Eén onnozel foutje en biologische chocolade is gangbaar

Voor import van biologische waar van buiten de EU is een extra certificaat nodig, de COI (het certificate of organic import). Daarnaast zijn er de pakbon, een ingrediëntenoverzicht, de factuur (met de waarde van de goederen om het accijnsbedrag te berekenen) en - bij luchtvracht - de AWB (Airway Bill). De COI bevat feitelijk de gegevens die ook op de factuur staan. Als de producent een seintje geeft, wordt de COI door de certificerende instantie in het EU-computersysteem TRACES ingevoerd. Het is een procedurele handeling zonder fysieke controle.

In de Dominicaanse Republiek wordt cacao geteeld. Alle cacaobonen werden geëxporteerd. Tot enkele jaren geleden. Toen startten Jens en Marjorie hun ambachtelijke chocolademakerij Definite - de eerste in dat land. Ze maken van lokaal geteelde biologische bonen verrukkelijke chocola en verschaffen werk aan vier personen. ClearChox importeert en distribueert hun chocolade in de EU. Het merk was niet biologisch gecertificeerd. Geen punt. Van de zeventien merken die ClearChox voert, heeft pakweg de helft geen EU BIO-vignet. In het vroege voorjaar van 2021 kreeg Definite zijn BIO-certificaat van IMOcert, een in Bolivia gevestigde certificerende instantie. In de Dominicaanse Republiek zelf is namelijk geen certificeerder aanwezig. Er was een order van ClearChox onderhanden, en blij en enthousiast liet Jens stickers drukken met het EU BIO-vignet en plakte die op alle repen. De order werd op gebruikelijke wijze verstuurd.

Foutje
Op Schiphol ontdekte een douanebeambte de BIO-vignetten op de verpakkingen en constateerde dat er geen COI in TRACES stond. ClearChox was niet op de hoogte van de stickers. Bij navraag bleek dat Jens niet bekend was met het fenomeen COI. IMOcert had hem dat niet verteld. Diezelfde dag nog herstelde IMOcert de fout en voerde de COI in. Foutje, maar gelukkig hersteld, zou je zeggen.

“De zending moet worden vernietigd of teruggestuurd,” zei de douane.
“Terugsturen naar de Dominicaanse Republiek en dan weer met dezelfde COI terug naar Schiphol? Dat is idioot. Het is een kleine producent, die kan die kosten niet dragen. Die gaat failliet.”

De douane toonde begrip en beloofde met SKAL te overleggen. Want SKAL bepaalt. SKAL toonde zich onwrikbaar, ten tijde van het transport was er geen COI in TRACES. En dat moet. Punt uit. Na enig aandringen zeiden ze: Als de BIO-indicatie onder toezicht van de douane wordt verwijderd, dan is het okay. Enkele weken later overhandigden we een douanemedewerker een stapel A4-tjes met duizenden EU BIO-stickers, die we met man en macht hadden losgepeuterd.

De chocola van Definite werd vervolgens, net als voorheen, niet als BIO verkocht.

Inspectie
Totdat er inspectie kwam.

De repen werden nauwgezet onderzocht. En verdorie: Op de achterkant van de reep stond bij de ingrediënten, per ingrediënt *van biologische herkomst. En op de voorkant, onderaan de reep, staat in lastig te lezen gouden opdruk ‘single origin organic cacao’ en foei, op een reep staat Öko Caribe, de naam van de Dominicaanse producent van de gebruikte, biologische, cacaobonen. (Geen Duits bedrijf, maar de eigenaar vindt het Duitse woord Öko zo mooi en heeft het in de naam van zijn bedrijf gebruikt.)

Het achterliggende probleem is dat SKAL het fenomeen handel in reeds voor eindgebruiker verpakte producten niet kent

'Zeer kritieke afwijking'
Al met al dramatisch. Het werd als zeer kritieke afwijking behandeld. ClearChox moet alle BIO-indicaties van de verpakking verwijderen, anders wordt haar BIO-certificaat ingetrokken.
ClearChox moest bovendien haar klanten informeren dat ze het product moeten afwaarderen. Afwaarderen? Het is biologisch geproduceerd, met biologische ingrediënten en het wordt niet als biologisch verkocht. Bovendien bepaalt de winkelier zelf de prijs. Wat is er te afwaarderen?

Tja. Als SKAL bij de import met enig begrip, redelijkheid en billijkheid had gereageerd en de COI die een dag te laat was ingevoerd had geaccepteerd en misschien even contact had gezocht met haar college IMOcert, dan was al deze ellende niet nodig geweest.

Doordat er gedurende de duur van het vliegtransport geen COI was, verandert het product heus niet van aard. Er zijn in het ruim geen kaboutertjes die de repen uitpakken en verwisselen. Of die meer repen maken, want het idee achter deze toestand is dat er fraude zou kunnen worden gepleegd. Bovendien zijn factuur en pakbon nog een bewijs van hetgeen is geladen en er in gelijke hoeveelheid uit het ruim moet komen. Maar de COI in TRACES is heilig.

Het achterliggende probleem is dat SKAL het fenomeen handel in reeds voor eindgebruiker verpakte producten niet kent. Je bent voor SKAL boer of producent/bereider. Op de website staat ook dat kritieke afwijkingen alleen kunnen voorkomen als “de basisprincipes van biologische (landbouw)productie worden geschonden”. Er is hier geen sprake van landbouw noch van productie. Noch schending van basisprincipes. Maar handel wordt als bereiding behandeld. En dat wringt. Overigens niet alleen in dit voorbeeld.

Er zijn in het ruim geen kaboutertjes die de repen uitpakken en verwisselen. Of die meer repen maken, want het idee achter deze toestand is dat er fraude zou kunnen worden gepleegd

'Verbroken keten'
Maar het rapport van SKAL spreekt onverbiddelijk van een kritieke afwijking. De keten was verbroken. Doe niet zo raar. Keten? Transport van vliegveld naar het magazijn wordt niet gecertificeerd. Überhaupt behoeft geen enkel transport van biologisch gecertificeerde waren binnen Europa iets als een COI. Dus als je zo redeneert, is op die wijze de keten ook verbroken. En wat is hier kritiek aan? Er is niets gefoezeld, niet gefraudeerd.

We hebben een ernstig bezwaar ingediend en - gezien het feit dat we telkens in de categorie ‘bereiding’ worden “gepropt” - een gesprek met het SKAL management gevraagd. Geen respons. Wel dat het bezwaar is doorgestuurd naar de afdeling juridische zaken. Zo gaat dat. Ondertussen krijgen we de factuur voor de inspectie (à €107 per uur) en een week of twee
later een aanvullende rekening van €851, verwijzend naar de brief met het inspectierapport. Waarom?

“Dat kunt u op de website lezen. Dat is voor de extra uren die we moeten maken vanwege een kritieke afwijking.”

Ondertussen krijgen we de factuur voor de inspectie (à €107 per uur) en een week of twee
later een aanvullende rekening van €851, verwijzend naar de brief met het inspectierapport

Extra uren? Waarvoor? Het inspectieverslag wordt ter plekke op een laptop ingetypt. Daarvoor betalen we al. De verantwoording van het bedrag dat op het tarievenblad van SKAL is vermeld, maakt duidelijk dat het een boete is. De tijd voor inspectie en het schrijven van het rapport is immers al betaald en er staat dat een extra inspectie ook apart in rekening wordt gebracht. SKAL mag geen boetes uitdelen, maar dit is dus een verkapte boete.

'Pervers verdienmodel'
Over het algemeen is onze ervaring dat voor de inspecteurs van SKAL het doel van de inspectie niet leidend is, maar de set regels. Het is onze ervaring dat slechts een enkeling zich wenst te verdiepen in de praktijk en een en ander naar waarde inschat. En het aandurft te handelen naar de bedoeling van de regels, en niet naar de letter. En er is geen sprake van vrije Europese markt; in vrijwel alle andere EU landen opereren meerdere certificerende instanties. De Staat der Nederlanden heeft SKAL een monopolie gegeven, en zo gedraagt ze zich ook. De communicatie laat te wensen over - “het staat op de website” en soms zoek je je suf - en je hebt je maar te schikken naar de tarieven die je worden opgelegd. En klachten moet je ook bij SKAL indienen. Het heeft al met al trekken van een pervers verdienmodel.