Dat is een heel verhaal. Ik zal proberen het zo eenvoudig mogelijk te vertellen.

Bretagne - Frankrijks punt in de Atlantische oceaan - lijkt in zijn landbouw op Nederland. Er wordt intensief geboerd. De streek produceert verreweg het grootste deel van Frankrijks kippen, varkens, eieren, melk en een flink deel van de appels, peren, aardappelen, tomaten, paprika's en komkommers. Die worden er ook verwerkt, verpakt en verhandeld en vervolgens weer verkocht door de Franse supermarkten die eveneens voor het overgrote deel uit Bretagne komen. Daar eten in Frankrijk, en daarbuiten, heel veel mensen van. Een groot deel van de Bretonnen leeft ervan. En toch hangt dat nu allemaal aan een zijden draadje.

Net zo groot als Nederland
Bretagne is bijna net zo groot als Nederland, maar telt slechts 3 miljoen inwoners. Ze leven voor een belangrijk deel van wat daarginder de 'agroalimentaire' heet. Wij noemen dat de agri- & foodsector. Omdat een groot deel van de bevolking er zo bij betrokken is, zien heel gewone mensen dat er onvoldoende in verdiend wordt. niet alleen kleine maar ook grote bedrijven gaan failliet. Zo failleerde de grootste kippenslachter (Doux) en ging een grote varkensslachter (GAD) op de fles. Als dat gebeurt, volgen de boeren en de rest van de verwerkende industrie. De supers houden het wel vol. Die kopen gewoon elders in waar het volume groter en de inkoopprijs lager is

Maar de bevolking niet. Die leeft ervan. De Bretonnen protesteren en gaan de straat op omdat ze direct in hun economische bestaan worden bedreigd. Anders dan wij Nederlanders - al leeft ook ons land zonder dat we het weten voor een groot deel van handel in en verwerking van voedsel - voelen zij ook zelf heel direct in hun portemonnee dat hun boeren en voedselverwerkende industrie creperen.

18 juni & de druppel
Het protest begon op 18 juni jongstleden. Toen startte in Bretagne het protest tegen de zgn. écotaxe met een volkspetitie. Die écotaxe is een wet die werd ingevoerd door ex-minister Jean-Louis Borloo. De wet was bedoeld om in de naam van duurzaamheid nodeloos vrachtvervoer te beperken. Er worden speciale geautomatiseerde tolpoorten voor vrachtwagens voor gebouwd. Die dingen kosten de Staat maar liefst 800 miljoen euro; de Staat kan er dan ook niet meer vanaf zonder dat verlies te nemen. Dat is de Franse regering voorlopig niet van plan. Stiekem moest de wet immers ook de noodlijdende staatskas een beetje spekken; het land komt vele miljarden op zijn begroting tekort.

Minder heen en weer gesleep is beter voor het milieu. Jazeker, dat is zeker zo. Maar als je je realiseert dat alles van ver komt en de wereld 1 grote uitruilplaats is, dan plaats je jezelf met een extra belasting op vervoer te snel en te ver buiten spel. Daarbij komt dat de Fransen boven hun stand leefden. Hun productiekosten waren door aanhoudende subsidies en regelgeving een eind boven de markt uitgekomen. Uiteindelijk knapt dat. De écotaxe was de druppel die de emmer liet overlopen: niet alleen de boereneconomie, maar ook de verwerkende economie zijn stuk gelopen.
Voor andere regio's van Frankrijk staat het er nauwelijks minder slecht voor; de bevolking ziet de prijzen stijgen, de kosten van de staat steeds verder oplopen en ook onder de nieuwe president geen verbeteringen die duiden op licht aan het einde van de tunnel. Er heerst een gevoel van ontevredenheid en economische dreiging. Daarom kunnen de protesten van de boeren- en voedselverwerkende industrie pakken onder de rest van de bevolking in een land dat al enkele presidenten lang mort over het beleid van zijn overheid. Ze verspreidden zich in aard en reikwijdte vanuit Frankrijks logistiek ongunstig gelegen uithoek in de oceaan de afgelopen maand snel over het gehele land. Inmiddels wordt gevreesd voor een algehele 'grogne antifiscale', een burgerbeweging tegen de hoog opgelopen belastingen om de lege staatskas weer te vullen.

Zo gaat dat met revoluties. Als het gevoel - 'we worden belazerd en staan in de kou' - eenmaal benoemd is en de juiste snaar heeft geraakt, gaat het verder. Victor Hugo zei het al: als die brave, gehoorzame en hardwerkende Bretonnen losgaan, doen ze dat nooit voor niets. Hollande t'es foutu, les Bretons sont dans la rue (Hollande, het is met je gedaan, de Bretonnen zijn de straat op), klinkt het tegen François Hollande, de president van de Franse republiek. Hugo's uitspraak schijnt zijn gelijk opnieuw te bewijzen, nu het protest tegen de écotaxe in het hele land te horen is.

Ouderwetse revolte
Er lijkt zich een heuse ouderwetse revolte te ontwikkelen waar we de buitenlandse pers nog maar nauwelijks de vingers achter krijgt. Frankrijk dreigt zomaar de helft van zijn eten op de fles te zien gaan. In Nederland staat het er met kippen, varkens, tomaten, paprika's en komkommers maar zeker ook met de verwerkende industrie nauwelijks beter voor. Hebben we door wat het betekent als die spullen niet meer gemaakt zouden worden?

Bedrijven sluiten namelijk van de ene dag op de andere. Dat geld ook voor faillerende slachters en boeren en tuinders. Vorige week reisden 2 Franse ministers naar Bretagne. Er werd een miljard euro steun gegeven. Da's geen kattenpis, maar nog zijn de Bretonnen en de andere Franse boeren en Fransen niet tevreden. Onderwijl verspreidt en intensiveert het geweld zich. Er zijn vernielingen die staatsbezittingen in vlammen laten opgaan omdat onder het publiek het gevoel post heeft gevat dat de overheid zijn eigen in plaats van het publieke belang dient én daarvoor zijn uiting heeft gevonden. Het sluimert niet langer, maar is out in the open; dans la rue, zoals de Fransen het noemen.

Natuurlijk valt het nog best mee. Net als hier nemen financiers uit Azië en het Midden-Oosten de bedrijven over. Maar het wordt wel heel anders. Zij kijken onze kennis af maar zullen als het erom spant hun belangen hier gebruiken om hun lokale belangen elders te dienen.

In Bretagne gaat de intensieve landbouw ten onder
In Bretagne gaat de intensieve landbouw ten onder. Omdat die in ons deel van de wereld niet goedkoop genoeg meer kan werken. Elders in de wereld kan het allemaal stukken goedkoper. De akkerbouw in Noord-Frankrijk kan nog aardig mee, maar verder zit het vast. Dat heeft inmiddels als consequentie dat Frankrijk, na Duitsland grootste - zij het net wat te dure - landbouwnatie van West-Europa, qua intensieve landbouw op zijn gat ligt. Boeren uiten hun onmacht om nog haalbare uitwegen binnen het bestaande systeem te vinden door de tolportalen voor de écotaxe te vernielen. Ik sprak dit weekend met een goede Bretonse bekende, een ex-commando bovendien die weet wat geweld is en hoe het zich ontwikkelt. Hij vreest de eerste geweldsgewonden en zelfs doden. Als dat gebeurt, gaat het verder los want de protesten zijn inmiddels al door het hele land. Van het Noorden tot het Zuiden. Het kan beter niet gebeuren, want het zijn sentimenten die hoog op kunnen lopen in de waan van de groepsmatige menselijke protestenergie. Zoals alle revoluties.

Maar toch. Als het bijna zover is, moet de vraag gesteld worden: stel je voor dat de Bretonnen gelijk hebben en we hier geen intensief verbouwd eten meer kunnen maken omdat het te duur is geworden en overheden kennelijk geen antwoord hebben om de problemen van waaruit die situatie voortkomt op te lossen?

We hebben meer eten nodig, roept iedereen, om die 9 of 10 miljard mensen in 2050 te voeden. Maar als het economisch zo werkt dat in één klap hele steden in ons rijke deel van de wereld zonder komen te zitten en elders moeten inkopen, waar zijn we dan mee bezig?

Mogelijk hebben die brave maar getergde Bretonnen ditmaal niet alleen gelijk voor Frankrijk, maar zelfs voor heel Noord-West Europa. Dat is een gedachte die ik toch niet zomaar als onzin uit mijn hoofd wil bannen.

Fotocredits: twitteraccount Les Bonnets Rouges
Dit artikel afdrukken