2 min
Onlangs haalde de rechter een streep door 29 onterecht verleende vergunningen aan landbouwbedrijven in de provincie Overijssel. Pogingen vanuit de landbouw om deze status te degraderen liepen op niets uit, omdat het gaat om terecht beschermde hoogveengebieden. Intussen is het getouwtrek tussen overheden en boeren over natuur verworden tot een kermis met tandeloze tijgers en een dompteur zonder knallende zweep.
Sinds mei 2019 verkeert Nederland in een stikstofcrisis. Sindsdien zijn drie jaar opgegaan aan praatcircuits over rekenmodellen, wel of geen depositiewaarden en berekende en bewezen depositie van stikstof. Politieke en juridische bezigheidstherapie met als evidente verliezers natuur en boer; in die volgorde trouwens wat mij betreft.
Naar mijn idee zijn de provincies een te zwakke schakel in de uitvoering van daadkrachtig stikstofbeleid; dat geldt ook in het algemeen voor hun rol als onafhankelijke regisseur van natuurbeleid. Tijdens Rutte II (2010-2012) zijn zowel Dienst Landelijk Gebied (DLG) als de regiodirecties van het Ministerie van LNV zonder noemenswaardige publieke verontwaardiging opgeheven. De provincies namen hun taken grotendeels over. Decentralisatie kan zin hebben om zaken dichter bij de bron op te lossen, maar provincies zijn voor dit soort complexe dossiers te klein voor het tafellaken en te groot voor het servet. Het zou dan ook het overwegen waard zijn om de gemaakte keuze na een grondige evaluatie terug te draaien.
Decentralisatie van het natuur- en landschapsbeleid - en dus ook het stikstofbeleid- van het rijk naar twaalf provincies heeft tot gevolg dat twaalf keer hetzelfde wiel moet worden uitgevonden. Dat heeft soms ontegenzeggelijk tot maatwerk geleid. Soms was het beter dan de voormalige DLG en de regiodirecties van het Ministerie het zouden hebben gekund. Dat waren brave bureaucratische organisaties die doorgaans te ver van de praktijk af stonden. Het heikele punt is echter dat de provincies te vaak te weinig afstand kunnen nemen van belangengroeperingen. Zelf heb ik van dichtbij zien gebeuren dat agrarisch natuurbeheer zowel inhoudelijk als qua slagkracht aan kracht heeft ingeboet. Ik noem agrarisch natuurbeheer hier expliciet, omdat juist de ervaringen van goed natuurbeheer in landbouwgebieden een even praktisch als effectief instrumentarium kan opleveren voor de gereedschapskist van Minister van der Wal. Ecologen waarschuwden al in de jaren zeventig voor naderende problemen met overbemesting, gekoppeld aan de teloorgang van biodiversiteit. Daar was geen ingewikkeld rekeninstrumentarium voor nodig. Nu dat er is, verzandt de discussie in juridische normen die ver afstaan van wat in de praktijk werkt.
Vlaanderen als voorbeeld
Voor mijn werk op het gebied van boerenlandvogels ben ik geregeld in Vlaanderen. De Belgen zijn zich er zeer van bewust dat de Vlaamse Landmaatschappij (het DLG van België) een cruciale rol heeft in de uitvoering van het stikstofbeleid van de Vlaamse minister Zuhal Demir. Demir weet dat zij kan rekenen op deze overheidsdienst en dat de mate van beïnvloedbaarheid door de Vlaamse tegenhangers van LTO Nederland, BoerenNatuur, Vogelbescherming en bijvoorbeeld Wereldnatuur Fonds relatief beperkt is.
Ik zou Demir en Van der Wal samen in een grensstreek van Nederland en Vlaanderen een mooie wandeling willen zien maken. Ze praten in mijn droom over het belang van betrouwbare overheidsdiensten, die vanuit voortschrijdende agro-ecologische kennis samen aan de slag gaan. Samen met pragmatische ecologen, boeren die het belang van hun cultuurgronden willen dienen en relevante gebiedspartijen die oplossingen voor natuur, economie en ecologie met resultaat voor de natuur bedenken en uitvoeren. Zeker op de zandgronden zijn de ecologische problemen - naar het zich laat aanzien - omkeerbaar. Het kan, maar moet ook: economie zonder ecologie heeft geen toekomst.
We hebben al drie kostbare jaren verloren, het is tijd voor een andere uitvoering. Haal de provincies er tussenuit en laat kenners het werk op de vloer doen.
Dit artikel afdrukken
Naar mijn idee zijn de provincies een te zwakke schakel in de uitvoering van daadkrachtig stikstofbeleid; dat geldt ook in het algemeen voor hun rol als onafhankelijke regisseur van natuurbeleid. Tijdens Rutte II (2010-2012) zijn zowel Dienst Landelijk Gebied (DLG) als de regiodirecties van het Ministerie van LNV zonder noemenswaardige publieke verontwaardiging opgeheven. De provincies namen hun taken grotendeels over. Decentralisatie kan zin hebben om zaken dichter bij de bron op te lossen, maar provincies zijn voor dit soort complexe dossiers te klein voor het tafellaken en te groot voor het servet. Het zou dan ook het overwegen waard zijn om de gemaakte keuze na een grondige evaluatie terug te draaien.
Ik zou Demir en Van der Wal samen in een grensstreek van Nederland en Vlaanderen een mooie wandeling willen zien maken. Ze praten in mijn droom over het belang van betrouwbare overheidsdiensten die vanuit voortschrijdende agro-ecologische kennis samen aan de slag gaanGeen afstand tot belangen
Decentralisatie van het natuur- en landschapsbeleid - en dus ook het stikstofbeleid- van het rijk naar twaalf provincies heeft tot gevolg dat twaalf keer hetzelfde wiel moet worden uitgevonden. Dat heeft soms ontegenzeggelijk tot maatwerk geleid. Soms was het beter dan de voormalige DLG en de regiodirecties van het Ministerie het zouden hebben gekund. Dat waren brave bureaucratische organisaties die doorgaans te ver van de praktijk af stonden. Het heikele punt is echter dat de provincies te vaak te weinig afstand kunnen nemen van belangengroeperingen. Zelf heb ik van dichtbij zien gebeuren dat agrarisch natuurbeheer zowel inhoudelijk als qua slagkracht aan kracht heeft ingeboet. Ik noem agrarisch natuurbeheer hier expliciet, omdat juist de ervaringen van goed natuurbeheer in landbouwgebieden een even praktisch als effectief instrumentarium kan opleveren voor de gereedschapskist van Minister van der Wal. Ecologen waarschuwden al in de jaren zeventig voor naderende problemen met overbemesting, gekoppeld aan de teloorgang van biodiversiteit. Daar was geen ingewikkeld rekeninstrumentarium voor nodig. Nu dat er is, verzandt de discussie in juridische normen die ver afstaan van wat in de praktijk werkt.
Vlaanderen als voorbeeld
Voor mijn werk op het gebied van boerenlandvogels ben ik geregeld in Vlaanderen. De Belgen zijn zich er zeer van bewust dat de Vlaamse Landmaatschappij (het DLG van België) een cruciale rol heeft in de uitvoering van het stikstofbeleid van de Vlaamse minister Zuhal Demir. Demir weet dat zij kan rekenen op deze overheidsdienst en dat de mate van beïnvloedbaarheid door de Vlaamse tegenhangers van LTO Nederland, BoerenNatuur, Vogelbescherming en bijvoorbeeld Wereldnatuur Fonds relatief beperkt is.
Ik zou Demir en Van der Wal samen in een grensstreek van Nederland en Vlaanderen een mooie wandeling willen zien maken. Ze praten in mijn droom over het belang van betrouwbare overheidsdiensten, die vanuit voortschrijdende agro-ecologische kennis samen aan de slag gaan. Samen met pragmatische ecologen, boeren die het belang van hun cultuurgronden willen dienen en relevante gebiedspartijen die oplossingen voor natuur, economie en ecologie met resultaat voor de natuur bedenken en uitvoeren. Zeker op de zandgronden zijn de ecologische problemen - naar het zich laat aanzien - omkeerbaar. Het kan, maar moet ook: economie zonder ecologie heeft geen toekomst.
We hebben al drie kostbare jaren verloren, het is tijd voor een andere uitvoering. Haal de provincies er tussenuit en laat kenners het werk op de vloer doen.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
#9 Jazeker, Kafkaiaanse toestanden waar velen geen touw meer al vast kunnen knopen. Hoor echter niemand verder denken dan ‘gebiedsprocessen’ etc. maar ik zou wel eens iets concreets willen zien vanuit overheden om tot de oplossing van tal van problemen rond Stikstof te komen. Nu kent deze politiek louter verliezers.
Als aanvulling op de klucht #7 . Stel ik lever iemand 50 tafels, in ruil voor 100 stoelen. Dat zijn we overeen gekomen. Vervolgens zegt mijn klant "dank voor de tafels" maar levert de stoelen niet, neemt er zelfs enige van mij weg. Bovendien verkoopt hij een aantal van 'mijn' tafels tegen contant geld.
Een onwaarschijnlijk verhaal maar bij stikstof is de werkelijkheid nog gekker. De staat levert de landbouw uitbreidingsvergunningen in ruil voor een zekere ammoniakreductie (PAS-overeenkomst). Die overeen gekomen ammoniakreductie wordt niet gerealiseerd. Sterker nog, de emissie van ammoniak neemt door de uitgifte van vergunningen toe. Een deel van de vergunningen is nog niet benut en kan voor het grootste deel ook niet meer benut worden door ondermeer voorwaarden grondgebondenheid. De slapende emissierechten daarvan ('latente ruimte') worden te koop aangeboden. En wie staat vooraan in de rij kopers: de staat.
#7, laat het helder zijn Frans, ik dacht in dit stukje ook niet direct aan ecologen. Ik pleit echter wel voor een degelijke uitvoering van beleid en constateer in mijn eigen werkveld dat de provincies niet voldoende kracht hebben om tot een nette uitvoering te komen. Deze 'klucht' is inderdaad al aardig uit de bocht gevlogen om nog met enig vertrouwen oplossingen te vinden in dit gepolariseerde dossier. Werd vanmorgen ook niet vrolijk van voorzitter LTO bij radio, schuttersputjesgedrag.
Als het voor mijn land niet zo schadelijk en beschamend was, zou ik er als klucht om grinniken:
- Europese wetten dwingen ons land nu echt haast te maken met het realiseren van verplichte milieudoelen, de deadline nadert en er moet nog veel gebeuren. De reactie van Nederland: 1) we gaan regionale praatgroepen instellen, waarin liever niet vertegenwoordigers van relevante partijen hun zegje doen, maar elk individu (dat hoorde ik de minister echt zeggen!) ; 2) we reserveren vele miljarden voor de uitkomsten van die praatgroepen, maar hebben van dat bedrag intussen al een deel teruggetrokken, als reactie op ontwikkelingen in het wereldgebeuren. De kans op een recessie wordt door vaklui hoog geschat, dus je kunt het vervolg wel uittekenen.
- Bij de onderhandelingen over de vorige derogatie dwong Europa Nederland meer en concreet werk te maken van fraudebestrijding in de landbouw. De hoogste rechter wees de PAS naar de prullenbak omdat maatregelen fraudebestendig (borgbaar) moeten zijn, iets wat vaklui bij de besluitvorming daarover al wisten. Door de landbouw beloofde reducties in ammoniakemissie kwamen er niet, de daarop gebaseerde vergunningen wel. Toch blijven de landbouw en een aantal politieke partijen hameren om het inwisselen van borgbare maatregelen tegen ‘managementmaatregelen’ die nog lange tijd niet borgbaar zijn. Het regeringsbeleid, gesteund door de landbouworganisaties, blijft immers gericht op het beperken van administratieve lasten, en wetten worden daarop getoetst.
Tijd voor vaklui, ja, maar dan denk ik niet direct aan ecologen.
#2, was een paar dagen uithuizig zonder computer in de buurt. Hier mijn reactie Dick:
1) Jazeker, er zijn natuurlijk wel praktisch denkende ecologen in zowel Nederland als Vlaanderen te vinden die genoeg weten van de bredere ecologie van landbouwsystemen. Zijn er naar mijn idee echter niet bijster veel en het zou voor onderwijsinstellingen meer dan de moeite waard zijn hier vol op te investeren. De volgende vraag zou kunnen gaan of er ook genoeg agro-ecologen zijn die onafhankelijk kunnen opereren. Dat is een stuk lastiger en ik maakte daar eerder op Foodlog een punt van aan de hand van de ecologie van de meest ultieme boerenlandvogel die we hebben in Europa, de veldleeuwerik.
2) De macht is onevenwichtig verdeeld in ons land. Het stikdossier kun je moeiteloos doortrekken naar de toeslagenaffaire, het al dan niet sluiten van vliegveld Lelystad maar zeker ook hoe ons landbouwbeleid aan de markt is overgelaten. Ik maakte in m’n laatste bijdrage voor dit podium een punt over het servet en het tafellaken in relatie tot de governance van provincies. Of eigenlijk beter, het ontbreken van doorzettingsmacht. Neem een provincie als Flevoland, het kleinste ambtenarenapparaat van alle provincies in Nederland en een gemeente als Almere heeft wat dat betreft veel meer in de melk te brokkelen. De decentralisatie naar de provincies was destijds een slecht idee. In mijn werkveld kom ik a) weinig mensen tegen die zich realiseren hoe kwalijk dit heeft uitgepakt voor natuurbeleid en b) die zich nog kunnen herinneren dat we met het elimineren van DGL en de LNV-regiodirecties het kind met het badwater hebben weggegooid.
Heb uiteraard niet de illusie te denken dat mijn stukje hierin verandering zal brengen maar ik hoop wel dat in het uiterst polariserende Stikstofdebat (wat de facto geen ‘debat’ is maar gooien van granaten vanuit schuttersputjes) een aantal mensen zich realiseren dat provincies teveel een speelbal zijn van regionale belangen in plaats van een minder beïnvloedbare landelijke regie.