3 min_1024_617_84_c1.jpg)
Duurzaam voedsel bestaat niet. Daar kan tuinder Jopie Duijnhouwer kort over zijn. In plaats van haarkloverij over wat het zou zijn, kun je beter een relatie met wat je eet aangaan. Dat baart betekenis en waarde.
Laat ik er niet omheen draaien: volgens mij bestaat duurzaam voedsel niet.
'Duurzaam' in Kameroen
Ongeveer 35 jaar geleden woonde en werkte ik in Kameroen. In Lomié, een dorp met 1.200 inwoners midden in het tropisch regenwoud, het ambtelijk centrum van een arrondissement met een bevolkingsdichtheid van 1 persoon per km2.
Daar kwam voedsel dichter bij de kwalificatie duurzaam dan alles wat ik daarvoor en daarna gezien heb. Dierlijke eiwitten (vlees, vis, insecten), vruchten, olie en smaak werden verzameld in het bos. Jaarlijks kapte een familie een hectare regenwoud om er bananen, manioc en pinda’s te verbouwen. Daarna werd het stuk grond 50 jaar of langer aan zijn lot overgelaten.
Het was er zeker geen paradijs. Een enkele keer was er overvloed, soms honger en te vaak heel eenzijdig eten. Om het leven in Lomié in perspectief te zetten: bij die bevolkingsdruk zouden er op de oppervlakte van de gehele provincie Utrecht 1.500 mensen wonen.
Vanuit Lomié richting de bewoonde wereld zag je het bos verdwijnen. Bij een bevolkingsdichtheid van 10 personen per vierkante kilometer (15.000 Utrechters) was het regenwoud volledig gedegradeerd, en dat in een klimaat met 12 maanden per jaar zon, warmte en regen.
De succesvolle jager in Kameroen hield de prooi niet voor zichzelf, sterker nog, hij at er misschien wel niets van. Dat zou ongeluk kunnen brengen. Er was een keurige verdeelsleutel waardoor iedereen in de gemeenschap een deel kreeg. Een hert was meer dan alleen dierlijke eiwitten, het was een levend wezen uit een waardevolle omgeving. Dat is een fundamenteel andere voedselbeleving dan de moderne mens die een kiloknaller kipstukjes in de wok kiepert, en die geen flauw idee heeft waar die kip vandaan komt, hoe de kip geleefd heeft of hoe het dier aan zijn einde gekomen is.
Ondertussen wonen er bijna 1,3 miljoen mensen in de provincie Utrecht. Wij maken ons allang geen zorgen meer of we wel voldoende te eten hebben. De wereld is van ons. De huidige bewoner van Utrecht eet deze ochtend waarschijnlijk niets wat in die provincie geproduceerd is. Hij of zij kan ontbijten met muesli waarvan de noten uit Turkije, de blauwe bessen uit Chili, de granen uit Oekraïne of Finland en de yoghurt uit Nederland (of Duitsland) komen.
Als de krant morgen een recept met asperges, papaya of zeekraal publiceert, dan verwacht de consument dat de supermarkt of speciaalzaak dat op voorraad heeft. Het is nieuws als één supermarktketen een paar dagen geen paprika in de schappen heeft.
'Duurzaam(heid)' is de bezweringsformule waar de moderne mens zich mee troost, bedwelmt of achter verstopt. Bovendien is het een misvatting om het bijvoeglijk naamwoord duurzaam aan voedsel te koppelen. Niet voedsel is “(on)duurzaam”, maar het voedselsysteem waar het deel van uitmaakt. En ons huidige voedselsysteem is mateloos en waardenloos.
De belangrijkste waarde die de moderne Westerse consument aanspreekt, is de prijs. Ons voedselsysteem is onderdeel van een neoliberale doctrine, waarin de manier waarop die prijs tot stand komt secundair is. Arbeidsomstandigheden, dierenwelzijn en zorg voor milieu mogen opgerekt worden tot net binnen de wettelijke lijntjes. En als die normen ergens heel ruim liggen dan hoeven we dat ook niet perse te weten. Het externaliseren van kosten is dé manier om economisch te overleven.
Een relatie aangaan met voedsel vind ik belangrijker dan haarkloverij over 'duurzaamheid'. Begin een moestuin, houd een kip of pluk en slacht een gans, koop een vis met kop en schubben. Eet in de winter pastinaak of schorseneren in plaats van de inhoud van een zakje voorgesneden groentemix. Koop producten via een CSA, of Herenboeren, of direct bij een boer of fruitteler. Ga een dag uien schoffelen of een week appels plukken.
Of dat enig effect heeft op de 'duurzaamheid' van voedsel? Geen flauw idee, maar het geeft betekenis aan dat wat je in je mond stopt. Waarschijnlijk is het niet eens 'duurzaam', maar wel waardenvol voedsel.
Dit artikel afdrukken
'Duurzaam' in Kameroen
Ongeveer 35 jaar geleden woonde en werkte ik in Kameroen. In Lomié, een dorp met 1.200 inwoners midden in het tropisch regenwoud, het ambtelijk centrum van een arrondissement met een bevolkingsdichtheid van 1 persoon per km2.
Daar kwam voedsel dichter bij de kwalificatie duurzaam dan alles wat ik daarvoor en daarna gezien heb. Dierlijke eiwitten (vlees, vis, insecten), vruchten, olie en smaak werden verzameld in het bos. Jaarlijks kapte een familie een hectare regenwoud om er bananen, manioc en pinda’s te verbouwen. Daarna werd het stuk grond 50 jaar of langer aan zijn lot overgelaten.
Het was er zeker geen paradijs. Een enkele keer was er overvloed, soms honger en te vaak heel eenzijdig eten. Om het leven in Lomié in perspectief te zetten: bij die bevolkingsdruk zouden er op de oppervlakte van de gehele provincie Utrecht 1.500 mensen wonen.
Vanuit Lomié richting de bewoonde wereld zag je het bos verdwijnen. Bij een bevolkingsdichtheid van 10 personen per vierkante kilometer (15.000 Utrechters) was het regenwoud volledig gedegradeerd, en dat in een klimaat met 12 maanden per jaar zon, warmte en regen.
Wij maken ons allang geen zorgen meer of we wel voldoende te eten hebben. Wij willen alles en we willen het nuLevend wezen uit waardevolle omgeving
De succesvolle jager in Kameroen hield de prooi niet voor zichzelf, sterker nog, hij at er misschien wel niets van. Dat zou ongeluk kunnen brengen. Er was een keurige verdeelsleutel waardoor iedereen in de gemeenschap een deel kreeg. Een hert was meer dan alleen dierlijke eiwitten, het was een levend wezen uit een waardevolle omgeving. Dat is een fundamenteel andere voedselbeleving dan de moderne mens die een kiloknaller kipstukjes in de wok kiepert, en die geen flauw idee heeft waar die kip vandaan komt, hoe de kip geleefd heeft of hoe het dier aan zijn einde gekomen is.
Ondertussen wonen er bijna 1,3 miljoen mensen in de provincie Utrecht. Wij maken ons allang geen zorgen meer of we wel voldoende te eten hebben. De wereld is van ons. De huidige bewoner van Utrecht eet deze ochtend waarschijnlijk niets wat in die provincie geproduceerd is. Hij of zij kan ontbijten met muesli waarvan de noten uit Turkije, de blauwe bessen uit Chili, de granen uit Oekraïne of Finland en de yoghurt uit Nederland (of Duitsland) komen.
Als de krant morgen een recept met asperges, papaya of zeekraal publiceert, dan verwacht de consument dat de supermarkt of speciaalzaak dat op voorraad heeft. Het is nieuws als één supermarktketen een paar dagen geen paprika in de schappen heeft.
Ons voedselsysteem is onderdeel van een neoliberale doctrine, waarin de manier waarop die prijs tot stand komt secundair isMateloos en waardenloos
'Duurzaam(heid)' is de bezweringsformule waar de moderne mens zich mee troost, bedwelmt of achter verstopt. Bovendien is het een misvatting om het bijvoeglijk naamwoord duurzaam aan voedsel te koppelen. Niet voedsel is “(on)duurzaam”, maar het voedselsysteem waar het deel van uitmaakt. En ons huidige voedselsysteem is mateloos en waardenloos.
De belangrijkste waarde die de moderne Westerse consument aanspreekt, is de prijs. Ons voedselsysteem is onderdeel van een neoliberale doctrine, waarin de manier waarop die prijs tot stand komt secundair is. Arbeidsomstandigheden, dierenwelzijn en zorg voor milieu mogen opgerekt worden tot net binnen de wettelijke lijntjes. En als die normen ergens heel ruim liggen dan hoeven we dat ook niet perse te weten. Het externaliseren van kosten is dé manier om economisch te overleven.
Een relatie aangaan met voedsel vind ik belangrijker dan haarkloverij over 'duurzaamheid'. Begin een moestuin, houd een kip of pluk en slacht een gans, koop een vis met kop en schubben. Eet in de winter pastinaak of schorseneren in plaats van de inhoud van een zakje voorgesneden groentemix. Koop producten via een CSA, of Herenboeren, of direct bij een boer of fruitteler. Ga een dag uien schoffelen of een week appels plukken.
Of dat enig effect heeft op de 'duurzaamheid' van voedsel? Geen flauw idee, maar het geeft betekenis aan dat wat je in je mond stopt. Waarschijnlijk is het niet eens 'duurzaam', maar wel waardenvol voedsel.
In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander. Bekijk ook de introductie tot de duurzaam voedselreeks of het overzicht van de serie.
Nog 5
Je hebt 0 van de 5 kado-artikelen gelezen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
_480_289_84_s_c1.jpg)
#47 Ken een bedrijf met haast evenveel ha die bestieren hun bedrijf met amper 4 man.
Jopie, mooi stuk.
Wellicht is dit artikel interessant voor je: Ook met je handen kun je proeven.
Een reportage op EenVandaag over een 450 hectare groot Community Supported Agriculture bedrijf in Noord-Duitsland. Een dikke duizend leden betalen €3.000/jaar en doen het werk samen. De boer en zijn (Nederlandse) vrouw zorgen dat er leiding in zit, samen met 80 man personeel. Er wordt meer gemaakt dan de leden afnemen. Totale omzet: €4 mio.
Zoals mensen in de uitzending zeggen: zo krijg je een relatie met wat je eet en snap je de waarde ervan.
Super goed stuk van Jopie. Heel herkenbaar. Precies dit, waarom ik ook boer ben geworden. En niet toevallig in Italië. Zoals een andere Nederlander me ooit zei: in Italië rijden ze 50 km om, om een stuk kaas, vlees of groente te kopen dat kwaliteit heeft, in Nederland rijden ze 50 km om voor een kortingsaanbieding. En zo is het al heel lang en nog steeds. Dat heeft niets met inkomen te maken, de meesten hier zijn arm. Het is een mentaliteit. Ook ‘tijd is geld’ of ‘tijd is schaars’ zijn mythes die hier gelukkig nog niet zo breed aangehangen worden.
Helemaal eens met de schrijver, in veel opzichten, maar ik mis het punt dat cultuur en identiteit bij deze volkeren ook een resultaat is van grote afhankelijkheid, van zowel de omgeving (oogst, natuur) als van elkaar. Onze identiteit als "klein, kwetsbaar onderdeel van het geheel" is onder druk komen te staan doordat we die kwetsbaarheid niet meer ervaren, en we dat geheel niet meer op dezelfde manier nodig lijken te hebben als voorheen. Tenminste, niet op een tijdschaal die we persoonlijk kunnen invoelen.
Veel van de 'kwalijke' culturele gewoonten waar we tegenwoordig vanaf willen, waren ooit gevoelde noodzaak. Uithuwelijken, religieuze regels, monogamie, patriarchie, nationalisme/militarisme. Sociale controle, en het afwijzen van wie afwijkt. Sociale orde en stabiliteit waren belangrijker dan het individu. Elke nieuwe generatie trekt weer ten strijde tegen het 'onnodige' keurslijf van de vorige, en herijkt zo de grenzen. Nu staat het individu centraal, tot collectieve problemen zoals het klimaat ons misschien weer dwingen tot een andere houding.
Ik weet niet of je zo'n grondhouding van natuurvolkeren, ten aanzien van de natuurlijke omgeving en onze plek daarin, echt kan adopteren zonder de bijbehorende geschiedenis en die keiharde, praktische afhankelijkheid die eraan ten grondslag ligt. Zelfs als we elkaar van de noodzaak konden overtuigen, zal een toekomstige generatie die weer bestrijden, als die noodzaak niet meer direct invoelbaar is.
Dat er grote waarde zit in het zelf kweken, oogsten, vangen, en het ervaren van het weer en de seizoenen, geloof ik direct. Zelf met eigen handen iets maken of repareren, een sportieve prestatie leveren in plaats van de wedstrijd op tv te kijken, het brengt ons allemaal dichter bij de realiteit en uit de ideeënwereld.
Het is ook prachtig om als modern mens een keer te ervaren hoe het is om midden in de natuur te leven. Om het koud te hebben tot eindelijk je vuurtje brandt. De bushcraft-scene is enorm gegroeid de afgelopen 10 jaar en er is allerlei gelegenheid om dit aan den lijve te ervaren. Tegelijkertijd blijft dat "hobby", als we daarna weer vrolijk naar huis rijden, waar de koolhydraten en eiwitten in de kast staan.