Lees ook
Prof. dr. Han Olff is hoogleraar ecologie aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Zijn naam kwam afgelopen jaar breed in de media vanwege zijn opvattingen over de Oostvaardersplassen.

Olff is een uitgesproken wetenschapper. Gisteren corrigeerde hij op twitter het nog kersverse Klimaatakkoord vanwege een denkfout.

Het akkoord suggereert dat het gebaseerd is op circulariteit, een populair begrip dat echter juist op het gebied van energie niet bestaat. Olff aarzelde niet om dat basale natuurkundige feit duidelijk te maken, hoe pijnlijk dat ook is voor de honderden gerespecteerde mensen die aan het Akkoord hebben meegewerkt.


Energie ijsklontje blijft bestaan, maar helemaal verdund
Systemen die energie vergen - de moderne samenleving is een grootverbruiker - kunnen niet circulair zijn vanwege een eenvoudige natuurkundige waarheid: de 2 hoofdwetten van de thermodynamica. De eerste hoofdwet zegt dat energie nooit verloren gaat. De tweede zegt dat die verloren gaat in een voor het systeem bruikbare vorm. Denk aan een ijsklontje dat je in een glas water doet. Het kostte stroom om het klontje zich in je vriesvak te laten vormen. In het warmere water geeft het koude af, die zich oplost in het water en zich verder oneindig in de omgeving verdunt. Die energie verdwijnt niet, maar verspreidt zich zodanig dat je de kracht die het had als stroom om een klontje te vormen niet meer kunt 'terugpakken' en hergebruiken. Daarom moet je steeds nieuwe energie toevoegen om weer een klontje te kunnen maken.

Om het truukje vol te kunnen houden, moet je bovendien met enige regelmaat een nieuwe ijskast aanschaffen.

Het maken van dat apparaat kost veel energie, ook als je het maakt van gerecyclede apparaten. De energie die in oude apparaten zit, gaat net als die van het ijsklontje verloren. Er blijft veel nieuwe, aan het systeem toe te voegen energie nodig om van oude spullen nieuwe te maken.

Minister Wiebes van Klimaat wees afgelopen vrijdag nadrukkelijk op het beleid van de Nederlandse regering: er mag niet getornd worden aan de tonnen uitstoot, noch aan de economische groei die klimaattransitie Nederland moet brengen
Dat zal tot in der eeuwigheid meer energie vergen dan uit de oude spullen terug te halen valt, ondanks mooie gedachten over circulariteit. Naarmate de samenleving zich afhankelijker maakt van techniek - een trend die juist in de high tech uitstootloze fase zijn tempo versnelt - neemt ook de behoefte aan die steeds nieuwe energie toe.

Hutje op de hei versus de klimaateconomie
Opgepast, zegt daarom Olff met zijn tweet. Energie uitstootloos maken, wil nog niet zeggen dat je er genoeg van hebt om de consumptiesamenleving overeind te kunnen houden. Wie die lijn van denken doortrekt, moet concluderen dat het Klimaatakkoord daarom ook een consumptiebeperkingsakkoord had moeten zijn.

Olff zegt niet veel anders dan de Brit Paul Kingsnorth die bij de VPRO duidelijk maakte dat de elektrificatie van consumptie de werkelijke milieu- en klimaatuitdaging verraadt. Elektrificatie beperkt de uitstoot, maar helpt onze natuurlijke omgeving al evenmin verder dan de op fossiele energie gebaseerde consumptiesamenleving. Elektrificatie zoals 'Parijs' voorstaat, is slechts een voortzetting van die samenleving. Het is tijd om die consumptie als levensstijl achter ons te laten, zo luidt de boodschap van ecologen als Olff en Kingsnorth. Kingsnorth geeft het voorbeeld en is daadwerkelijk in een hutje op de hei gaan wonen.

Er zal nog heel wat gepraat moeten worden voor de samenleving als geheel zo'n manier van leven als vooruitgang ziet. Minister Wiebes van Klimaat wees afgelopen vrijdag nadrukkelijk op het beleid van de Nederlandse regering: er mag niet getornd worden aan de tonnen uitstoot, noch aan de economische groei die klimaattransitie Nederland moet brengen. Die beleidsgedachte vertaald zich volgens Milieudefensie-directeur Donald Pols bovendien in een scheve verhouding die eenzijdig op groei is gericht door middel van subsidies aan bedrijven die door burgers betaald moeten worden.


Dit artikel afdrukken