Europeanen die geregeld frisdrank drinken, lopen een groter risico eerder te overlijden dan zij die dat niet doen. Dat is de uitkomst van een grote observationele studie, vorige week gepubliceerd in JAMA, onder bijna een half miljoen deelnemers uit 10 landen, waaronder Nederland.

Een hoge consumptie van alle soorten frisdrank, fruitsap uitgezonderd, kan leiden tot ziekte en voortijdig overlijden. Het maakt niet uit of er suiker of kunstmatige zoetstoffen in de frisdrank zitten. Vooral dat laatste wekt verbazing onder deskundigen, omdat de zoetstoffen die gebruikt worden allemaal goedgekeurd zijn door nationale en internationale autoriteiten, waaronder de Europese EFSA en de Amerikaanse FDA.

Gezondere alternatieven
De gegevens zijn afkomstig van EPIC, een van de grootste en langst lopende cohortstudies ter wereld. In commentaren (ook van de onderzoekers zelf) wordt benadrukt dat dit onderzoek geen oorzakelijk verband kan aantonen. Niettemin vinden de onderzoekers in de uitkomsten aanleiding om aan te dringen op maatregelen om de consumptie van frisdrank te ontmoedigen.

“Als we onze resultaten in de context van andere studies plaatsen, is het waarschijnlijk verstandig de consumptie van alle frisdranken te beperken en ze te vervangen door gezondere alternatieven, zoals water,” zegt Amy Mullee, een van de onderzoekers, in The New York Times.

Grootgebruikers
Uit de databases van EPIC werden grootgebruikers van frisdrank, met een consumptie van 2 of meer glazen per dag, vergeleken met incidentele gebruikers, die hooguit 1 glas per maand dronken. In de eerste groep werden over een periode van 16 jaar meer sterfgevallen geteld (11,5% van het totaal aantal deelnemers) dan in de tweede (9,3%). Frisdrank met suiker leidde meer tot stofwisselingsziekten, frisdranken met kunstmatige zoetstoffen vaker tot hart- en vaatziekten.

Omdat frisdrankgebruik vaak samengaat met een ongezonde leefstijl, filterden de onderzoekers gegevens over allerlei andere factoren die de gezondheid beïnvloeden uit de statistieken, zoals overgewicht, roken en gebrek aan beweging. Dergelijke rekenkundige methoden worden bij dit soort epidemiologische studies toegepast om een zo eerlijk mogelijk beeld te krijgen.

Ondoenlijk
Hoewel de uitkomsten weinig nieuws bevatten (er is veel onderzoek naar frisdrank gedaan, met en zonder suiker), is de studie toch hard aangekomen onder deskundigen en in de media. De discussie over gezondheidseffecten van kunstmatige zoetstoffen is bijzonder levendig en vaak aan de orde geweest op Foodlog, met felle voor- en tegenstanders van het gebruik van suikervervangers.

Een andere uitkomst van het onderzoek was dat er geen verband te vinden was tussen gebruik van frisdrank, met of zonder suiker, en overlijden aan kanker.

Omdat het vrijwel ondoenlijk is goed experimenteel onderzoek naar de gezondheidseffecten van voeding te doen, bijvoorbeeld in de opzet van een gerandomiseerd en geblindeerd onderzoek met een grote groep deelnemers over een langere periode, zijn onderzoekers aangewezen op observationele studies zoals deze. Maar “hoe groot de aantallen ook zijn, zoals met veel epidemiologische studies valt niet de harde conclusie te trekken dat frisdrank inderdaad de oorzaak is van vervroegde sterfte,” schrijft de NRC.

Wie weet of mensen die veel light frisdrank drinken toch al niet ongezond leven?
De hamvraag
Ook wijst de NRC erop dat de meeste deelnemers maar 1 keer een vragenlijst over hun voedingsgewoonten invulden, namelijk toen ze hun deelname begonnen, ergens tussen 1992 en 2000. “Het probleem volgens deskundigen,” aldus The New York Times, “is dat deze en andere onderzoeken geen antwoord konden geven op de hamvraag: is het consumeren van dranken die gezoet zijn met aspartaam of sacharine schadelijk voor je gezondheid?” Wie weet of mensen die veel light frisdrank drinken toch al niet ongezond leven? Het is een bekend verschijnsel dat bij een bestelling van fast food ter compensatie of uit schuldgevoel frisdrank zonder suiker wordt gekozen.

“Misschien verhogen kunstmatige zoetstoffen de sterfte niet,” zegt voedingsdeskundige David Ludwig in the New York Times. “Misschien is het zo dat mensen met een verhoogd sterfterisico, zoals degenen met overgewicht of obesitas, light frisdrank drinken, maar dat helemaal niet helpt om af te vallen, en ze vroegtijdig overlijden.”

Ludwig is een van de auteurs van een recent pleidooi, ook gepubliceerd in JAMA, om de kwaliteit en de mogelijkheden van onderzoek naar voeding en gezondheid te verbeteren. Hij en zijn medeauteurs beschrijven, in een vergelijking met het testen van nieuwe medicijnen, wat de betekenis en waarde van voedingskundig onderzoek allemaal kan beïnvloeden. Een van hun suggesties is een ‘best practice’ op te stellen voor het publiceren van uitkomsten van onderzoek, waardoor voorkomen moet worden dat de betekenis ervan overdreven wordt.
Dit artikel afdrukken