrat, die de verslaggever manmoedig nuttigde. "Het smaakt eigenlijk best lekker", constateerde hij verrast.

Unie van Waterschappen
Maar diezelfde dag plaatste de Unie van Waterschappen een curieus bericht op zijn website.

De Unie schrijft:
De waterschappen vangen muskusratten omdat deze dijken en kades ondermijnen en daardoor een gevaar vormen voor onze waterveiligheid. De laatste tijd is ter sprake gekomen of de gevangen muskusratten geschikt zijn voor consumptie.
De Unie van Waterschappen is groot tegenstander van het consumeren van muskusratten, omdat daarmee een markt wordt gecreëerd waarvoor deze dieren gefokt kunnen worden. Dit heeft als risico dat er muskusratten ontsnappen, die zich in de vrije natuur weer kunnen vermeerderen. Muskusratten kunnen zich razendsnel voortplanten en hebben in Nederland nauwelijks natuurlijke vijanden.


muskusrat, Ramon Smits

Dat wekte de nieuwsgierigheid, maar ook irritatie van Foodloglezer Dirk-Jan Polak. Polak is een onvermoeibaar promotor van producten van de in Nederland als plaag bestreden ganzen. Je kunt het zo gek niet bedenken of hij maakt er iets lekkers van 'op z'n gans': ganzenworst, ganzenbitterballen, ganzenham... Voorop staat dat het lekker moet zijn. Polaks tweede uitgangspunt: creëer positieve beeldvorming. Stop dus het praten over 'plagen'. Polak noemt ze 'successen van de natuur' die je aan iedereen, en ook de natuur zelf, ten goede kunt laten komen.

De muskusrat komt van oorsprong niet in Europa voor. Het plantenetende dier werd om zijn pels (bisambont) vanuit Noord-Amerika naar Tsjechië gebracht. Al snel verspreidde hij zich door geheel Europa.

Muskusratconsumptie creëert markt voor te fokken muskusratten?
Dirk-Jan benaderde de Unie van Waterschappen en vroeg om uitleg. Want wat ze schrijven is wel erg raar. Hoezo zou het laten opeten van vlees, dat anders weggegooid zou worden, een markt creëren voor het fokken van muskusratten? Je mag muskusratten niet eens houden in Nederland. Ze staan op de lijst van exoten. Ze staan niet op de zogeheten positieflijst van dieren die je in Nederland mag houden, al dan niet onder 'soortspecifieke houderijvoorschriften. Fokken is dus helemaal geen optie.

Gekwalificeerd Persoon
Maar hoe zit het met het consumeren? En de ontheffing van Arjan Smit? De provincie bepaalt de voorwaarden waaronder een exoot 'in de handel gebracht mag worden'. Dat is jagerstaal voor 'voor consumptie geschikt zijn'. Dat hebben we in Nederland geregeld door zogeheten 'Gekwalificeerde personen' (GP's) aan te stellen. Dat zijn mensen in het veld die een speciale opleiding gevolgd hebben. Zij moeten bij ieder geschoten wild, plaagdieren of jachtwild, vaststellen of het dier voor humane consumptie geschikt is. Indirect staan ze onder toezicht van de NVWA, verder is hun rol op Europees niveau in de regelgeving vastgelegd.
In de praktijk werkt het als volgt: een jager schiet of vangt een muskusrat - of gans, of haas, of eend. De GP bepaalt of het dier niet ziek of op andere wijze 'verdacht' is. Als de GP akkoord geeft, mag het wild naar de poelier, verwerker of naar een kok als Arjan Smit, om opgegeten te worden. Bij muskusratten geldt één belangrijke regel. Het dier mag niet verdronken zijn. Dan is het ongeschikt voor consumptie.

Het lijkt er op dat de Unie van Waterschappen met zijn standpunt de plank nogal mis slaat. Of zouden de rattenvangers van de waterschappen overspoeld worden door verzoeken om muskusratten? De Unie schrijft namelijk ook nog: De waterschappen kunnen de door hen gevangen muskusratten ook niet leveren, omdat deze voor consumptie na de vangst in leven moeten worden gehouden. Dit is in de praktijk vrijwel onmogelijk.
De Unie van Waterschappen reageerde nog niet.

De Amerikaanse versie van dit verhaal
Ook in andere delen van de wereld kampen ze met de vraag hoe om te gaan met exoten die het erg naar hun zin hebben in een gebied waar ze oorspronkelijk niet thuishoren. In Modern Farmer stond deze week een artikel over de nutria, een van oorsprong Zuid-Amerikaans waterknaagdier. In Europa kennen we hem als de beverrat. In de wetlands van Louisiana zorgt hij voor problemen omdat hij de bodem stuk knaagt waardoor het water de overhand krijgt. Wat deden de Amerikanen? Ze loofden een jaagpremie uit. Voor iedere ingeleverde staart krijgt de jager een vergoeding van $ 5. De rest van het dier wordt weggegooid. Zonde, dacht chefkok Phillippe Parola. Hij is het vetarme vlees gaan promoten met overheerlijke recepten. Klinkt bekend?

Ook andere initatieven om gevangen nutria's niet zomaar verloren te laten gaan, floreren. Van nutria-hondensnacks via nutria-rodeo's tot zelfs modeaccessoires met nutria-bont. De beverratten zijn een hippe, 'ecobewuste modetrend' aan het worden. Red de wetlands, draag nutriabont. En zo is de cirkel dan weer rond, want waarom werden de nutria's naar de VS en Europa gehaald? Juist, voor hun bont. En uit die houderijen ontsnapten ze. Net als de muskusrat in Europa.

Fotocredits: 'nutria', pelican